Substancje reprotoksyczne w środowisku pracy
27.05.2024
Zgodnie z definicją zawartą w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniająca dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy, substancja reprotoksyczna oznacza substancję lub mieszaninę, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008 (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008, str. 1).
Podobnie jak w przypadku czynników rakotwórczych lub mutagennych, substancje reprotoksyczne wzbudzają szczególnie duże obawy, ponieważ mogą mieć poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia pracowników i ich potomstwa. Dlatego należy chronić pracowników przed substancjami o takim działaniu.
Substancjami które głównej mierze wykazują działanie reprotoksyczne mogą być: metale i/lub ich związki (ołów, kadm, chrom, nikiel, kobalt, rtęć, metylortęć), związki boru (tritlenek diboru, kwas borowy, borany), tlenek węgla, niektóre pestycydy i biocydy, ftalany, rozpuszczalniki organiczne (np. etanol, 2-metoksyetanol, 2-etoksyetanol), formamid, n-metylopirolidon, netylopirolidon, imidazol i jego pochodne (np. 4-metyloimidazol), dimetyloformamid.
Gałęziami przemysłu w których pracownicy pracujący mogą pozostawać w kontakcie z substancjami reprotoksycznymi są: produkcja i stosowanie pestycydów, produkcja i przetwórstwo tworzyw sztucznych, w przemyśle gumowym, farmaceutycznym, metalurgicznym, kosmetycznym, w budownictwie, a także w placówkach ochrony zdrowia i warsztatach samochodowych.
Zgodnie ze stanowiskiem Rady Ochrony Pracy, 59 substancji szkodliwych umieszczonych w rozporządzeniu REACH aż 30 wykazuje działanie reprotoksyczne. Europejska Agencja Chemikaliów opracowuje tzw. listę kandydacką substancji wzbudzających szczególne obawy w celu pilnego wprowadzenia do prawa Unii Europejskiej. Obecnie zawiera ona 233 pozycje, przy czym 115 substancji (bądź grup substancji) zostało sklasyfikowanych jako reprotoksyczne. Świadczy to o społecznym – w tym demograficznym – znaczeniu, jakie kraje Unii Europejskiej przypisują tej grupie szkodliwych dla płodności i rozrodczości substancji obecnych w środowisku pracy. Wśród 571 substancji o ustalonych w Polsce wartościach NDS aż 103 to substancje reprotoksyczne, działające szkodliwie na płodność i rozrodczość. W związku z dużą populacją pracowników narażonych na działanie tych substancji ograniczenie narażenia zawodowego na nie jest niezwykle ważne.
Zgodnie z przepisami prawa prace w narażeniu na substancje lub mieszaniny o działaniu szkodliwym na rozrodczość oraz szkodliwie oddziałujące na dzieci karmione piersią są wzbronione dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią oraz dla młodocianych.
Kryteria klasyfikacji i elementy oznakowania substancji reprotoksycznych – artykuł Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy