Powiatowa Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Złotoryi

Jak co roku, w okresie wiosenno-letnim rozpoczyna się sezon wzmożonej aktywności kleszczy, a co za tym idzie sezon zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę i inne choroby przenoszone przez te stawonogi.
Kleszcze, pajęczaki z rzędu roztoczy, żyją powszechnie na terenie całego kraju w miejscach wilgotnych i obfitujących w  roślinność. Można spotkać je w lasach i na ich obrzeżach, w zagajnikach, na obszarach porośniętych wysoką trawą, zaroślami lub paprociami, na łąkach, pastwiskach, nad brzegami rzek i jezior. Pojawiają się także w parkach i na działkach. Aktywność kleszczy rozpoczyna się wczesną wiosną i trwa aż do późnej jesieni, jest większa im wyższa jest temperatura i wilgotność otoczenia. Żyją w ściółce i w poszukiwaniu swych żywicieli (zwierząt, ludzi) wspinają się na trawy i krzewy.
Wiszą na źdźbłach trawy i na spodzie liści, z tego powodu są niewidoczne.
„Zbieramy” kleszcze przechodząc przez trawy lub krzewy.
Znanych jest ponad osiemset gatunków kleszczy na całym świecie. W Polsce żyje ponad 20 gatunków. Najpopularniejsze w naszym kraju to : Kleszcz pospolity , Kleszcz psi, Kleszcz łąkowy. Sezon na te pasożyty zaczyna się na przełomie marca i kwietnia, ze szczytem w okolicy czerwca i września. Trwa aż do listopada. Gryzą za pomocą hypostomu - aparatu gębowego wyposażonego w kolce utrudniające jego wyciągnięcie z ciała. Ślina pasożyta zawiera substancje znieczulające (dlatego nie czujemy ukąszenia), hamujące krzepnięcie krwi i działanie układu odpornościowego (to ułatwia zadanie przenoszonym przez kleszcze mikrobom). Dzięki temu kleszcz może spokojnie pożywiać się przez wiele godzin, a nawet dni.

Samo ugryzienie kleszcza nie jest groźne. Niebezpieczeństwo stanowią jednak choroby, które kleszcze mogą przenosić, a konsekwencje przenoszonych przez niego chorób mogą długotrwale wpłynąć na nasze życie. Przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem, porażenia nerwów utrudniające poruszanie – to tylko niektóre z nieprzyjemnych konsekwencji chorób odkleszczowych. Kleszcze przenoszą różne drobnoustroje wywołujące choroby, w tym wirusy, takie jak wirus KZM Kleszczowego Zapalenia Mózgu, a także bakterie wywołujące boreliozę. W naszym kraju najczęstszą chorobą wywoływaną przez te pasożyty jest borelioza.

Współczesne zdobycze medycyny są tylko częściowo skuteczne przeciwko obu tym chorobom. W przypadku KZM leczenie nie ma żadnego zastosowania po wystąpieniu choroby, ale dostępne są skuteczne szczepionki, aby temu zapobiec. W przypadku boreliozy jest dokładnie odwrotnie: chorobę można skutecznie leczyć antybiotykami, ale obecnie nie istnieje zatwierdzona szczepionka umożliwiająca zapobieganie zachorowaniu.

W pierwszym charakterystycznym objawem jest rumień wędrujący, który powstaje na skórze w miejscu ukłucia przez kleszcza. Po 7-10 dniach od kontaktu z kleszczem pojawia się w tym miejscu zmiana skórna, która z czasem powiększa się tworząc czerwoną lub sino czerwoną plamę. Zmianie skórnej towarzyszą często objawy grypopodobne: zmęczenie, bóle mięśni, gorączka, ból głowy, sztywność karku, itp. Drugi etap związany jest najczęściej z zakażeniem układu nerwowego (neuroborelioza), układu kostno-stawowego lub układu krążenia. Z przebiegiem przewlekłej boreliozy wiążą się m.in. następujące objawy: niedowład, porażenie nerwu twarzowego i zapalenie nerwów obwodowych, bóle i obrzmienia stawów, bóle w klatce piersiowej i w żebrach, bloki serca lub inne arytmie, owrzodzenia skóry, ból, świąd i przeczulica.

Jak się zabezpieczyć?

• Unikaj przebywania w wysokiej trawie lub zaroślach – nie tylko w lesie, ale również na łąkach, a także w miejskich parkach
• Oprócz wytrzymałych butów i odzieży chroniącej całą powierzchnię ciała, warto zaopatrzyć się w repelent – spray odstraszający owady i kleszcze.
• Ponieważ pokłucie przez kleszcza zwykle pozostaje niezauważone (jest bezbolesne a kleszcz bardzo mały), powinniśmy przeglądać ciało i włosy po każdym spacerze na świeżym powietrzu.
• Ponadto można zabezpieczyć się poprzez szczepienie, chroniące przed wirusem KZM, przenoszonym przez kleszcze. Szczepienia przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM), są szczególnie zalecane dla osób, które przebywają na terenach o nasilonym występowaniu kleszczowego zapalenia mózgu, w tym dla osób uprawiających aktywność poza pomieszczeniami, np. biegaczom.
• Gdy zauważysz kleszcze - wskazane jest jak najszybsze usunięcie kleszcza, aby zmniejszyć ryzyko zarażenia się chorobą, którą ten pasożyt może przenosić

UWAGA

Paraliżowanie kleszcza olejem, kremem itp. może spowodować wstrzyknięcie większej ilości materiału zakaźnego do ciała – nie wolno  używać wazeliny, płonących zapałek, ani końcówek papierosów, pilników do paznokci lub innych przedmiotów.
W przypadku kłopotów z usunięciem kleszcza, należy zgłosić się do lekarza.

Jeżeli zauważono ukąszenie, należy:
natychmiast delikatnie usunąć kleszcza - uchwyć pęsetą za kleszcza, tak blisko skóry, jak to możliwe, wystarczająco mocno żeby pinceta się nie ześlizgnęła, i wyciągnąć go prosto, bez kręcenia. Należy uważać, aby nie zgnieść kleszcza. Jeśli pozostaną części kleszcza wbite w skórę, należy je usunąć tak szybko, jak tylko możliwe. Miejsce ukłucia zdezynfekować.