Służby specjalne

Przyjęcie przez Radę Unii Europejskiej 2 grudnia 2021 r. piątego pakietu sankcji wobec Białorusi stanowi odpowiedź na działania reżimu A. Łukaszenki polegające na represjach wobec społeczeństwa obywatelskiego, podważaniu zasad demokracji oraz hybrydowym ataku na UE z wykorzystaniem nielegalnej migracji przez Białoruś. Sankcje polegają na zakazie wjazdu, zamrożeniu środków finansowych znajdujących się na terytorium UE oraz zakazie współpracy handlowej, technicznej i finansowej ze wskazanymi podmiotami.

Na liście sankcyjnej UE znalazło się 17 osób i 11 podmiotów, w tym:

- przedstawiciele białoruskiej Straży Granicznej, w szczególności funkcjonariusze specjalnego oddziału służby granicznej ASAM (kontrolowanego przez Wiktara Łukaszenkę), odpowiedzialni za organizowanie działań reżimu Łukaszenki mające na celu wytworzenie i utrzymywanie sztucznego szlaku migracyjnego do destabilizowania granicy zewnętrznej Unii Europejskiej. Chodzi o działania polegające na ułatwianiu nielegalnego przekraczania zewnętrznych granic UE, w tym transport migrantów na granicę,  zmuszanie ich do nielegalnego przekroczenia granicy czy pobieranie opłat za możliwość przekroczenia granicy. Osoby objęte sankcjami: Ihar Anatolevich KRUCHKOU, Anatol Piatrovich LAPO, Kanstantsin Henadzevich MOLASTAU, Pavel Mikalaevich KHARCHANKA, Ihar Mikalaevich GUTNIK, Aliaksandr Barysavich DAVIDZIUK, Maksim Viktaravich BUTRANETS;

- linie lotnicze zaangażowane w transport migrantów z Afryki i Bliskiego Wschodu: państwowe linie lotnicze BELAVIA oraz operator lotów czarterowych z Syrii na Białoruś CHAM WINGS AIRLINES;

- hotele i biura podróży organizujące pobyt migrantów na Białorusi: państwowe przedsiębiorstwo turystyczne TSENTRKURORT – będące częścią białoruskiego Departamentu do Spraw Prezydenckich, organizator turystyki OSKARTOUR, hotel MINSK, hotel PLANETA, podmiot zajmujący się usługami paszportowymi i wizowymi VIP Grub z siedzibą w Stambule;

- rzecznik prasowy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Białorusi Anatol Anatolyevich GLAZ;

- sędziowie wydający politycznie umotywowane wyroki przeciwko przywódcom i działaczom opozycji, a więc odpowiedzialni za poważne naruszenia praw człowieka i praworządności, a także za represjonowanie społeczeństwa obywatelskiego i demokratycznej opozycji: sędzia Sądu Regionalnego w Mińsku Siarhei Aliaksandravich EPIKHAU (skazał m.in. Marię Kalesnikawą), sędziowie Sądu Najwyższego: Ihar Viachaslavavich LIUBAVITSKI (wydał wyrok m.in. na opozycyjnego kandydata na prezydenta Wiktora Babarykę), Valiantsina Genadzeuna KULIK (odrzuciła skargę W. Babaryki), Hanna Mikhailauna SAKALOUSKAYA (doprowadziła do likwidacji białoruskiego oddziału Komitetu Helsińskiego), sędzia sądu dla rejonu centralnego miasta Mińska Dzmitry Siarheevich KARSIUK (skazywał ludzi na kolonię karną, więzienie i areszt domowy za uczestnictwo w pokojowych protestach, publikowanie postów w mediach społecznościowych czy używanie biało-czerwono-białej flagi Białorusi), prokurator Siarhei Siarheevich GIRGEL (wniósł oskarżenie przeciwko W. Babaryce);

- przewodniczący zarządu państwowej telewizji ONT, realizującej działania dezinformacyjne, Marat Siarheevich MARKAU; jest on także gospodarzem programu „Markau: nic osobistego”, w którym przekazywał białoruskiej opinii publicznej m.in. fałszywe informacje o wyniku wyborów. Markau jest bezpośrednio odpowiedzialny za sposób, w jaki kanał ONT przedstawia informacje o sytuacji w kraju, udzielając tym samym wsparcia władzom, w tym Aleksandrowi Łukaszence;

- państwowe przedsiębiorstwa z branży petrochemicznej i chemicznej, będące dla reżimu Łukaszenki źródłem znacznych dochodów oraz represjonujące swoich pracowników z powodu uczestnictwa w pokojowych protestach opozycji: GRODNO AZOT, BELORUSNEFT, producent opon BELSHINA.

W tym samym czasie w ramach skoordynowanej reakcji na działania białoruskiego reżimu decyzję o nałożeniu podobnych sankcji podjęły Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Kanada. Restrykcjami zostało objętych w sumie 20 osób fizycznych i 12 podmiotów prawnych:

- przedstawiciele reżimu bezpośrednio związani z rodziną A. Łukaszenki: syn dyktatora Dzmitry ŁUKASHENKA – zaangażowany w proceder korupcyjny w związku z jego działalnością w Prezydenckim Klubie Sportowym, Dmitriy Mikhailovich KORZYUK – wiceminister spraw wewnętrznych, blisko związany z synami Łukaszenki, Dzmitriy Yurievich BASKAU – członek Narodowego Komitetu Olimpijskiego Białorusi, trener hokeja A. Łukaszenki i jego synów, odpowiedzialny m.in. za represje wobec sportowców wyznających prodemokratyczne poglądy polityczne;

- przedstawiciele reżimu odpowiedzialni za sprawy wewnętrzne oraz ochronę granic państwa, zaangażowani w inspirowanie nielegalnej migracji, w tym: kierownictwo Państwowego Komitetu Granicznego Białorusi – przewodniczący Anatol Piatrovich LAPO, zastępcy: Ihar BUTKEVICH, Raman PODLINEU, Ihar PECHAN i Siarhei NOVIKAU oraz pełnomocnik graniczny RB Odcinka Grodzieńskiego Konstantin MOLOSTOV i pełnomocnik graniczny RB Odcinka Brzeskiego Igor GURNIK;

- przedstawiciele reżimu zaangażowani w działania represyjne wobec społeczeństwa obywatelskiego, w tym kierownictwo Głównego Zarządu Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji (GUBOPiK): przewodniczący Andrey PARSHIN, zastępcy: Oleg LARIN, Denis CHEMODANOV, Mikhail BEDUNKEVICH, a także dowódcy jednostek GUBOPiK: Vasiliy SYSOYEV, Dmitriy KOVACH, Aleksandr ZHIVLYUK, Andrei MAKAREVICH, Vladimir VASHKEVICH, Aleksandr ALYOKSA. Funkcjonariusze GUBOPiK tłumili protesty na Białorusi oraz zatrzymywali ich uczestników;

- państwowe przedsiębiorstwa, wspierające reżim w realizacji działań hybrydowych, z następujących  sektorów:

          • chemicznego: Stany Zjednoczone zaostrzyły sankcje wobec producentów nawozów potasowych, które są jednym z głównych towarów eksportowych Białorusi i   zasilają budżet reżimu. Sankcjami objęto firmy: OPEN JOINT STOCK COMPANY BELARUSIAN POTASH COMPANY (BPC) – zajmuje się eksportem produktów głównych  białoruskich producentów nawozów potasowych, w tym m.in. Belaruskali OAO), AGROROZKVIT – firma działająca wspólnie z BPC), SLAVKALI – producent nawozów potasowych, aktualnie zaangażowany w budowę kopalni soli potasowej (aktualnie największa inwestycja na Białorusi), właściciel luksusowego helikoptera EW-001PH, który jest udostępniany A. Łukaszence;

           • transportu: JSC TRANSAVIAEXPORT AIRLINES  - państwowy przewoźnik cargo, zaangażowany w transport tysięcy ton uzbrojenia i amunicji w rejony konfliktów zbrojnych na świecie, powiązany i realizujący zadania na rzecz reżimu białoruskiego;

           • turystyki: państwowe przedsiębiorstwo turystyczne CENTRKURORT, które zajmowało się wystawianiem zaproszeń, na podstawie których migranci otrzymywali wizy białoruskie; przedsiębiorstwo jest kontrolowane przez kancelarię Łukaszenki i jego syna Wiktara;

           • zbrojeniowego: podmioty zajmujące się produkcją i eksportem uzbrojenia, systemów elektronicznych wykorzystywanych w wojsku, oprogramowania do militarnego zastosowania, z czego zyski zasilają budżet państwa i nie są reinwestowane w sam przemysł. Wśród ww. firm sankcjami objęte zostały: CJSC Beltechexport – główny eksporter białoruskiego uzbrojenia na świecie, blisko powiązany z białoruskim resortem obrony, odpowiada za koordynację działań na rzecz ustanawiania współpracy wojskowej Białorusi z innymi krajami; AGAT Electromechanical Plant OJSC i Joint Stock Company 140 Repair Plant – firmy produkujące specjalistyczne wyposażenie dla wojska i służb specjalnych, ich produkty miały zastosowanie w tłumieniu antyreżimowych demonstracji na Białorusi w sierpniu 2020 r.; Kidma Tech OJSC i JSC Peleng – kluczowe w białoruskim sektorze obrony firmy produkujące m.in. systemy do inwigilacji i monitoringu wykorzystywane przez służby bezpieczeństwa; GARDSERVIS – powiązana z administracją Łukaszenki prywatna firma ochroniarska świadcząca usługi na terytorium Białorusi i poza jej granicami, posiadająca prawo dostępu do uzbrojenia;

- białoruskie banki zapewniające finansowe wsparcie dla działań reżimu.

Tak długa i różnorodna lista osób i podmiotów objętych sankcjami pokazuje, jak wiele instytucji białoruskich zostało zaangażowanych przez reżim Łukaszenki w operację hybrydową przeciwko krajom Unii Europejskiej. Mamy do czynienia z agresywnymi działaniami państwa białoruskiego przeciwko Polsce, Litwie i Łotwie. Napór nielegalnej migracji na granicę zewnętrzną Unii to przejaw państwowej agresji przeciwko krajom granicznym UE.

Rzecznik Ministra Koordynatora Służb Specjalnych

Dokumenty źródłowe:

Decyzja Rady Unii Europejskiej

Informacja prasowa Departamentu Skarbu USA