Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach

Wody Polskie prowadzą systematyczne działania w ramach kontroli gospodarowania wodami, na podstawie art. 335 ust. 1 ustawy Prawo wodne i wykonywane w zakresie określonym w art. 334 ustawy. Część z tych działań to kontrole planowane, część to działania doraźne, interwencyjne będące reakcją na wpływające zgłoszenia. Pracownicy Wód Polskich wykonują kontrole gospodarowania wodami w miejscach korzystania z wód, w tym w zakładach górniczych, zarówno w czynnych, jak i będących w stanie likwidacji. Tylko na terenie regionalnych zarządów gospodarki wodnej w Gliwicach, Wrocławiu i Krakowie do sierpnia tego roku pracownicy Wód Polskich przeprowadzili ponad 100 takich kontroli.

Kontrola gospodarowania wodami obejmuje szereg działań zmierzających do ustalenia stanu faktycznego oraz wykrycia ewentualnych nieprawidłowości. Działania kontrolne wiążą się zarówno z analizą, często obszernej dokumentacji, jak też pracą w terenie. Kontrole planowe są realizowane po uprzednim zawiadomieniu podmiotu kontrolowanego, a kontrole interwencyjne bez wcześniejszego uprzedzenia. Bieżącej kontroli podlegają przede wszystkim podmioty odprowadzające ścieki do rzek. Kontrole mają na celu sprawdzenie składu zrzucanych ścieków i weryfikację podmiotu pod kątem działalności zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i nieprzekraczania warunków określonych w pozwoleniach wodnoprawnych.

Uprawnienia kontrolne pracowników Wód Polskich

Zgodnie z zapisami artykułu 334 ustawy Prawo wodne pracownicy Wód Polskich wykonują kontrole gospodarowania wodami, w ramach których przede wszystkim: dokonują oceny korzystania z wód dla ochrony zasobów wodnych, weryfikują przestrzeganie warunków ustalonych w decyzjach wydanych na podstawie ustawy, przestrzeganie warunków pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń zintegrowanych oraz wykonywanie i utrzymywanie urządzeń wodnych. Ponadto sprawdzają przestrzeganie obowiązków oraz ograniczeń nałożonych na właścicieli gruntów, przestrzeganie warunków obowiązujących w strefach ochronnych i obszarach ochronnych, przestrzeganie warunków obowiązujących na wałach przeciwpowodziowych oraz na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, wykonywanie w pobliżu urządzeń wodnych robót lub czynności, które mogą zagrażać tym urządzeniom lub spowodować ich uszkodzenie.

Każda kontrola to analiza dokumentów i wizyty w terenie

Kontrola gospodarowania wodami obejmuje analizę, często obszernej dokumentacji, jak też pracę w terenie. Każda z takich kontroli trwa od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od stopnia skomplikowania sprawy, obszaru koniecznego do weryfikacji w terenie, liczby wylotów objętych kontrolą, ilości dokumentów wymagających przeanalizowania oraz pozwoleń wodnoprawnych, uwzględnionych w kontroli.

Podjęcie kontroli w terenie poprzedzone jest działaniami przygotowawczymi w siedzibie. W całym procesie kontroli są wykorzystywane internetowe portale mapowe, specjalistyczna wiedza ekspercka pracowników Wód Polskich, wykonywane są przekroje terenu, przegląd dokumentów planistycznych oraz szczegółowa analiza map z uzbrojeniem terenu i map zagospodarowania przestrzennego

Większość kontroli jest równoznaczna z kilkoma wyjazdami w teren, gdzie niejednokrotnie pracownicy Wód Polskich przeprowadzają oględziny przy wykorzystaniu dronów i konduktometrów, czyli urządzeń do pomiaru przewodności i temperatury wody. Urządzenia te zostały rozdysponowane do jednostek terenowych najbardziej narażonych na sytuacje kryzysowe związane z wystąpieniem zanieczyszczeń w rzekach i są na bieżąco wykorzystywane w trakcie wizji lokalnych. Korzystając z posiadanych uprawnień pracownicy Wód Polskich, podczas działań kontrolnych związanych z odprowadzaniem wód zasolonych z kopalni, prowadzą terenową weryfikację wylotów. Sprawdzają wizualnie, jakiego rodzaju ciecz wypływa z wylotu, czy w jego obrębie oraz w odbiorniku występują ślady zanieczyszczeń lub inne nieprawidłowości (zmienione zabarwienie, uciążliwości zapachowe, niewłaściwa przejrzystość, ślady osadów lub filmu na powierzchni, odstępstwa od normy w zachowaniu i stanie fauny i flory). W ramach czynności pracownicy kontroli prowadzą oględziny zbiorników retencyjnych (powierzchniowych), w których gromadzone są wody kopalniane przed ich wprowadzeniem do odbiornika końcowego. Poddają analizie wyniki prowadzonych przez podmioty kontrolowane badań automonitoringowych odprowadzanych wód. Sprawdzają schematy technologiczne instalacji i zastosowanych rozwiązań służących do odwadniania kopalni. W przypadku wątpliwości w procesie kontroli gospodarowania wodami zlecane są niezależne badania i ekspertyzy mające wyjaśnić wątpliwości lub potwierdzić hipotezy kontrolujących.

Wnioski pokontrolne i nakazy działania

Po zakończeniu oględzin gromadzone są dokumenty związane z przedmiotem kontroli, będące w posiadaniu kontrolowanego podmiotu. Są to dane dotyczące np. ilości i jakości odprowadzanych ścieków, dokumenty z zapisami dotyczącymi ewentualnych awarii, prac konserwacyjnych i modernizacyjnych, protokoły przeglądów oraz inne dokumenty wskazujące na realizację korzystania z wód zgodnie z decyzjami wydanymi na podstawie ustawy oraz przepisami szczególnymi. Ostatnim etapem kontroli gospodarowania wodami są działania zmierzające do naprawienia lub wyeliminowania nieprawidłowości w korzystaniu z wód. Działania te mogą przybierać różną formę, od zarządzeń pokontrolnych nakazujących wykonanie pewnych działań, przez wnioski o cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia wodnoprawnego, przekazanie wyników do innych instytucji w celu wykorzystania ich w poprowadzonych przez nich postępowaniach, wystąpienie do właściwego organu z wnioskiem o wszczęcie postępowania administracyjnego przewidzianego przepisami ustawy, aż po wnioski do prokuratury i policji o nałożeniu sankcji karnych. Działania te obejmują również wystawienie w toku czynności kontrolnych przez kontrolujących mandatów karnych za wykroczenia.

Po zakończeniu kontroli podejmowane są działania polegające na sprawdzaniu realizacji zaleceń z wydanych zarządzeń pokontrolnych. Ponownie pracownicy ruszają w teren, aby w czasie wizji i oględzin zweryfikować wykonane przez kontrolowanego roboty.

Działania w ramach współpracy międzyinstytucjonalnej

Pracownicy Wydziałów Kontroli Gospodarowania Wodami regionalnych zarządów gospodarki wodnej uczestniczą w cyklicznych przeglądach rzek wraz z pracownikami wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska pod kątem ewentualnych zanieczyszczeń wód. Biorą udział w spotkaniach organizowanych przez instytucje zewnętrze, organy właściwe w sprawach pozwoleń wodnoprawnych. Dodatkowo współpracują z użytkownikami rybackimi, dzięki czemu zapewniany jest szybki przepływ informacji  oraz wzajemną reakcja. Pracownicy Wód Polskich reagują na wszystkie zgłoszenia przekazywane przez osoby prywatne, jednostki samorządu terytorialnego, organy ścigania, Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska itd. dotyczące wszelkich nieprawidłowości związanych z szeroko pojętym gospodarowaniem wodami, w tym podejrzeniami zanieczyszczenia środowiska wodnego.

Ponad sto kontroli na Górnym i Dolnym Śląsku

Na Górnym i Dolnym Śląsku mamy do czynienia ze znaczną antropopresją wynikającą z podziemnej eksploatacji kopalin, w szczególności węgla kamiennego i rud miedzi. W konsekwencji działalność górnicza wywiera niekorzystny wpływ na jakość wód powierzchniowych na skutek wprowadzania do nich zasolonych wód z odwadniania zakładów górniczych. Stan ten determinuje i obliguje instytucje odpowiedzialne za ochronę środowiska, w tym wód, do sukcesywnej weryfikacji ich działalności. Pracownicy Wydziałów Kontroli Gospodarowania Wodami tylko z terenu działania RZGW w Gliwicach, Krakowie i Wrocławiu przeprowadzili do sierpnia br. łącznie ponad sto kontroli gospodarowania wodami.

RZGW w Gliwicach – 42 kontrole do sierpnia tego roku

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach obejmuje swoim zasięgiem zlewnię Górnej Wisły (region wodny Małej Wisły) oraz zlewnię Górnej Odry (region wodny Górnej Odry). W ramach prowadzonych działań pracownicy tylko w tym roku przeprowadzili 42 kontrole. Przez ostatnie dwa i pół roku przeprowadzili ich 166. W zakresie odprowadzania wód zasolonych oraz ścieków przemysłowych wykonali 37 kontroli, podczas których skontrolowali 49 wylotów. 46 z nich posiadało pozwolenia wodnoprawne, a wobec pozostałych wszczęto procedurę wyjaśniającą. Kontrolami objęto nie tylko odwadnianie kopalń działających, ale również odwadnianie nieczynnych, wyłączonych z funkcjonowania zakładów górniczych, realizowane przez Spółkę Restrukturyzacji Kopalń. Równocześnie pracownicy wydziału kontroli gospodarowania wodami reagowali na wszystkie zgłoszenia dotyczące nieprawidłowości związanych z gospodarowaniem wodami, w tym podejrzeniami zanieczyszczenia środowiska wodnego. Każde zgłoszenie wymagało weryfikacji sytuacji w terenie. Ich celem było dostosowanie stanu faktycznego do stanu prawnego, włączając w konsekwencji likwidację urządzenia oraz jego tymczasowe zamykanie (czopowanie). Przez 2 i pół roku w ten sposób przeprowadzono około 700 takich interwencji. Na podstawie ustaleń dokonanych podczas czynności kontrolnych wskazywano na konieczność wykonywania robót remontowych lub utrzymaniowych, podejmowano działania administracyjne, zmierzające do cofnięcia pozwolenia wodnoprawnego, wzywano do uregulowania stanu formalno-prawnego oraz nałożono grzywnę w postaci mandatu karnego. Ponownie pracownicy ruszali w teren, aby w czasie wizji i oględzin zweryfikować wykonane przez kontrolowanego roboty. 

RZGW w Krakowie – 24 kontrole do sierpnia tego roku

Pracownicy Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie sukcesywnie przeprowadzają kontrole gospodarowania wodami. Tylko w tym roku przeprowadzili 24 takie postępowania.  Kontrole przeprowadzane są także na terenie kopalni. Jedna z nich odbyła się na terenie Zakładu Górniczego Janina w Libiążu. Kontrola dotyczyła odprowadzania silnie zasolonych wód dołowych do cieków powierzchniowych z ujściem poprzez potok Gromiecki do rzeki Wisły. Oględziny nie ograniczały się tylko do wylotu wód kopalnianych do cieków wodnych oraz samych odbiorników, ale objęły także miejsca, z których woda jest odprowadzana oraz w miejscu jej poboru – w pompowniach pośrednich oraz głównych, osadnikach oraz innych urządzeniach służących do wypompowywania wody z kopalni. Takie oględziny były przeprowadzane m.in. na poziomie wydobywczym 800 m. W przypadku kontroli prowadzonej w ZG Janina zostały zlecone badania próbek, pobieranych dwukrotnie w 11 punktach ustalonych w trakcie działań kontrolnych, a w każdym punkcie analizowanych było 12 parametrów. Analizy dokonywało akredytowane laboratorium. Efektem przeprowadzonych działań było zarządzenie pokontrolne, w ramach którego został uzgodniony harmonogram działań mających na celu wyeliminowanie stwierdzonych przekroczeń stężeń, zidentyfikowanych w punkcie pomiarowym Metków.

Dodatkowo RZGW w Krakowie podejmuje również inne działania w celu ograniczania przedostawania się zanieczyszczeń do wód na swoim obszarze. Wydział Gospodarki Rybackiej i Zarządzania Obwodami Rybackimi we współpracy z Wydziałem Kontroli i Gospodarowania Wodami RZGW w Krakowie dokonuje codziennej analizy wyników pomiarów parametrów fizyko – chemicznych wody w lokalizacjach Śluza Przewóz oraz Stopień Wodny Dwory na rzece Wiśle. Badania udostępniane są przez Instytut Ochrony Środowiska – PIB. Codzienna analiza pozwoliła m.in. na wskazanie właścicielowi stacji pomiarowej (IOŚ-PIB) nieprawidłowości w pomiarach pH przy stopniu wodnym Dwory. Po interwencji RZGW w Krakowie dokonano ponownej kalibracji sondy. Pracownicy dokonujący kontroli zostali wyposażeni w przenośne konduktometry, czyli urządzenia do pomiaru przewodności i temperatury wody. Urządzenia te zostały rozdysponowane do jednostek terenowych najbardziej narażonych na sytuacje kryzysowe związane z wystąpieniem zanieczyszczeń w rzekach i są na bieżąco wykorzystywane w trakcie wizji lokalnych.

Dobrym przykładem działań związanych z ograniczeniem negatywnych skutków dla środowiska wodnego po pożarze składowiska odpadów w Siemianowicach Śląskich było podjęcie decyzji o zwiększeniu odpływu z kaskady zbiorników zaporowych na Sole. Działanie to doprowadziło do ograniczenia kumulacji zanieczyszczeń do rzeki Wisły, a w konsekwencji do poprawy parametrów jakości wody. Podobne działania prowadzone były przy obiektach hydrotechnicznych Drogi Wodnej Górnej Wisły.

Czynności kontrolne podejmowane w terenie związane są także z licznymi interwencjami telefonicznymi i mailowymi od mieszkańców. Każde takie zgłoszenie podlega terenowej weryfikacji.

RZGW we Wrocławiu - 39 kontroli do sierpnia tego roku

Do sierpnia 2024 r. Wydział Kontroli Gospodarowania Wodami Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu przeprowadził 39 kontroli gospodarowania wodami. Przed podjęciem czynności kontrolnych określonych w ustawie Prawo wodne, pracownicy wydziału kontroli często przeprowadzają wizje w terenie w celu dokładnej weryfikacji zgłaszanego problemu. Zakłady zlokalizowane na terenie działania RZGW we Wrocławiu są w stałym kontakcie z Wodami Polskimi i na bieżąco informują o stanie zasolenia odprowadzanych ścieków. Zgodnie z art. 304 ustawy Prawo wodne podmioty korzystające z usług wodnych są obowiązane do przekazywania wyników prowadzonych pomiarów ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych lub zintegrowanych.

Widzisz niepokojące działania? Zgłoś je do Wód Polskich!

Szczegółowe dane kontaktowe do jednostek Wód Polskich znajdują się pod adresem: https://www.gov.pl/web/wody-polskie/dane-kontaktowe. Zapewnienie stałego monitoringu zagrożeń i szybkiej reakcji zapewnia również całodobowy mailowy i telefoniczny numer dyżurny. Szczegóły znajdują się w zakładce: https://www.gov.pl/web/wody-polskie/calodobowy-telefoniczny-numer-dyzurny.