Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w m. st. Warszawie

Poliomyelitis (choroba Heinego – Medina, ostre zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego, nagminne porażenie dziecięce) jest wysoce zakaźną chorobą wywoływaną przez enterowirus. Zachorować może każdy, kto nie był zaszczepiony, niezależnie od wieku. Największy odsetek zachorowań dotyczy jednak dzieci poniżej 5 roku życia.

Najczęstszym źródłem zakażenia jest bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem. Zakażenie szerzy się głównie drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Poliowirusy dostają się do organizmu przez usta lub nos. Następnie namnażają się w jelitach i przedostają się do krwi, która przenosi je do innych części ciała. Jeżeli wirusy dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni.

Okres wylęgania choroby wynosi od 3 do 35 dni, w tym od 3 do 6 dni dla postaci bez porażeń oraz od 7 do 21 dla postaci porażennej. Chorzy wydalają wirusy z kałem nawet do 6 tygodni. Okres największej zakaźności występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby do 3-4 tygodni po ich wystąpieniu.

Są trzy typy poliowirusów – 1, 2 oraz 3. Zachorowanie spowodowane przez jeden typ nie chroni przed pozostałymi typami, także istnieje teoretyczna możliwość trzykrotnego zachorowania na poliomyelitis!

Jakie są objawy poliomyelitis?

Objawy poliomyelitis mogą przypominać inne choroby wirusowe i objawiać się:

• niespecyficznymi objawami w postaci niewysokiej gorączki i zapalenia gardła,
• bólami głowy,
• poczuciem ogólnego rozbicia,
• nieżytem żołądkowo-jelitowym,
• uczuciem sztywności karku i pleców,
• aseptycznym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, niekiedy z parestezjami,
• nagłym wystąpieniem asymetrycznego niedowładu wiotkiego,
• trwałym porażeniem,
• zajęciem mięśni czaszkowych i niewydolnością mięśni oddechowych.

U części chorych wirusy nieodwracalnie niszczą zwoje nerwowe odpowiadające za unerwienie mięśni, co prowadzi do ich trwałego porażenia.

Jak poważne mogą być objawy poliomelitis?

Zakażenia poliowirusami mają różnorodny przebieg: od bezobjawowych (95% wszystkich zakażeń), łagodnych, poprzez zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, aż do ciężkich zachorowań porażennych.

Prawdopodobieństwo wystąpienia porażeń u chorej osoby zależy od jej wieku i chorób współistniejących. Ocenia się, że u około 1 na 1000 zakażonych dzieci oraz 1 na 75 dorosłych mogą wystąpić porażenia mięśni. Najbardziej narażeni na wystąpienie ciężkich porażeń są starsze dzieci, dorośli i kobiety w ciąży.

Porażeniu może ulec każda część ciała. Porażenia są przeważnie niesymetryczne, ale mogą objąć także obie kończyny górne lub dolne, a czasem – cztery kończyny i niektóre mięśnie tułowia. Porażenia narastają w ciągu pierwszych, kilku dni, czemu towarzyszy gorączka. Najczęściej mają charakter trwały, ale u części chorych mogą ustąpić samoistnie po kilku tygodniach lub miesiącach.

We wczesnej fazie choroby porażenie mięśni oddechowych lub jego powikłania mogą być przyczyną zgonu.

U niektórych chorych może dojść do tzw. zespołu post-polio, tzn. narastających porażeń mięśni po wielu latach od zakażenia poliowirusami.

Najskuteczniejszą profilaktyką  polio są szczepienia ochronne oraz przestrzeganie zasad higieny. 

Szczepionka przeciw poliomyelitis.

Szczepionka IPV jest bezpieczniejsza. Zaleca się ją dzieciom z niedoborami odporności i nosicielom HIV. W Polsce szczepienia przeciw poliomyelitis realizowane są jedynie inaktywowaną szczepionką IPV zawierającą zabite szczepy wirusa polio typ 1, typ 2 , typ 3, (opracowana przez J.E. Salka). Szczepionka IPV indukuje produkcję przeciwciał, które zapobiegają przedostaniu się wirusów do ośrodkowego układu nerwowego i wywołaniu porażennego zachorowania. Szczepionka IPV ma bardzo wysoką skuteczność w ochronie przed zachowaniem na poliomyelitis. 

Szczepionkę IPV wstrzykuje się domięśniowo lub podskórnie, w zależności od wieku jest to udo lub ramię. Szczepionka może być podawana razem z innymi szczepionkami w osobne miejsca lub w jednym wstrzyknięciu w postaci skojarzonej.

Szczepionka przeciw poliomyelitis należy do szczepionek obowiązkowych (bezpłatnych).
Szczepionkę podaje się dzieciom zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych:

• 3 dawki szczepionki do 2 roku życia (tj. w 3-4 mies.; 5-6 mies. oraz 16-18 mies.);
• dawkę przypominającą w 6 r.ż.

Większość dorosłych, którzy otrzymali szczepionkę jako dzieci, nie wymaga uodpornienia. 

Wykonanie pojedynczego szczepienia przypominającego IPV należy rozważyć w następujących grupach ryzyka:

• osoby podróżujące do regionów świata, gdzie poliomyelitis występuje (Afganistan, Pakistan),
• pracownicy laboratoryjni pracujący z poliowirusami,
• pracownicy ochrony zdrowia, którzy zetknęli się z chorym lub podejrzanym o zachorowanie na poliomyelitis.

Szczepienie osoby dorosłej, w przeszłości niezaszczepionej obejmuje podanie 2 dawek w odstępie 1–2 miesięcy oraz dawki uzupełniającej (trzeciej) 6–12 miesięcy po dawce drugiej (szczepienia odpłatne).

Przeciwskazania do szczepienia:

Głównym przeciwwskazaniem do szczepień przeciw poliomyelitis szczepionką inaktywowaną IPV jest wystąpienie reakcji nadwrażliwości po uprzednim szczepieniu. Szczepienie należy przełożyć w przypadku choroby o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu. Osoby z łagodnymi objawami choroby, np. przeziębienia, mogą zostać zaszczepione.

Po podaniu szczepionki IPV rzadko (2-3 na 1 milion podanych dawek) występują odczyny miejscowe, tj.: lekkie zaczerwienienie, ból, stwardnienie lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia. Odczyny utrzymują się zwykle 1-2 dni. U niektórych dzieci i dorosłych po podaniu szczepionki IPV mogą wystąpić objawy nieswoiste tj.: bóle głowy, wymioty, biegunka, które zwykle samoistnie.

Źróło: szczepienia.pzh.gov.pl.