Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Lublinie

28 lipca 2024 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2024 r. poz. 1110). Przepisy ww. rozporządzenia wdrażają postanowienia dyrektywy 2022/431 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy.

 

WAŻNE! Podkreślić należy, że zmiana przepisów rozszerza katalog badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy o substancje reprotoksyczne. Zgodnie z § 2 przedmiotowego rozporządzenia pracodawca zapewnia wykonanie badań i pomiarów substancji reprotoksycznej w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie rozporządzenia.

 

Substancje reprotoksyczne są to substancje działające szkodliwie na rozrodczość. Działanie szkodliwe na rozrodczość oznacza niekorzystny wpływ na funkcje rozrodcze i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet oraz toksyczność rozwojową potomstwa w następstwie narażenia na substancję lub mieszaninę (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.)). Podobnie jak w przypadku czynników rakotwórczych lub mutagennych substancje reprotoksyczne są substancjami wzbudzającymi szczególnie duże obawy - mogą powodować poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia.

W Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych, mutagennych podano następujące definicje:

• substancja reprotoksyczna - oznacza substancję lub mieszaninę, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008;
• nieprogowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną, dla której nie istnieje bezpieczny poziom narażenia zdrowia pracowników;
• progowa substancja reprotoksyczna - oznacza substancję reprotoksyczną, dla której istnieje bezpieczny poziom narażenia, poniżej którego nie występuje zagrożenie dla zdrowia pracowników.

 

Wśród substancji reprotoksycznych wyróżniamy:

 

• Kategorię 1 (Repr. 1A i Repr. 1B) – substancje działające szkodliwie na rozrodczość u ludzi, lub co do których istnieje domniemanie, że działają szkodliwie na rozrodczość u ludzi;
• Kategorię 2 (Repr. 2) - substancje co do których podejrzewa się, że działają szkodliwie na rozrodczość u ludzi;
• Kategorię LACT (Lact.) – substancje mające wpływ na laktację lub oddziaływanie szkodliwe na dzieci karmione piersią.

 

Zwroty określające zagrożenie dotyczące substancji reprotoksycznych to: H360, H360D, H360FD, H360Fd, H360Df, H361, H361d, H361fd, H362.

 

Działanie reprotoksyczne wykazują głównie następujące substancje:

• metale i/lub niektóre związki metali: chromu, niklu, kadmu, kobaltu, galu (arsenek galu), ołowiu, cyny (związki organiczne), rtęć i metylortęć, tellur i tlenek telluru;
• związki boru (tritlenek diboru, kwas borowy, borany) i nadboran sodu (+hydraty);
• tlenek węgla;
• ftalany;
• formamid i jego N-metylowe pochodne (N-metyloformamid, dimetyloformamid);
• dimetyloformamid;
• niektóre pestycydy i biocydy;
• rozpuszczalniki organiczne np.  2-metoksyetanol i 2-etoksyetanol oraz ich octany;
• imidazol i niektóre jego pochodne (1-winyloimidazol, 2-metyloimidazol, 4-metyloimidazol);
• N-metylopirolidon i N-etylopirolidon.

 

Ww. substancje występują przede wszystkim:

• przy produkcji i stosowaniu pestycydów;
• w produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych;
• w przemyśle gumowym;
• w przemyśle farmaceutycznym;
• w przemyśle metalurgicznym;
• w przemyśle kosmetycznym;
• w budownictwie;
• w placówkach ochrony zdrowia;
• w warsztatach samochodowych.

 

W związku z dużą populacją pracowników narażonych na działanie tych substancji ograniczenie narażenia zawodowego jest niezwykle ważne.