Pierwsza pomoc - odmrożenia
25.01.2024
Odmrożenia powstają najczęściej na skutek przebywania w zimnym otoczeniu, gdzie temperatura wynosi poniżej 0°C, ale zdarzają się również w wyniku bezpośredniego kontaktu z lodem lub zimnym metalem.
W mechanizmie powstawania odmrożenia dochodzi do spowolnienia, a następnie zatrzymania przepływu krwi w naczyniach krwionośnych zaopatrujących skórę, tkankę podskórną i mięśnie w krew. Na skutek tego procesu następuje odwodnienie komórek, nieprawidłowe stężenie elektrolitów w ich wnętrzu i denaturacja kompleksów białkowo-lipidowych. W efekcie końcowym dochodzi do przejściowego uszkodzenia lub całkowitego obumarcia narażonych na działanie niskich temperatur części ciała.
Co sprzyja powstawaniu odmrożeń?
Oczywiście podstawową przyczyną powstawania odmrożeń jest niska temperatura, ale istotne są również inne czynniki, takie jak:
- wilgoć (np. przemoknięte rękawiczki, buty),
- silny wiatr,
- ubranie wywołujące słabsze krążenie krwi,
- odwodnienie,
- głód,
- zmęczenie,
- schorzenia przewlekle: choroby układu krążenia, cukrzyca,
- podeszły wiek,
- spożywanie alkoholu (wbrew powszechnej opinii alkohol nie rozgrzewa).
Choć w większości przypadków wystarczy ogrzać się w pomieszczeniu i wypić rozgrzewającą herbatę, to w przypadku poważniejszych odmrożeń mogą pojawić się bolesne zmiany na skórze.
Podobnie jak w przypadku oparzeń, ciężkość odmrożenia określamy w stopniach:
- Odmrożenia I stopnia – przejściowe zaburzenie krążenia krwi w skórze, któremu często towarzyszy silny ból, zaczerwienienie oraz pieczenie.
- Odmrożenia II stopnia – uszkodzenia sięgają głębokich partii naskórka, a na skórze pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym.
- Odmrożenia III stopnia – skóra staje się purpurowa i ulega martwicy.
- Odmrożenia IV stopnia – dotyczą całych części ciała (tzw. martwica głęboka); w ich wyniku może dojść do samoistnej amputacji.
Na silnym mrozie odsłonięta część ciała szybko staje się zaczerwieniona, opuchnięta i bolesna. Jednak o tym, z jak dużym stopniem odmrożenia mamy do czynienia, przekonamy się dopiero w ciepłym pomieszczeniu. Paradoksalnie, przy lekkim odmrożeniu natychmiast poczujemy silny ból. Z kolei poważne odmrożenia nie bolą, co może być mylące. Niezależnie od stopnia odmrożenia, pierwsza pomoc polega przede wszystkim na jak najszybszym przywróceniu krążenia w danej części ciała. Należy zabrać poszkodowanego do ciepłego pomieszczenia, zdjąć mokre i zimne ubranie oraz stopniowo ogrzewać odmrożone partie ciała. Należy również zdjąć biżuterię (zegarek, pierścionki, kolczyki) i bacznie obserwować osobę, aby zidentyfikować oznaki hipotermii, takie jak ospałość, dezorientacja, trudności z oddychaniem czy utrata przytomności. Pamiętajmy również o okryciu poszkodowanego kocem oraz podawaniu mu ciepłych, lecz nie gorących napojów. Dalsze postępowanie zależy od stopnia uszkodzenia skóry.
W przypadku lekkich odmrożeń odmrożone palce należy ogrzewać w letniej wodzie o temperaturze 30°C, a następnie 36°C, natomiast na nos, uszy i policzki nałożyć jałowe opatrunki. W przypadku cięższych odmrożeń niezbędna jest specjalistyczna pomoc medyczna. Martwica tkanek jest nieodwracalna i może skutkować amputacją.
Nie należy masować ani nacierać odmrożonych miejsc śniegiem, nakłuwać lub uciskać pęcherzy czy podawać poszkodowanemu alkoholu. W szpitalu zazwyczaj podawana jest surowica przeciwtężcowa oraz leki przeciwbólowe, ponieważ ogrzewanie w wodzie trwa ok. godziny i jest bardzo bolesne.
Ważne jest, aby w przypadku odmrożeń skonsultować się z personelem medycznym jak najszybciej, aby zapewnić odpowiednią opiekę.