Stopień Wodny Dębe
15.12.2023
Stopień Dębe miał być jednym z kilku stopni wodnych planowanych w ramach regulacji drogi rzecznej Wschód-Zachód od Brześcia do Modlina. Ostatecznie kaskada nie powstała, ale stopień w Dębem, pierwszy obiekt tej wielkości zbudowany na rzece nizinnej, udało się zbudować. Dzięki niemu w 1963 r. powstało Jezioro Zegrzyńskie.
Lokalizację jeziora ustalono już w 1951 r. a stopnia wodnego w 1955. Dokumentację techniczną opracowało biuro projektowe "Hydroprojekt", a generalnymi wykonawcami zostały przedsiębiorstwa "Hydrobudowa 1" i Hydrobudowa 6".
Budowa rozpoczęła się w 1957 r. i prace prowadzono w dwóch etapach. W pierwszym, pod osłoną grodzy wybudowano jaz, elektrownię i przepławkę dla ryb. W etapie drugim etapie, po przegrodzeniu rzeki i skierowaniu wody na jaz, wykonano zaporę ziemną łączącą jaz z prawym brzegiem. Prace planowano zakończyć w 1961 r., ale wystąpiły trudności – wielka powódź w 1958 r., a także kłopoty przy odwodnieniu jazu i elektrowni. Pełne spiętrzenie zbiornika osiągnięto 9 kwietnia, a uroczyste otwarcie stopnia odbyło się 20 lipca 1963 r.
Stopień wodny Dębe składa się z jazu i przepławki dla ryb, zapory ziemnej, elektrowni wodnej, obwałowań bocznych w dolinie Bugu i Narwi, pompowni i przywałowych rowów odwadniających oraz zbiornika wodnego.
Jaz o długości 100 m ma pięcioprzęsłową konstrukcję dokową i został wykonany z betonu zbrojonego. Jest zamykany zasuwami płaskimi z klapami lodowymi, z napędem łańcuchowym. Przepławka dla ryb umieszczona jest w filarze działowym między jazem a elektrownią.
Czołowa zapora ziemna ma długość 230 m i wysokość 14 m. Została zbudowana z miejscowych piasków drobnoziarnistych. Jej ubezpieczenie stanowią płyty żelbetowe (pod i nad wodą). Pod poziomem wody został wykonany drenaż ujmujący wodę filtrującą się przez korpus zapory.