24 października – Dzień Walki z Otyłością.
24.10.2022
Otyłość jest jedną z chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Cierpią na nią ludzie niezależnie od wieku i płci. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) mówi o epidemii - na świecie co roku z powodów powiązanych z otyłością i nadwagą umiera kilka milionów ludzi. Eksperci szacują, że w roku 2025 co czwarta osoba na świecie (2,7 mld ludzi) może cierpieć z powodu nadwagi lub otyłości. Według danych GUS w Polsce z problemem nadmiernej masy ciała zmaga się 62 proc. mężczyzn i 46 proc. kobiet, zaś co piąty Polak jest otyły. Wyniki badań IŻiŻ z ostatnich kilkunastu lat potwierdzają, że nadwaga i otyłość w polskim społeczeństwie stale przybiera na sile, a największa dynamika wzrostu zaburzeń odżywiania dotyczy dzieci i młodzieży. Problem otyłości coraz częściej dotyczy więc nie tylko osób dorosłych, ale również dzieci i młodzieży. Wg badań krytyczną grupę stanowią dzieci w wieku 7-13 lat.
Nadwaga i otyłość definiowane są jako nieprawidłowe i nadmierne nagromadzenie tłuszczu, które stanowi zagrożenie dla zdrowia. Otyłość można zdiagnozować za pomocą kilku wskaźników tj.: obwodu talii (OT), wskaźnika masy ciała (BMI – Body Mass Index), wskaźnika talia-biodra (WHR – Waist to hip ratio). Wskaźnik masy ciała (BMI) powyżej 25 uważa się za nadwagę, a powyżej 30 za otyłość. Otyłość podzielić możemy na 2 rodzaje: pierwotną oraz wtórną.
- Otyłość pierwotna – związana z tzw. dodatnim bilansem energetycznym – ludzie wydatkują za mało energii w porównaniu z jej ilością dostarczaną z pożywieniem.
- Otyłość wtórna – pojawia się w wyniku chorób powodujących zaburzenie równowagi metabolicznej organizmu.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała otyłość za najgroźniejszą chorobę przewlekłą. Nieleczona prowadzi do rozwoju: chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2., zespołu metabolicznego, zaburzeń hormonalnych, zwiększa również ryzyko zachorowań na niektóre nowotwory (trzustki, nerek, jelita grubego, prostaty czy raka piersi). Jest przyczyną zwyrodnienia całego układu kostno-stawowego czy nadciśnienia i miażdżycy. U osoby z poważną nadwagą wzrasta także ryzyko wystąpienia udaru mózgu oraz zawału serca.
Jedną z chorób będących konsekwencją otyłości jest nadciśnienie tętnicze - problem niemal 10 milionów Polaków. Do 2035 r. liczba pacjentów z nadciśnieniem może wzrosnąć do 14 milionów - jeśli utrzyma się tendencja do braku aktywności fizycznej, niezdrowej diety i używek.
Według badań COSI (z 2016 r.) prowadzonych przez Instytut Matki i Dziecka już co dziesiąty drugoklasista w Polsce ma nieprawidłowe wartości ciśnienia tętniczego, co związane jest bezpośrednio z poziomem nadwagi i otyłości.
Wymienić można kilka przyczyn narastania problemu nadwagi i otyłości. Główna to spożywanie wysokokalorycznej, przetworzonej żywności bogatej w tłuszcz (m.in. żywność typu fast food), słodycze, którymi „zajadamy” stres i nudę, zbyt niski poziom spożycia warzyw i owoców oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych.
Jednocześnie Polacy zdecydowanie zbyt mało uprawiają aktywności fizycznej, co w istotnym stopniu przyczynia się do rozwoju nadmiernej masy ciała. Szacuje się, że zaledwie 30% dzieci i młodzieży oraz 10% dorosłych uprawia formy ruchu, których rodzaj i intensywność obciążeń wysiłkowych zaspakajają potrzeby fizjologiczne organizmu. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest stale niska świadomość w zakresie potrzeb aktywności fizycznej.
Wszystko to sprawia, że liczba osób z nadwagą i otyłością z dnia na dzień rośnie. Co gorsze, sami rodzice utrwalają nieprawidłowe wzorce odżywiania i przekazują niezdrowy styl życia swoim dzieciom. Tymczasem problemu narastającej otyłości zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci oraz młodzieży nie wolno lekceważyć.
Włączenie odpowiedniej diety bogatej w warzywa i owoce oraz aktywne spędzanie wolnego czasu to podstawa zmian gwarantujących utrzymanie szczupłej sylwetki, a co za tym idzie zdrowia.
Według danych WHO 150 minut umiarkowanej aktywności fizycznej w tygodniu wystarczy, aby zmniejszyć ryzyko występowania chorób serca o ok. 30%, cukrzycy o 27%, a ryzyko raka piersi lub jelita grubego o 21-25%. Ponadto ruch obniża ryzyko wystąpienia udaru mózgu, nadciśnienia czy depresji.
Obok aktywności fizycznej drugim czynnikiem mającym wpływ na nadwagę i otyłość jest dieta. Instytut Żywności i Żywienia opracował zasady zbilansowanej diety ograniczające ryzyko powstania otyłości: spożywaj posiłki regularnie (4-5 posiłków co 3-4 godziny); zmniejsz spożycie tłuszczów zwierzęcych i cukru; zwiększ spożycie warzyw i owoców, również roślin strączkowych i orzechów; ogranicz spożycie mięsa do 0,5 kg tygodniowo, szczególnie tłustego, a zwiększ spożycie chudego mleka i produktów mlecznych; unikaj alkoholu.
Leczenie otyłości będzie prostsze, we wrześniu br. weszło bowiem w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie programu pilotażowego dotyczącego kompleksowej opieki specjalistycznej nad osobami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej KOS-BAR. Z programu skorzystać będą mogły osoby, których wskaźnik BMI wynosi 35 lub więcej.
Program prozdrowotny „Trzymaj formę!”
Nieprawidłowe nawyki żywieniowe i coraz mniejsza aktywność fizyczna mają niekorzystny wpływ na stan zdrowia ludzi. Wychodząc naprzeciw zaleceniom strategii Światowej Organizacji Zdrowia w zakresie diety, aktywności fizycznej i zdrowia oraz zaleceniom „Białej Księgi Komisji Europejskiej – strategia dla Europy, w zakresie zagadnień zdrowia związanych z żywieniem, nadwagą i otyłością, Główny Inspektorat Sanitarny oraz Stowarzyszenie Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców, zapoczątkowały w roku 2006 Ogólnopolski Program Edukacyjny „Trzymaj Formę!”. Program promuje zasady zbilansowanej diety i aktywności fizycznej wśród młodzieży szkolnej.
Program „Trzymaj Formę!” realizowany jest miedzy innymi przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Warszawie i przez 38 powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych województwa mazowieckiego. „Trzymaj Formę!” to inicjatywa propagująca zdrowy styl życia wśród młodzieży szkolnej o dwukierunkowym podejściu: promującym zbilansowane odżywianie połączone z regularną aktywnością fizyczną. Odbiorcami programu są uczniowie ostatnich klas szkół podstawowych. Działania programowe kierowane są również do rodziców, ponieważ to oni wywierają decydujący wpływ na wzorce zachowań swoich dzieci. Najlepszym sposobem kształtowania postaw prozdrowotnych, w tym prawidłowych nawyków młodzieży w zakresie żywienia i aktywności fizycznej, jest przykład samych rodziców.
Informacje o otyłości i nadwadze na stronach www Światowej Organizacji Zdrowia, Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, Instytutu Żywności i Żywienia, Ministerstwa Zdrowia.
Polecane źródła:
https://www.trzymajforme.pl/o-programie-42
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
https://planujedlugiezycie.pl/index.php/otylosc/
(jn, WHO, IŻiŻ, MZ, NCEŻ)
Źródło WSSE Warszawa