Substancje reprotoksyczne w środowisku pracy
26.07.2024
W 2022 roku została opublikowana Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 zmieniająca dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy. Dyrektywa ta zmieniła zakres pierwotnej dyrektywy poprzez objęcie nią substancji reprotoksycznych.
Substancja reprotoksyczna oznacza substancję lub mieszaninę, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008. Działanie szkodliwe na rozrodczość oznacza niekorzystny wpływ na funkcje rozrodcze i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet oraz toksyczność rozwojową u potomstwa w następstwie narażenia na substancję lub mieszaninę.
Informacja o klasyfikacji substancji chemicznej lub mieszaniny znajduje się w sekcji 2 karty charakterystyki. Informacje na temat klasyfikacji i elementów oznakowania substancji reprotoksycznych można znaleźć w opracowaniu Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy:
Działanie reprotoksyczne wykazują głównie następujące substancje:
- związki boru: tritlenek diboru, kwas borowy, borany i nadboran sodu (+hydraty),
- ftalany,
- N-metylowe pochodne acetamidu (N metyloacetamid,N,N-dimetyloacetamid),
- rozpuszczalniki organiczne (np. etanol, 2-metoksyetanol i2-etoksyetanol oraz ich octany),
- N-metylopirolidon i N-etylopirolidonimidazol,
- formamid i jego N-metylowepochodne (N-metyloformamid,dimetyloformamid),
- tlenek węgla,
- imidazol i niektóre jego pochodne,
- metale i/lub niektóre związki metali: chromu, niklu, kadmu, kobaltu, galu, ołowiu, cyny, rtęć, metylortęć, tellur i tlenek telluru,
- niektóre pestycydy i biocydy.
Pracownicy pracujący w kontakcie z substancjami reprotoksycznymi są zatrudnieni przede wszystkim przy produkcji i stosowaniu pestycydów, produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych, w przemyśle gumowym, farmaceutycznym, metalurgicznym, kosmetycznym, w budownictwie, a także w placówkach ochrony zdrowia, warsztatach samochodowych.
Podobnie jak w przypadku czynników rakotwórczych lub mutagennych, substancje reprotoksyczne wzbudzają szczególnie duże obawy, ponieważ mogą mieć poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia pracowników i ich potomstwa.
Zgodnie z przepisami prawa prace w narażeniu na substancje lub mieszaniny o działaniu szkodliwym na rozrodczość (reprotoksycznym) oraz szkodliwie oddziałujące na dzieci karmione piersią są wzbronione dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią oraz dla młodocianych.
Wdrożenie Dyrektywy skutkuje m. in.: zmianą rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Rozporządzenie wprowadza obowiązek przeprowadzania pomiarów stężenia substancji reprotoksycznej:
„W przypadku występowania czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 222 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, badania i pomiary wykonuje się:
1) co najmniej raz na sześć miesięcy - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS;
2) co najmniej raz na trzy miesiące - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej powyżej 0,5 wartości NDS.
Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów, o których mowa w § 4, wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej, o których mowa w § 6 - co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów
Pracodawca zapewnia wykonanie badań i pomiarów substancji reprotoksycznej w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.”
Rozporządzenie wchodzi w życie w dniu 28 lipca 2024 r.