50. rocznica odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie
26.01.2021
W roku 2021 przypada jubileusz 50-lecia rozpoczęcia prac nad odbudową Zamku Królewskiego w Warszawie zniszczonego całkowicie przez wojska niemieckie w czasie II wojny światowej. Po latach historia zniszczenia Zamku oraz jego odbudowy zatarła się w pamięci wielu ludzi — zarówno Polaków, jak i gości z zagranicy.
Jubileusz odbudowy Zamku
W trakcie obchodów jubileuszu chcielibyśmy przypomnieć, jak bardzo prace przy odbudowie królewskiej rezydencji zjednoczyły nasz naród, przywołać emocje sprzed lat, skalę społecznego zaangażowania oraz ofiarność, która przekroczyła wszelkie oczekiwania. Pragniemy wspomnieć i uhonorować osoby, dzięki którym Zamek powrócił do życia. Jubileusz to okazja do podsumowania tego wyjątkowego w skali światowej przedsięwzięcia, docenionego wpisem na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zamek udało się odbudować z sukcesem w bardzo krótkim — jak na zakres prowadzonych prac — okresie (1971–1984). Zależy nam również, by w ramach jubileuszu zrealizować zamierzenia związane z dzisiejszym funkcjonowaniem Zamku — wzbogacić kolekcję dzieł sztuki i ukończyć program inwestycyjny wokół Zamku.
Jubileusz Zamku chcemy podkreślić wyjątkowymi inicjatywami, takimi jak odtworzenie w całości dekoracji hafciarskiej Sali Tronowej. Obchodom będzie towarzyszyło wiele wystaw, wydarzeń kulturalno-naukowych i edukacyjnych, pokazów filmowych, adresowanych do wszystkich naszych gości. Każdy kolejny rok jubileuszowy poświęcimy zagadnieniom ściśle związanym z odbudową Zamku i odtwarzaniem jego wnętrz oraz kolekcji:
2021 — Powstanie i działalność Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego
2022 — Restytucja Zamku Królewskiego w Warszawie. Odbudowa bryły, odtwarzanie wnętrz
2023 — Kolekcja Zamku Królewskiego w Warszawie
2024 — Nowa instytucja. Symbol — ludzie — działalność
Zaplanowane konferencje naukowe i publikacje w znacznym stopniu uzupełnią stan badań dotyczący powojennej historii Zamku Królewskiego w Warszawie.
Sztafeta pokoleń
Nawiązując do działań podjętych przez OKOZK w trakcie odbudowy Zamku Królewskiego, pragniemy ogłosić społeczną zbiórkę pieniędzy, do której zapraszamy wszystkich Polaków w kraju i poza jego granicami oraz instytucje wspierające przed 50 laty dzieło odbudowy. Nasz cel to zebranie funduszy na odtworzenie w całości dekoracji hafciarskiej Sali Tronowej. Pragniemy, aby w akcji wzięły udział nie tylko osoby sentymentalnie związane z Zamkiem, ale by także młode pokolenie dołączyło do sztafety pokoleń rozpoczętej przez ich dziadków i rodziców wspierających przed laty odbudowę Zamku Królewskiego z ogromną szczodrością. Zbiórka będzie prowadzona przez internet oraz do historycznej skarbonki z czasów odbudowy, którą ustawimy na dziedzińcu Zamku. Jesteśmy przekonani, że i tym razem dzięki wsparciu społecznemu planowane prace uda się zrealizować, a Sala Tronowa odzyska wspaniały królewski blask.
Historia odbudowy Zamku Królewskiego
Po zakończeniu wojny w trakcie prac na terenie Zamku Królewskiego z ruin wydobyto i zabezpieczono kilka tysięcy detali architektonicznych. Zachowane elementy oraz dokumentacja źródłowa pozwalały planować odbudowę Zamku. Mimo uchwały sejmu z 1949 r. o odbudowie gmachu decyzję o rozpoczęciu prac odsuwano w czasie. Powstawały projekty zakładające odbudowę bryły m.in. w stylu historycznym lub socrealistycznym, z przeznaczeniem np. na siedzibę najwyższych władz państwowych. W 1954 r. ogłoszono konkurs na projekt odbudowy Zamku. W jego wyniku do realizacji skierowano koncepcję zespołu prof. Jana Bogusławskiego zakładającą odtworzenie historycznej bryły i podniesienie jej o kilka metrów, by górowała nad Starym Miastem. W maju 1956 r. powstała Pracownia Projektowa „Zamek”, która rozpoczęła wstępne opracowanie planów. Niestety w 1961 r. decyzją najwyższych władz partyjnych wstrzymano wszelkie prace, uporządkowano teren. Śladem historycznej budowli były jedynie zarys murów i pozostawione fragmenty ruin. Na wiele lat nad Zamkiem zaległa cisza.
Decyzję o odbudowie Zamku podjęto w styczniu 1971 r. Do kierowania pracami powołano Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego (OKOZK), który skierował apel do Polaków:
Rodacy! Polki i Polacy z kraju i na obczyźnie. Zamek Królewski w Warszawie będzie odbudowany. Podniesiemy go z ruin wspólnym narodowym wysiłkiem. W tym wielkim dziele nie może zabraknąć nikogo, kto czuje i myśli po polsku.
Wiosną z ogromnym entuzjazmem rozpoczęto prace społeczne związane z przygotowaniem terenu budowy, a w symbolicznym dniu 17 września 1971 r. — tego dnia w 1939 r. Niemcy przeprowadzili ostrzał artyleryjski Zamku — położono pierwszą cegłę. W lutym 1973 r. nad Zamkiem pojawiła się pierwsza wiecha, a w lipcu 1974 r. montażem zegara i hełmu na Wieży Zegarowej zakończono pierwszy etap odbudowy — oddanie bryły w stanie surowym. W kolejnych latach prowadzono żmudne prace nad odtworzeniem historycznych wnętrz, które udostępniono publiczności w sierpniu 1984 r.
