Regionalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska we Wrocławiu

Za sprawą unikalnej kombinacji warunków mikroklimatycznych (stabilna temperatura, wysoka wilgotność, odpowiednia cyrkulacja powietrza) podziemia stanowią atrakcyjne miejsca zimowania nietoperzy. Ich niekontrolowana eksploracja, zwłaszcza podczas okresu hibernacji, stanowi niestety obecnie jedno z największych zagrożeń dla podziemnych stanowisk nietoperzy. W trakcie zimowych monitoringów liczebności nietoperzy w wielu obiektach stwierdzano liczne ślady obecności turystów (paleniska, śmieci, zniszczenia wewnątrz podziemi). Należy sobie zdawać sprawę, że każdorazowe wejście do zimowiska w czasie trwającego okresu hibernacji skutkuje płoszeniem i wybudzaniem hibernujących osobników. To działanie przyczynia się z kolei do śmierci nietoperzy, które obudzone w czasie zimy nie mają możliwości zdobywania pokarmu. Znane są przypadki, gdy penetracje podziemi w okresie zimowym, oprócz groźnego dla tych ssaków wybudzania i płoszenia, skutkowały także często nieświadomym zadeptywaniem nietoperzy hibernujących w nagromadzonym na podłodze rumoszu skalnym, lub też celowym ich zabijaniem.

Do innych zagrożeń związanych z antropopresją można zaliczyć: niszczenie zimowisk poprzez zasypywanie ich otworów, niewłaściwie zaplanowany sposób eksploatacji zimowisk nietoperzy w celach turystycznych, tworzenie w zimowiskach nielegalnych wysypisk śmieci, niewłaściwe zagospodarowanie otoczenia wejścia do zimowiska.

Wszystkie gatunki nietoperzy występujące na terenie Polski są objęte ochroną prawną na mocy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz.2380) i obowiązuje wobec nich szereg zakazów, w tym m. in. zakaz umyślnego płoszenia i niepokojenia. Mimo to do przetrwania często potrzebują pomocy człowieka.

Sudety i Przedgórze Sudeckie są obszarem o wyjątkowo dużej ilości podziemnych starych sztolni i wyrobisk. Z tego względu Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu kontynuuje realizację projektu pn.: „Zabezpieczenie schronień zimowych nietoperzy w wybranych obszarach Natura 2000” finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Działania w projekcie skupiają się głównie na wykonywaniu zabezpieczeń wejść do wybranych obiektów, w celu uniemożliwienia przepłaszania i wybudzania hibernujących osobników nietoperzy albo przypadkowego bądź celowego ich zabijania.

Najczęściej stosowanym i najbardziej wydajnym sposobem zabezpieczania zimowisk przed niekontrolowaną penetracją człowieka jest zamknięcie jego wejścia w postaci specjalnie zaprojektowanej kraty. Obiekty wykorzystywane przez nietoperze jako zimowiska nie są jednakowe. Każdy przypadek podziemia i otworu wejściowego jest inny i wymaga indywidualnego podejścia. W niektórych sytuacjach konieczna jest modyfikacja mikroklimatu poprzez redukcję światła otworu wejściowego. W takich przypadkach zamiast krat stosuje się drzwi z odpowiednimi otworami wlotowymi lub/i obudowę z bloczków betonowych. Niekiedy zamknięcie musi pełnić również funkcję stabilizującą konstrukcję, a w ekstremalnych przypadkach zapobiegać przed zawaleniem się otworu wejściowego. Zabezpieczenie otworów wejściowych do podziemi mogą stanowić również wysokie i solidne ogrodzenia, które otaczają teren znajdujący się bezpośrednio wokół obiektu. Zabezpieczenia, takie nie tworzą bariery w samym otworze wejściowym i nie mają wpływu na mikroklimat zimowiska.

W 2023 roku w ramach ww. projektu zamontowane zostały zabezpieczenia wejść do kolejnych obiektów, tj.: Sztolnia Rycerska (obszar Natura 2000 Góry Kamienne PLH020038); Jaskinia Imieninowa, Jaskinia Nowa (obszar Natura 2000 Góry i Pogórze Kaczawskie PLH020037); Sztolnia nr 7 w Kletnie (obszar Natura 2000 Góry Bialskie i Masyw Śnieżnika PLH020016); Sztolnia w Skałkach Stoleckich (obszar Natura 2000 Skałki Stoleckie PLH020012); sztolnia Kompleks Sokolec (Sztolnia w Górze Gontowej), Sztolnia Augusta, Kompleks Osówka (obszar Natura 2000 Ostoja Nietoperzy Gór Sowich PLH020071); Sztolnia w Antonówce (obszar Natura 2000 Rudawy Janowickie PLH020011) na łączną sumę 654 066,00 zł.

Informujemy, że bramki wejściowe do ww. obiektów pozostają zamknięte od 14 października 2023 r. przez cały okres hibernacji nietoperzy i zostaną otwarte po 16 kwietnia 2024 r. Warto pamiętać, że wejścia do sztolni mogą odbywać się poza okresem zimowym, po zakończeniu hibernacji.