Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Wieliczce

Październik to czas, kiedy uczniowie i nauczyciele zdążyli już na dobre wdrożyć się w rytm nowego roku szkolnego. To również idealny moment, aby przyjrzeć się, jak polskie szkoły zostały przygotowane do tego wyzwania. Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej regularnie współpracują z placówkami edukacyjnymi - zarówno w wakacje, jak i przez cały rok szkolny.

Przygotowanie do roku szkolnego 2024/2025

Pod nadzorem organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajduje się 18 435 szkół na terenie całego kraju (stan na 31.08.2024 r.). W związku z przygotowaniem szkół do nowego roku szkolnego 2024/2025 oceną objęto 4 529 z nich, co stanowi 24,5% - w ubiegłym roku skontrolowano 28,2 % szkół spośród wszystkich placówek ujętych w ewidencji organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

Obszary kontrolne

I. Mikroklimat w salach lekcyjnych(wentylacja/oświetlenie pomieszczeń)

• 98,9% spośród szkół poddanych ocenie zapewniło sprawnie działającą wentylację (w ubiegłym roku 97,7% skontrolowanych szkół),
• w blisko 99% szkół, w których funkcjonuje instalacja wentylacyjno-klimatyzacyjna, zapewniono regularną kontrolę pracy systemu, przegląd techniczny i sanitarny (w ubiegłym roku wskaźnik utrzymywał się na podobnym poziomie),
• 67,1% skontrolowanych szkół posiada wyniki z pomiarów natężenia oświetlenia sztucznego, z czego 95,5% z nich dysponuje prawidłowymi wynikami pomiarów (w ubiegłym roku blisko 66% skontrolowanych szkół posiadało wyniki w ww. zakresie, z czego 96,7% z nich dysponowało prawidłowymi wynikami pomiarów).

W województwie dolnośląskim 7 placówek posiada niedoświetloną część pomieszczeń –
w związku z powyższym wydano decyzje nakazujące zapewnienie i udokumentowanie oświetlenia sztucznego w pomieszczeniach szkoły zgodnie z obowiązującymi przepisami.

II. Powierzchnia przypadająca na ucznia w sali lekcyjnej

W celu zintensyfikowania nadzoru sanitarnego nad warunkami nauczania w polskich szkołach, pomimo braku regulacji prawnych określających minimalną powierzchnię sali lekcyjnej przypadającą na 1 ucznia, organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą działania o charakterze monitorującym.

Z uzyskanych danych dotyczących oceny przygotowania szkół do nowego roku szkolnego 2024/2025 wynika, że:

• w 70,5%  skontrolowanych szkół – wszystkie sale lekcyjne zapewnią 2,5 m² powierzchni na 1 ucznia przy pełnym obłożeniu (w roku ubiegłym w 66% skontrolowanych szkół),
• w 18,5% skontrolowanych szkół – ponad 50% wszystkich sal lekcyjnych zapewni 2,5 m² powierzchni na 1 ucznia przy pełnym obłożeniu (w roku ubiegłym 21,3% skontrolowanych szkół),
• w 4,7% skontrolowanych szkół - 2,5 m² powierzchni na 1 ucznia zapewni 25-50% wszystkich sal lekcyjnych przy pełnym obłożeniu (w roku ubiegłym ok. 6% skontrolowanych szkół),
• w 6,1% skontrolowanych szkół - 2,5 m² powierzchni na 1 ucznia zapewni do 25% wszystkich sal lekcyjnych przy pełnym obłożeniu (w roku ubiegłym ok. 6% skontrolowanych szkół).

III. Zapewnienie miejsc na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych

Dyrektor powinien zapewnić  uczniom w szkole lub w placówce miejsce na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych. [1]  Obowiązek ten został wprowadzony w trosce o stan zdrowia uczniów.
Należy zauważyć, że zbyt duże obciążenie uczniów ciężarem tornistrów/plecaków szkolnych może powodować nasilenie bólu pleców, zmniejszenie pojemności płuc,
sprzyjać kształtowaniu nieprawidłowej statyki ciała i w efekcie prowadzić do wad postawy.

Jak wynika z przekazanych danych uzyskanych w trakcie prowadzonych kontroli sanitarnych w czasie trwania ferii letnich:

• ogółem 98,6% skontrolowanych szkół zapewni uczniom miejsce na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych (w roku ubiegłym 98,1%),
• 45,8% skontrolowanych szkół zapewni uczniom indywidualne szafki (w roku ubiegłym 45,2%),
• 39,9% skontrolowanych szkół zapewni uczniom szafy w salach lekcyjnych (w roku ubiegłym 39,6%),
• 18,3% skontrolowanych szkół zapewni inne miejsca na przechowywanie podręczników i przyborów szkolnych np. parapety (w roku ubiegłym 19,6%). 

IV. Standardy dostępności do urządzeń sanitarnych

W blisko 98%  skontrolowanych szkół zachowane są standardy dostępności do urządzeń higienicznosanitarnych, tj.:

• co najmniej 1 umywalka oraz co najmniej 1 miska ustępowa – 20 dziewcząt
• co najmniej 1 umywalka – 20 chłopców
• co najmniej 1 miska ustępowa i 1 pisuar – 30 chłopców.  

W stosunku do roku szkolnego 2023/2024 r. dane liczbowe uzyskane podczas czynności kontrolnych utrzymywały się na podobnym poziomie.

V. Dostępność infrastruktury sportowej do prowadzenia zajęć W-F, w tym zaplecza sanitarnego

Placówki różnią się między sobą także warunkami do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego.

W roku szkolnym 2024/2025 zajęcia z wychowania fizycznego prowadzone będą na terenie szkoły:

• w sali gimnastycznej – w 3 499  szkołach, co stanowi 77,2% wszystkich skontrolowanych szkół (w roku ubiegłym 74,9%),
• w sali rekreacyjno-zastępczej – w 1 690 szkołach, co stanowi 37,3% wszystkich skontrolowanych szkół (w roku ubiegłym 36,2%),
• na boisku szkolnym – w 3 859 szkołach, co stanowi 85,2% wszystkich skontrolowanych szkół (w roku ubiegłym 82,5%),
• na korytarzu szkolnym – w 286  szkołach, co stanowi 6,3% wszystkich skontrolowanych szkół (w roku ubiegłym 5,6%),
• inne np.: siłownia, sala fitness – w 1 022 szkołach, co stanowi 22,5% wszystkich skontrolowanych szkół (w roku ubiegłym 20,6%).

W  1 374 szkołach uczniowie w ramach zajęć z wychowania fizycznego będą korzystali dodatkowo z obiektów poza placówką, co stanowi 30,3 % wszystkich skontrolowanych placówek (w roku ubiegłym 31%).

W  116 szkołach, co stanowi 2,5% wszystkich skontrolowanych placówek zajęcia z wychowania fizycznego prowadzone będą wyłącznie poza placówką z uwagi na brak własnej infrastruktury (w roku ubiegłym 3,2%).

W  3 314 szkołach, co stanowi 73,1% wszystkich skontrolowanych placówek (w roku ubiegłym 70,8%), przy blokach sportowych będzie zapewnione zaplecze sanitarne, w tym w 2 510, czyli w 75,7% ww. szkół będą czynne natryski (w roku ubiegłym w 77,5%).

W  63 szkołach spośród  skontrolowanych placówek funkcjonują pływalnie (co stanowi 1,3% wszystkich skontrolowanych placówek) – w roku ubiegłym było to 1,4%, z czego we wszystkich 63 z ww. szkół ustalono z właściwym państwowym powiatowym inspektorem sanitarnym harmonogram badania wody.

VI. Dostępność do gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej oraz zapewnienie opieki stomatologicznej w szkołach

Opieka zdrowotna nad uczniami obejmuje profilaktyczną opiekę zdrowotną, promocję zdrowia oraz opiekę stomatologiczną.

Profilaktyczna opieka zdrowotna jest sprawowana nad uczniami do ukończenia 19. roku życia, a w przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego - do ukończenia szkoły ponadpodstawowej. [2]

Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w szkole sprawują pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna.
Opiekę stomatologiczną nad uczniami sprawuje lekarz dentysta.

Z uzyskanych podczas kontroli informacji wynika, że w roku szkolnym 2024/2025
w 3 589 szkołach, co stanowi 79,2%  wszystkich skontrolowanych szkół, będzie zapewniony gabinet profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej (w roku ubiegłym 75,5%):

• do własnej dyspozycji placówki – w 3 380 szkołach, co stanowi 94,2% ww. szkół (w roku szkolnym 2023/2024 – 95%),
• wspólnie z inną placówką – w 209 szkołach, co stanowi 5,8% ww. szkół (w roku szkolnym 2023/2024 – 5%).

W 2 640  szkołach, co stanowi 58,3% wszystkich szkół poddanych ocenie (w roku szkolnym 2023/2024 - blisko 56%) uczniowie będą mieć możliwość skorzystania z opieki stomatologicznej w:

• gabinecie stomatologicznym w szkole – w  288 szkołach, co stanowi blisko 10,9% ww. szkół (w roku szkolnym 2023/2024 - 6%),
• gabinecie poza terenem placówki (zgodnie z zawartą umową) – w 1 814 szkołach, co stanowi 68,7% ww. szkół (w roku szkolnym 2023/2024 – blisko 70,6%),
• dentobusie – w 530 szkołach, co stanowi 20% ww. szkół (w roku szkolnym 2023/2024 – 18,9%).

VII. Dożywianie uczniów, w tym dostępność do wody pitnej.

Prawidłowe żywienie jest warunkiem zdrowia i harmonijnego rozwoju dzieci i młodzieży, zapobiega wielu chorobom i ma wpływ na efektywność uczenia się. Niezbędne jest, aby uczeń w czasie długotrwałego pobytu w szkole miał możliwość spożycia gorącego posiłku.

W roku szkolnym 2024/2025 w 3 932 szkołach, co stanowi 86,8% wszystkich szkół poddanych ocenie, będzie prowadzone dożywiane dzieci i młodzieży (w roku szkolnym 2023/2024 - 85%.).

Zakres dożywiania w odniesieniu do szkół, które będą prowadziły dożywianie:

II śniadanie – zapewnione jest w 329 szkołach (8,3%) – w roku szkolnym 2023/2024 (12,2%),

obiad ze stołówki szkolnej:

•  jednodaniowy – zapewniony będzie w 576 szkołach (14,6%) - w roku szkolnym 2023/2024 (14%),
• dwudaniowy – zapewniony będzie w 1196 szkołach (30,4%) - w roku szkolnym 2023/2024 (31,3%),

obiad w stołówce internatu:

• jednodaniowy – zapewniony w 130 szkołach (3,3%) - w roku szkolnym 2023/2024 (3,4%),
• dwudaniowy – zapewniony w 389 szkołach (9,8%) - w roku szkolnym 2023/2024 (8,5%),

catering:

• jednodaniowy – zapewniony w 891  szkołach (22,6%) - w roku szkolnym 2023/2024 (22,8%),
• dwudaniowy – zapewniony w 791 szkołach (20,1%) - w roku szkolnym 2023/2024 (20,8%).

Jednym z niezbędnych elementów warunkujących utrzymanie higieny jest wyposażenie budynku w instalację wodociągową. Z informacji uzyskanych podczas kontroli wynika,
że 4 458 szkół, co stanowi 98,4% wszystkich skontrolowanych placówek będzie czerpać wodę z wodociągów sieciowych (w ubiegłym roku szkolnym 2023/20234 – 97,7%). Własne ujęcie wody posiada 73  szkoły (w roku ubiegłym 118).

W roku szkolnym 2024/2025 w 2 914  szkołach, co stanowi blisko 64,3% wszystkich szkół poddanych ocenie (w roku szkolnym 2023/2024 – 53,6%), zapewniona jest dla uczniów dystrybucja wody pitnej poprzez różne formy jej udostępniania (wykres nr 3):

• poidełka – zapewnione są w 833 szkołach (co stanowi 28,5% szkół, które zapewnią dystrybucję wody przeznaczonej do spożycia) – w roku szkolnym 2023/2024 –28%),
• woda w dzbankach – zapewniona będzie w 772 szkołach (26,5% szkół jw.) - w roku szkolnym 2023/2024 – 31%,
• inne np. dystrybutor z wodą – zapewniane będą w 1 327 szkołach (ok. 45% szkół jw.) w roku szkolnym 2023/2024 – 41%.

Podsumowanie

Skontrolowane placówki w większości zostały prawidłowo przygotowane na przyjęcie uczniów w nowym roku szkolnym.

Przygotowania do rozpoczęcia kolejnego nowego roku szkolnego rozpoczęły się w wielu placówkach już z chwilą zakończenia roku szkolnego 2023/2024.

Podczas kontroli pracownicy jednostek terenowych Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmowali przede wszystkim działania informacyjno-edukacyjne, które miały na celu uświadomienie dyrektorom placówek, jak istotną rolę odgrywa właściwa organizacja higieny procesu nauczania. Udzielano porad i wskazówek w zakresie wymagań dotyczących między innymi umeblowania sal lekcyjnych, standardów dostępności do urządzeń sanitarnych i właściwego natężenia oświetlenia sztucznego w salach dydaktycznych, w których przebywają uczniowie, czy zapewnienia właściwej powierzchni sali dydaktycznej oraz wolnej objętości pomieszczenia przypadających na 1 ucznia.

W związku z nadzorem nad jakością wody w instalacjach wody ciepłej w placówkach oświatowo-wychowawczych do wszystkich organów prowadzących placówki publiczne oraz niepubliczne przesłano pisma dotyczące obowiązku badania jakości wody użytkowej
w zakresie legionelli sp. Dyrektorzy szkół deklarowali wykonanie badania w sierpniu, przed powrotem uczniów do szkoły, oraz oświadczyli, że pod koniec przerwy wakacyjnej prowadzone będą działania związane z płukaniem i dezynfekcją wewnętrznej instalacji wodociągowej.

Dyrektorzy placówek wykazują dużą dbałość o stan sanitarno-higieniczny placówek oraz estetykę obiektów.

Podstawa prawna

[1] do § 4a rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach

[2] art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami

źródło WSSE Kraków