Służby specjalne

Tradycje kontrwywiadu wojskowego

Stawiając czoła wyzwaniom i zagrożeniom współczesnego świata, Służba Kontrwywiadu Wojskowego czerpie z etosu, dorobku i tradycji kontrwywiadu wojskowego II Rzeczypospolitej i Polskiego Państwa Podziemnego. Symbolicznym nawiązaniem do ich dziejów jest Święto Służby Kontrwywiadu Wojskowego, obchodzone dnia 22 czerwca, by upamiętnić ustanowienie w 1920 r. samodzielnej Sekcji Defensywy Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, jak wówczas nazywano kontrwywiad.

Dzieje Polski dobitnie wskazują, jak ważne znaczenie dla obrony niepodległości miało zapobieganie i przeciwdziałanie wrogim państwu siłom, tym działającym jawnie i tym, które działały skrycie. W pełni zdawali sobie z tego sprawę twórcy Wojska Polskiego, odrodzonego w 1918 r., gdy u zarania Sił Zbrojnych powołali wojskową służbę kontrwywiadu i wywiadu, zorganizowaną w Oddziale II Sztabu Generalnego. Młoda służba podjęła trud i wysiłek zorganizowania niemal od podstaw kontrwywiadu, a także wychowania i wyszkolenia nowego pokolenia żołnierzy i pracowników zdolnych do ochrony sił zbrojnych przed zagrożeniami wewnętrznymi i zewnętrznymi.

Ludzie kontrwywiadu II Rzeczypospolitej

Celebrując Święto SKW, wspomnieć przede wszystkim należy o współorganizatorze Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i jednym
z jego szefów, pułkowniku Ignacym Matuszewskim, który dziś jest patronem Ośrodka Szkolenia SKW. W walkach o niepodległość i kształt terytorialny II Rzeczypospolitej pełnił z powodzeniem służbę w Oddziale II NDWP, stając na jego czele w lipcu 1920 r., w apogeum wojny z Rosją Sowiecką. Kontrwywiadem i wywiadem kierował do 1923 r., budując i rozwijając służbę informacyjną II Rzeczypospolitej.

Pod jego komendą por. Jan Kowalewski z powodzeniem odczytał zaszyfrowane depesze Armii Czerwonej nacierającej na Warszawę. Służby kryptograficzne Wojska Polskiego miały niezmiernie istotne zasługi w odzyskanie niepodległości. W czasie wojny polsko-sowieckiej oficerowie oraz pracownicy Biura Szyfrów odczytywali treść zaszyfrowanych radiodepesz Armii Czerwonej. Od sierpnia 1919 r. do końca 1920 r. odczytano kilka tysięcy szyfrogramów. Zagłuszano też łączność Sowietów, a w eter emitowano fałszywe rozkazy, które dezorientowały jednostki Armii Czerwonej. Był to ogromny wkład w obronę niepodległości II Rzeczypospolitej, a jak sądzą niektórzy historycy, również w uchronienie Europy Zachodniej przed ekspansją komunizmu. Bolszewicy bowiem nie przypuszczali, że Polacy regularnie przechwytywali i odczytywali ich depesze.

W dniu Święta SKW powiedzieć też należy o innym wybitnym „pogromcy” szyfrów, Marianie Rejewskim, znakomitym matematyku, który już w grudniu 1932 r. odczytał szyfr niemieckiej  „Enigmy”, uchodzący za niemożliwy do złamania. Wraz z zespołem skupionym w Biurze Szyfrów Oddziału II SGWP, zwłaszcza z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim, odczytywał niemieckie depesze do 1939 r. Bezpośrednio przed wybuchem II wojny światowej Polacy przekazali Brytyjczykom i Francuzom kopię „Enigmy”, a także udostępnili metody odczytywania szyfrów, znacząco przyczyniając się do zwycięstwa Aliantów w II wojnie światowej. Współcześnie Marian Rejewski jest patronem Odznaki Honorowej SKW, przyznawanej osobom, które wybitnie zasłużyły się w umocnieniu bezpieczeństwa Rzeczypospolitej. Postawa, poświęcenie i patriotyzm wspomnianych Ignacego Matuszewskiego i Mariana Rejewskiego są wzorem dla żołnierzy, funkcjonariuszy i pracowników cywilnych.

Wyjątkowo ważne miejsce w tradycji SKW zajmują żołnierze kontrwywiadu Polskiego Państwa Podziemnego. W ich rękach spoczywało przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa Komendzie Głównej Armii Krajowej, a także rozpracowanie i studiowanie metod działania przeciwnika, opracowywanie zasad bezpieczeństwa oraz eliminowanie osób współpracujących z okupantem. Specjalizował się w tych zadaniach Referat 993/W Wydziału Bezpieczeństwa
i Kontrwywiadu Oddziału II KG ZWZ-AK, podporządkowany bezpośrednio szefowi kontrwywiadu. Pod koniec 1941 r. został powołany przy tym referacie specjalny oddział bojowy, przeznaczony do szybkiego reagowania na pojawiające się niespodziewanie zagrożenia ze strony okupanta – ewakuacja zagrożonych lokali, osłona ważnych spotkań oraz akcje wyrokowe. Szacuje się, że wykonano ich około siedemdziesięciu. Oddział bojowy działał pod kryptonimem „Wapiennik” i w 1944 r. liczył ponad 120 żołnierzy podzielonych na trzy plutony. W Powstaniu Warszawskim żołnierze kontrwywiadu walczyli w ramach Batalionu „Pięść”. Na Woli i Starówce ponieśli tak duże straty, że po przejściu do Śródmieścia Warszawy batalion przestał istnieć jako oddzielna formacja. Współcześnie emblemat Batalionu „Pięść” jest odznaką rozpoznawczą SKW.

Oddając w dniu Święta SKW hołd bohaterom tamtych czasów, pamiętamy o wyznawanych przez nich wartościach, jakimi były: honor, patriotyzm i wierność Ojczyźnie, bo ich dzieje stanowią istotną część etosu współczesnej Służby Kontrwywiadu Wojskowego.

Współczesny kontrwywiad wojskowy

Nowocześnie zorganizowana i zarządzana Służba Kontrwywiadu Wojskowego zdolna jest sprostać cywilizacyjnym i technologicznym wyzwaniom XXI wieku. Zapewnia ochronę przed zagrożeniami dla obronności Państwa, bezpieczeństwa i zdolności bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej. Służba osłania kontrwywiadowczo i antykorupcyjnie procesy modernizacyjne Sił Zbrojnych oraz podmioty sektora zbrojeniowego. Obszarem szczególnie aktywnych działań SKW w zakresie ochrony Sił Zbrojnych jest również zabezpieczenie kryptograficzne, kryptoanaliza oraz radiokontrwywiad. Kontrwywiad wojskowy wykonuje też zadania w obszarach ochrony informacji niejawnych, w tym zakresie m.in. wydaje poświadczenia bezpieczeństwa osobowego, oceniając wiarygodność personelu resortu obrony narodowej w zakresie zachowania w tajemnicy najbardziej wrażliwych dla bezpieczeństwa państwa informacji.

Żołnierze i funkcjonariusze Służby zabezpieczają kontrwywiadowczo polskich żołnierzy poza granicami kraju, pełniących służbę m.in. w ramach Polskich Kontyngentów Wojskowych. Znaczące sukcesy SKW odnotowała zwłaszcza w realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa Polskich Sił Zadaniowych w Afganistanie, dostarczając informacji, które bezpośrednio przyczyniły się do likwidacji magazynów środków bojowych rebeliantów. Służba zapewniła ochronę polskich żołnierzy również w trakcie misji w Iraku, Czadzie, Libanie, na Wzgórzach Golan oraz w basenie Morza Śródziemnego, w Bośni i Hercegowinie oraz Kosowie. W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt bardzo owocnej współpracy ze służbami specjalnymi państw NATO, a także kontrwywiadem Sojuszu – ACCI (Allied Command Counterintelligence).

Rośnie znaczenie współtworzonego przez SKW i funkcjonującego od 2016 r. Centrum Eksperckiego NATO w Krakowie, które z powodzeniem realizuje coraz więcej zadań doradczo-szkoleniowych na rzecz wszystkich członków-państw Sojuszu. Do grona państw merytorycznie i organizacyjnie wspierających CEK NATO w ubiegłym roku dołączyły Stany Zjednoczone. Podkreślić należy, że działalność Służby Kontrwywiadu Wojskowego stanowi element międzynarodowego systemu bezpieczeństwa. W celu gromadzenia, analizy i wymiany informacji o zagrożeniach SKW współpracuje z ponad stu instytucjami krajowymi i zagranicznymi.

Z roku na rok kontrwywiad wojskowy zmienia swoje oblicze, unowocześniając posiadany sprzęt, zwłaszcza tworząc systemy teleinformatyczne wspierające działania operacyjne, rozwijając zaplecze logistyczne oraz wprowadzając nowe, wysoce zawansowane technologie. Wiele wysiłku wkłada się również w aktywny rozwój personelu – żołnierzy, funkcjonariuszy oraz pracowników. Dobór i rozwój kadry owocuje tym, iż w SKW pełnią służbę wysokokwalifikowani specjaliści m.in. od cyberbezpieczeństwa, blisko współpracujący z Narodowym Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni i wspierający proces powstawania nowego rodzaju wojsk. W coraz większym stopniu wzrasta w służbach zapotrzebowanie na personel dysponujący ponadprzeciętną wiedzą z zakresu łączności i informatyki, ekonomii i prawa. Służba Kontrwywiadu Wojskowego stała się zatem doskonałym miejscem dla ludzi, którzy pracując dla Ojczyzny, nie boją się wyzwań, nowych technologii oraz ciężkiej służby w misjach wojskowych działających w wielu rejonach świata, często na obszarach objętych działaniami wojennymi. SKW to profesjonalna i otwarta na współpracę służba specjalna, która rozszerza grono partnerów również o instytucje cywilne, w tym uczelnie. W ostatnich latach Szef SKW podpisał porozumienia o współpracy m.in. z rektorami UKSW, UMCS i AGH.

SKW posiada zdolność organizacyjną do szybkiej i skutecznej reakcji na stale pojawiające się nowe wyzwania w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa Siłom Zbrojnym. Aktywnie angażuje się także w zabezpieczenie najważniejszych programów resortu obrany narodowej, jak tworzenie Wojsk Obrony Terytorialnej, formowanie 18. Dywizji czy realizacja Programu Modernizacji Technicznej.

Źródło: Służba Kontrwywiadu Wojskowego