Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach

Wody Polskie aktywnie ubiegają o dofinansowanie z programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 dla realizacji czterech kluczowych inwestycji żeglugowych na Odrze, uwzględnionych w Krajowym Programie Żeglugowym do roku 2030. Pomyślne przeprowadzenie aktualnie trwającego procesu administracyjnego może skutkować podpisaniem pre-umów na finansowanie projektów, co będzie ważnym krokiem w kierunku realizacji inwestycji.

Wody Polskie dążą do zwiększenia wykorzystania transportu przyjaznego środowisku, przy jednoczesnym utrzymaniu parametrów śródlądowych dróg wodnych. Planowane jest pozyskanie środków europejskich na realizację kilku kluczowych inwestycji, do których należą:

• Budowa jazu klapowego na stopniu wodnym Ujście Nysy w km 180,50 rzeki Odry wraz z infrastrukturą towarzyszącą;
• Modernizacja śluzy oraz sterowni na stopniu wodnym Ujście Nysy wraz z przebudową awanportów oraz obiektów towarzyszących;
• Modernizacja śluzy oraz sterowni na stopniu wodnym Opole wraz z przebudową awanportów;
• Modernizacja Kanału Gliwickiego - szlaku żeglownego i jego ubezpieczeń brzegowych – etap I (sekcja V i VI).

Po uzyskaniu dofinansowania zadania mogłyby zostać zrealizowane do końca 2028 roku. Ich łączna szacunkowa wartość wynosi ok. 1 mld zł. Priorytetem jest utrzymanie możliwości transportowych drogi wodnej poprzez zapewnienie stałego i stabilnego poziomu piętrzenia wody. Celem zadań jest również  rozwój i usprawnienie śródlądowej drogi wodnej na Odrze oraz usprawnienie niskoemisyjnych systemów transportu przyjaznych środowisku, w tym o obniżonej emisji hałasu, promowanie zrównoważonej mobilności regionalnej i lokalnej. Projekty są uwzględnione w Krajowym Programie Żeglugowym do roku 2030.

Stan realizacji zadań

W maju 2023 r. fiszki projektowe zostały przekazane do Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT). W 2024 r. zostały przyjęte kryteria wyboru projektów w zmienionej formie proponowanej przez stronę społeczną.

W związku z informacją o wznowieniu grudniu 2024 procesu identyfikacji projektów wodnych śródlądowych w ramach działania FEN.05.07 „Bezpieczeństwo morskie i śródlądowe drogi wodne poza TEN-T”, Wody Polskie zaktualizowały fiszki dla 4 projektów i przekazały na początku stycznia 2025 roku do Ministerstwa Infrastruktury. W tym miesiącu odbyło się również kolejne spotkanie Wód Polskich, Ministerstwa Infrastruktury, CUPT ze stroną społeczną.

Aktualnie Wody Polskie oczekują na identyfikację przez Instytucję Zarządzającą (tj. CUPT) zaproponowanych projektów i umieszczenie ich na Wykazie Projektów Zidentyfikowanych. Po informacji o zidentyfikowaniu planowane jest wystąpienie do CUPT o podpisanie pre-umów, co będzie kolejnym krokiem ku realizacji projektów.

Jednocześnie, procedowana jest zmiana Szczegółowego Opisu Priorytetów Programu FEnIKS 2021-2027, uwzględniająca przesunięcie całości alokacji przewidzianej na inwestycje na śródlądowych drogach wodnych dla działania FENX.05.02 Porty morskie i śródlądowe drogi wodne w TEN-T do działania FENX.05.07 Porty morskie i śródlądowe drogi wodne poza TEN-T.

Należy podkreślić, że inwestycje nie będą prowadzić do zmiany żadnego z parametrów eksploatacyjnych składowych śródlądowych dróg wodnych do klasy wyższej niż przed jego realizacją. Projekty, zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów dla Programu FEnIKS 2021-2027, obejmują działania skierowane na osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu śródlądowej drogi wodnej, a także rozwój transportu niskoemisyjnego na Odrzańskiej Drodze Wodnej w celu promowania zrównoważonej mobilności regionalnej i lokalnej.

Korzyści z realizacji inwestycji na Odrze

Kluczowe cele czterech inwestycji żeglugowych na Odrze służą zarówno gospodarce, jak i środowisku. Działania do realizacji zostały zaplanowane ze szczególnym poszanowaniem środowiska naturalnego bazując na zasadzie horyzontalnej zrównoważonego rozwoju oraz DNSH (ang. „do no significant harm”, czyli „nie czyń poważnych szkód”). Priorytetem projektu jest utrzymanie możliwości transportowych drogi wodnej poprzez zapewnienie stałego i stabilnego poziomu piętrzenia wody. Najważniejsze założenia realizacji inwestycji to:

• Poprawa infrastruktury wodnej: inwestycje obejmują modernizację i budowę jazów, śluz oraz budowę infrastruktury towarzyszącej z uwzględnieniem migracji ichtiofauny.
• Bezpieczeństwo przeciwpowodziowe: oprócz utrzymania warunków żeglugi, inwestycje na Odrze mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego przez wzmocnienie elementów ochrony przeciwpowodziowej, umocnienia brzegów i możliwości sprawnego sterowania infrastrukturą w czasie powodzi.
• Zrównoważony rozwój: transport śródlądowy jest zaliczany jako jeden z bardziej ekologicznych alternatyw dla transportu lądowego, a modernizacja infrastruktury na Odrze ma na celu zwiększenie jej roli w systemie transportowym Polski, zwłaszcza w kontekście wymagań środowiskowych.
• Integracja z europejskim systemem transportowym: inwestycje mają na celu poprawę spójności infrastrukturalnej Odry z siecią europejską, szczególnie z siecią TEN-T (Trans-European Transport Network). To pozwoli na lepsze połączenia między portami w Polsce oraz mobilności transgranicznej, Niemczech i reszcie Europy, co przyczyni się do wzrostu konkurencyjności gospodarczej regionu.

Rezultatem realizacji inwestycji będzie większe wykorzystanie przyjaznego środowisku transportu i utrzymanie parametrów śródlądowych dróg wodnych.