Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie

 

1 maja 2024 r. to 20-lecie ratyfikacji przez Polskę traktatu akcesyjnego do Unii Europejskiej. Z tej okazji przedstawimy inwestycję realizowaną ze środków UE.

 

 

Projekt LIFE11 NAT/PL/000424 „Budowa niebieskiego korytarza ekologicznego wzdłuż doliny rzeki Regi i jej dopływów” realizowany był przez Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, a następnie przez Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, od czerwca 2012 roku do czerwca 2023 roku. Założenia merytoryczne projektu oparto na wynikach badań monitoringowych w ramach inwentaryzacji przyrodniczych, opracowaniach Planów Zadań Ochronnych obszarów Natura 2000 oraz wiedzy partnerów wspierających projekt, w tym Współbeneficjenta - Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie, Polskiego Związku Wędkarskiego, Towarzystwa Miłośników Rzeki Regi, a także samorządów i nadleśnictw administrujących obszarami Natura 2000 w dorzeczu Regi. Głównym celem projektu była poprawa stanu ekologicznego siedlisk charakterystycznych dla występowania i rozrodu ryb dwuśrodowiskowych, w szczególności troci wędrownej (salmo trutta) oraz łososia atlantyckiego (salmo salar). W ramach Projektu wybudowano 23 przepławki dla ryb, dzięki czemu udrożniono całą zlewnię rzeki Regi, co gwarantuje osiągnięcie założonych efektów w postaci swobodnej migracji wszelkich organizmów wodnych. Utworzony drożny korytarz ekologiczny tworzy wspólną sieć korytarzy obejmujących koryto rzeki Regi oraz jej dopływów, w pełni łącząc cenne obszary siedliskowe Natura 2000 Dorzecza Regi. Osiągnięty efekt w postaci zapewnienia ciągłości w zlewni rzeki Regi, umożliwiający swobodną migrację ryb w górę i w dół rzeki, doprowadził do pojawienia się ryb dwuśrodowiskowych powyżej Łobza, co świadczy o prawidłowym funkcjonowaniu przepławek. Wykonane tarliska umożliwiają przyrost ilości gniazd tarłowych, co w perspektywie długoterminowej doprowadzi do sukcesywnego odradzania się naturalnych populacji ryb łososiowatych. Brzegi rzeki Regi obsadzono sadzonkami olch, jesionów i wierzb, co powoduje poprawę jakości siedlisk ichtiofauny poprzez spadek temperatury wody w rzekach, dzięki ograniczeniu nadmiernego nasłonecznienia. Migracja ryb rejestrowana jest poprzez dwa urządzenia monitorujące, umieszczone w przepławkach w Płotach i w Łobzie, a bezpieczeństwa wędrujących ryb przed turbinami elektrowni chronią cztery bariery odstraszające, zamontowane przy największych elektrowniach. W ramach walki z kłusownictwem zakupiono sprzęt i wyposażenie, w celu zaopatrzenia Społecznej Straży Rybackiej do wykonywania czynności terenowych.

 

 

Cele projektu

Głównym celem projektu była ochrona i zwiększenie bioróżnorodności ekosystemów wodnych chronionych w ramach systemu obszarów NATURA 2000. Dzięki zrealizowanych inwestycji budowy przepławek oraz zwiększenie powierzchni tarlisk powstał "niebieski korytarz ekologiczny" łączący cenne obszary przyrodnicze od źródeł Regi po wody Bałtyku. Celem szczegółowym, a jednocześnie bardzo ważnym, jest odbudowa populacji łososia atlantyckiego (Salmo salar) w zlewni Regi (Sych 1996, Witkowski i in., 2001). Realizacja projektu zapewnia też właściwy rozwój innym gatunków ryb typowo wędrownym (anadromicznym - wędrującym z morza do rzek na tarło) jak minoga rzecznego (Lampetra fluviatilis), troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta) czy certy (Vimba vimba) oraz gatunków potamodromicznych (wędrujących pomiędzy korytem głównym a dopływami) jak pstrąga potokowego (Salmo trutta m. fario) i lipienia (Thymallus thumallus). Z gatunków tzw. "naturowych", którym poświęcono wiele uwagi w trakcie bonitacji Regi był głowacz białopłetwy (Cottus gobio) i koza (Cobitis taenia).

 

 

System monitoringu ryb

Metody analizy migracji ryb i oceny sprawności przepławki można podzielić na dwie grupy. Pierwsza to znakowanie i ponowny odłów oraz detekcja wykorzystując znaczki zewnętrzne w postaci widocznych elementów służących do identyfikacji, znaczki barwne w postaci tatuaży i znaczki wykorzystywane do śledzenia telemetrycznego. W tym przypadku zwykle wykorzystuje się fale radiowe (wody słodkie) i akustyczne (wody zasolone). Znaczki mocuje się zewnętrznie pod płetwą grzbietową lub do płetwy piersiowej zależnie od gatunku oraz poprzez wprowadzenie implantu pod skórę lub do jamy brzusznej. W przypadku drugiej grupy metod zaliczanych do monitoringu mamy techniki video i akustyczne. Wykorzystuje się je głównie do monitoringu przepławek. W projekcie Life+ Rega wykorzystano hydroakustyczny system monitorowania ryb w skrócie HSMR. System jest dedykowany do monitoringu obiektów poruszających się pod wodą. podwodnych. Wykorzystywane są dwie metody detekcji. Jedną z nich jest metoda hydroakustyczna wykorzystująca zasadę działania odwróconego sonaru a druga to metoda optyczna bazująca na kamerach. Połączenie 30 tych dwóch metod razem sprawia, ze w trudnych warunkach hydrologicznych np. silnego zmętnienia wody po opadachmożna nie tracić informacji o przemieszczających się obiektach w przepławce. Skaner do monitoringu umieszczony jest w pierwszej komorze od strony górnej wody.

 

 

Summary (ENG)

The LIFE11 NAT/PL/000424 project "Construction of a blue ecological corridor along the valley of the Rega River and its tributaries" was implemented by the West Pomeranian Board of Land Reclamation and Water Facilities (ZZMiUW) in Szczecin, and then by the State Water Holding Polish Waters (PGW WP), from June 2012 to June 2023. The substantive assumptions of the project were based on the results of monitoring studies as part of nature inventories, development of Plans for Protection Tasks of Natura 2000 areas and knowledge of partners supporting the project, including the Co-beneficiary - the Regional Directorate for Environmental Protection in Szczecin, the Polish Angling Association, the Society of Friends of the Rega River, as well as local governments and forest districts administering Natura 2000 areas in the Rega basin. The main objective of the project was to improve the ecological status of habitats characteristic for the occurrence and reproduction of bienvironmental fish, in particular sea trout (Salmo trutta) and Atlantic salmon (Salmo salar). As part of the Project, 23 fish ladders were built, thanks to which the entire Rega river catchment was cleared, which guarantees the achievement of the assumed effects in the form of free migration of all aquatic organisms. The created roadside ecological corridor creates a common network of corridors covering the Rega riverbed and its tributaries, fully connecting the valuable Natura 2000 habitat areas of the Rega River Basin. The achieved effect in the form of ensuring continuity in the Rega river basin, enabling free migration of fish up and down the river, led to the appearance of bi-environmental fish above Łobez, which proves the proper functioning of fish ladders. The spawning grounds enable an increase in the number of spawning nests, which in the long term will lead to the successive revival of natural populations of salmonids. The banks of the Rega River were planted with seedlings of alders, ash trees and willows, which improves the quality of ichthyofauna habitats by lowering the water temperature in the rivers, thanks to the reduction of excessive sunlight. Fish migration is recorded by two monitoring devices placed in fish ladders in Płoty and Łobez, and the safety of migrating fish in front of the turbines of the power plant is protected by four deterrent barriers installed at the largest power plants. As part of the fight against poaching, equipment and equipment were purchased to supply the Social Fisheries Guard to perform field activities.