Służby specjalne

Konflikt handlowy między USA i Chinami rozpoczęty w 2018 r. nie został zakończony. Rafał Kruszyński omawia przyczyny i przebieg ww. sporu politycznego w czasopiśmie wydawanym przez ABW. Publikujemy omówienie ww. artykułu.

W artykule pt. USA–ChRL: konflikt konieczny? dr Rafał Kruszyński omawia źródła i następstwa chińskiego ekspansjonizmu i sposoby jego realizacji na polu gospodarczym (m.in. pozyskiwanie nowych technologii). Chiński ekspansjonizm natrafił na przeciwnika w postaci Stanów Zjednoczonych. Adwersarzami stały się więc kraje o odmiennym ustroju politycznym: republika w przypadku USA i państwo komunistyczne w przypadku ChRL.

W artykule autor omówił rys historyczny proklamowania Republiki Chińskiej (będącej konsekwencją rewolucji Xinhai, która wybuchła w Chinach w 1911 r.) oraz tło ideologiczne. Na ideologię obowiązującą w ChRL składają się elementy nacjonalizmu, komunizmu i zasadniczo – z wyjątkiem okresu tzw. rewolucji kulturalnej – konfucjanizmu. Władza jest sprawowana w sposób totalitarny przez Komunistyczną Partię Chin. Chińczyków cechuje silne poczucie historyczności ich państwa. Własną cywilizację uważają za jedyną (wręcz uniwersalną), w przeszłości otoczoną przez ludy barbarzyńskie (stąd nazwa „Państwo Środka”, wskazująca na centralną pozycję Chin w skali globu). ChRL jest krajem komunistycznym rządzonym przez Komunistyczną Partię Chin.

Autor, chcąc przybliżyć sposób „myślenia” Państwa Środka, opiera się na materiałach wywiadowczych FBI z 1966 r. Wynika z nich, że władze ZSRR były realnie przekonane, że ChRL zamierza wciągnąć ZSRR, Europę Zachodnią i USA w wojnę jądrową, a sama pozostać z boku tego konfliktu i – po jego zakończeniu – przejąć władzę nad światem.

Autor skupił się na działaniach ekonomicznych ChRL, w tym na reformach ekonomicznych mających na celu rozwój gospodarki kraju. Ideologia ukierunkowuje rezultaty tego rozwoju na ekspansję, której sprzyja nacjonalizm. Aktualnie stosunki międzynarodowe weszły w epokę globalnego wyścigu (m.in. wyścig zbrojeń). Prawdopodobnie najistotniejsze miejsce zajmują w nim badania nad nowymi technologiami, zwłaszcza w zakresie sztucznej inteligencji.

W artykule autor przedstawia stosunki dwustronne USA‒ChRL, w których szczególna rola przypadła działaniom Chin. Państwo to zostało uznane przez USA za zagrożenie w zakresie nowych technologii, gdyż w celu zdobycia zagranicznego know-how wywierało naciski na zagraniczne przedsiębiorstwa, które chciały operować na rynku chińskim. Zanim ChRL przystąpiła w 2001 r. do Światowej Organizacji Handlu, wprost wymuszała transfer technologii jako swoistą opłatę za możliwość prowadzenia działalności na swoim terytorium. Po akcesji pojawiały się bardziej subtelne metody, np. konieczność tworzenia przez spółki zagraniczne joint ventures ze spółkami chińskimi. W ten sposób ChRL niejako „w białych rękawiczkach” uzyskiwała zagraniczne know-how. Działania dotyczyły sektorów zaawansowanych technologicznie – przemysłu naftowego, chemicznego, przemysłu wyrobów medycznych czy farmaceutycznego oraz technologii informacyjnych, robotyki, wirtualnej rzeczywistości, blockchain i sztucznej inteligencji.

Autor omawia szczegółowo przyczyny konfliktu handlowego pomiędzy USA i ChRL, który miał miejsce w 2018 r, ocenianego jako starcie dwóch największych gospodarek na świecie. Przedstawia również perspektywy współpracy obu państw w świetle podpisanej w 2020 r. umowy Phase 1 agreement, w której zakłada się obniżenie taryf celnych USA na produkty z ChRL i zwiększenie przez ChRL importu z USA.

W podsumowaniu autor przewiduje, że konflikt handlowy rozpoczęty w 2018 r. nie został zakończony. Jako potwierdzenie tych przypuszczeń wskazuje, że w ChRL wzywa się do postkoronawirusowej ekspansji chińskich przedsiębiorstw, zwłaszcza w tak wrażliwych (dla bezpieczeństwa wewnętrznego każdego państwa, ale przede wszystkim w kontekście praw i wolności człowieka i obywatela) sektorach, jak choćby 5G, sztucznej inteligencji czy Internetu Rzeczy.

Cały tekst Rafała Kruszyńskiego: „USA–ChRL: konflikt konieczny?” w Przeglądzie Bezpieczeństwa Wewnętrznego nr 23. Publikacja dostępna jest na stronach ABW.