Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu

Suchy zbiornik przeciwpowodziowy Stronie Śląskie jest zlokalizowany na potoku Morawka, lewobrzeżnym dopływie Białej Lądeckiej. Zbiornik został wybudowany w 1907 roku dla ochrony przeciwpowodziowej położonych niżej miejscowości, takich jak Stronie-Śląskie, Lądek-Zdrój, Radochów i Ołdrzychowice Kłodzkie. Zapora zamyka zlewnię o powierzchni 53,46 km². Podstawowe obiekty tworzące ten zbiornik to: zapora kamienna o długości 500 m, urządzenia zrzutowe w tym: upust denny i środkowy, przelew powierzchniowy. Obiekt mógł pomieścić do 1,38 mln m³ wody, przy dozwolonym odpływie 35,5 m³ na sekundę.

W piątek 13 września o godzinie 23:00 zbiornik Stronie Śląski rozpoczął piętrzenie. W sobotę 14 września o godzinie 21:13, z uwagi na przekroczenie maksymalnego poziomu piętrzenia, na zbiorniku Stronie Śląskie zaczął działać przelew powierzchniowy. Obsługa zbiornika utraciła możliwość bezpiecznego sterowania urządzeniami zapory. Pracownicy pracujący na zbiorniku ewakuowali się z miejsca jako ostatni. W niedzielę 15 września około godziny 10:35, ze względu na ciągły napór wody na konstrukcję zbiornika, doszło do rozmycia zapory ziemnej i woda przelała się przez obiekt w całkowicie niekontrolowany sposób. Zbiornik w Stroniu Śląskim był przygotowany na przepływ rzędu 70-80 m³/s, a przyjął falę powodziową 320 m³/s, czyli czterokrotnie większą. Należy podkreślić, że dokładne przyczyny awarii zbiornika muszą zostać szczegółowo zbadane.

W momencie przelania się wody przez zaporę ziemną zbiornika w dniu 15 września, poinformowano centrum zarządzania kryzysowego w Stroniu Śląskim za pomocą obecnej na miejscu straży miejskiej. To była jedyna możliwa droga komunikacji w tym momencie, ponieważ wystąpił całkowity brak łączności telefonicznej i komunikacji w całym regionie.

Nadzór wodny w Kłodzku otrzymał nieoficjalne informacje, że nastąpiło przebicie zapory ziemnej zbiornika w Stroniu Śląskim około godziny 11:45. Niestety nie można było potwierdzić tych informacji z powodu braku łączności. Dopiero o godzinie 13:05 potwierdzono te informacje. 

Do czasu utraty łączności operatorzy zbiornika informowali co godzinę centrum zarzadzania kryzysowego w Stroniu Śląskim o sytuacji na zbiorniku. Ponadto kierownik nadzoru wodnego w Kłodzku poinformował Burmistrza Stronia Śląskiego o koniecznej ewakuacji już w sobotę 14 września o godzinie 22:52. Informację o koniecznej ewakuacji ludności przekazał również operator zapory Stronie Śląskie w niedzielę 15 września, tuż po godzinie 7:00.

Zgodnie z obowiązkiem wynikającym z ustawy Prawo wodne, PGW Wody Polskie utrzymuje obiekty hydrotechniczne w należytym stanie. Corocznie wykonywane są wiosenne i jesienne przeglądy urządzeń wodnych, mające na celu sprawdzenie ich funkcjonowania oraz ewentualnie określenie niezbędnego zakresu prac utrzymaniowych.

Ponadto, wszelkie obiekty hydrotechniczne należące do PGW Wody Polskie podlegają, zgodnie z ustawą Prawo budowlane obowiązkowym okresowym kontrolom stanu technicznego oraz zgodnie z ustawą Prawo wodne, oceną stanu technicznego oraz stanu bezpieczeństwa.

Okresowe kontrole stanu technicznego (wynikające w prawa budowlanego) wykonywane są:

• co najmniej raz w roku, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego
• co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania  obiektu budowlanego
• każdorazowo kontrola bezpiecznego użytkowania obiektu w przypadku wystąpienia okoliczności czynników zewnętrznych oddziaływujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury, takich jak: wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, osuwiska ziemi, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, pożary lub powodzie, w wyniku których następuje uszkodzenie obiektu lub bezpośrednie zagrożenie takim uszkodzeniem, mogące spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska.

Ustawa Prawo wodne nakłada na właściciela budowli piętrzącej o piętrzeniu powyżej 0,5 m obowiązek zapewnienia prowadzenia badań i pomiarów umożliwiających ocenę stanu technicznego oraz stanu bezpieczeństwa budowli. Informacja o częstotliwości wykonania ocen zawarta jest w instrukcji eksploatacji budowli hydrotechnicznej.

Zespół Budowli Hydrotechnicznych Stronie Śląskie przeszedł ostatnią kontrolę pięcioletnią w 2022 roku, natomiast ostatnią kontrolę roczną w listopadzie 2023 roku.

Na podstawie ogólnej oceny stanu technicznego i bezpieczeństwa w 2022 roku stwierdzono, że obiekt jest w dobrym stanie. Stan bezpieczeństwa oceniono na niezagrażający bezpieczeństwu.

Kontrola okresowa roczna z 2023 roku, na podstawie przeprowadzonych badań i oględzin, stwierdziła że podłoże, konstrukcja, urządzenia przeciwfiltracyjne, urządzenia drenażowe oraz urządzenia do przepuszczania wody są w dobrym stanie. Stan aparatury kontrolno-pomiarowej oceniono jako dostateczny.

W 2011 roku przeprowadzony został remont zapory zbiornika Stronie Śląskie. W 2014 roku w porozumieniu z Gminą Stronie Śląskie przygotowano ścieżkę pieszo-rowerową na koronie zapory wraz z rampą wejściową i instalacją oświetlenia.

Wody Polskie w 2020 roku dokonały interwencyjnego czyszczenia urządzeń upustowych suchego zbiornika przeciwpowodziowego w Stroniu Śląskim, po przejściu wysokich stanów wód w dniach 14-20.10.2020. Natomiast w 2023 roku wyremontowały koryto potoku Morawa na terenie czaszy zbiornika Stronie Śląskie.

Zbiornik Stronie Śląskie został również objęty pracami w ramach Projektu Ochrony Powodziowej Dorzecza Odry i Wisły (kontrakt pn. OVFMP-4B.1/2 „Modernizacja i wdrożenie systemów pomiarów hydrologicznych, sterowania i teletechnicznych na obiektach hydrotechnicznych RZGW Kraków i RZGW Wrocław”).

Na terenie zbiornika i w jego pomieszczeniach biurowych od 2022 roku prowadzone były prace instalacyjne, związane z wykonaniem opomiarowania i przyłączenia układów pomiarowych obiektu do równolegle przygotowywanego systemu informatycznego Centrum Operacyjnego RZGW Wrocław.

Przy zaporze zbiornika wykonane było doziemne okablowanie do istniejących piezometrów. Prace polegały na ułożeniu kabli na fragmencie korony zapory czołowej i bocznej oraz skarpie od strony odpowietrznej. W istniejących piezometrach zainstalowano i podłączono sondy umożliwiające automatyczny pomiar. Roboty kablowe prowadzone na skarpie i koronie zapory po jej lewej stronie zostały zakończone i odebrane pod koniec 2023 roku jako wykonane prawidłowo. Po tym terminie wykonywane były jedynie prace montażowe i połączeniowe aparatury pomiarowej i kamer CCTV oraz prace porządkowe.

Prace zostały wykonane zgodnie z wcześniej opracowaną dokumentacją projektową, wymaganą przepisami Prawa budowlanego i Prawa wodnego, a ich rodzaj oraz miejsce wykonywania nie miało wpływu na stabilność konstrukcji zapory. Dla wykonywanych robót sprawowany był nadzór techniczny przez inspektorów nadzoru posiadających wymagane uprawnienia.

Biorąc pod uwagę niewielki zakres robót, miejsce ich wykonywania oraz powszechnie stosowaną technologię realizowanych prac (również na innych obiektach hydrotechnicznych, gdzie wystąpiła powódź) należy stwierdzić, że nie mogły mieć one wpływu na stabilność konstrukcji zapory i nie mogły przyczynić się w żaden sposób do zniszczenia obiektu.

Zgodnie z decyzją z 15 listopada 2024 roku, wydaną przez Dolnośląski Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego (DWINB) we Wrocławiu, Wody Polskie przeprowadziły prace polegające na:

– trwałym wygrodzeniu i oznakowaniu tablicami ostrzegawczymi strefy niebezpiecznej w odległości 10 m od krawędzi zniszczonej lewej skarpy zapory od strony odwodnej i odpowietrznej,

– trwałym wygrodzeniu i oznakowaniu strefy niebezpiecznej prawej skarpy zapory od strony odwodnej i odpowietrznej w odległości 15 m od budowli kamiennej zapory czołowej.

Kontrola Nadzoru potwierdziła, że ogrodzenie wykonano prawidłowo.

Warto podkreślić, że tymczasowe zabezpieczenia w tym zakresie Wody Polskie wykonały niezwłocznie po ustabilizowaniu się sytuacji hydrologiczno-meteorologicznej w zlewni rzeki Nysy Kłodzkiej i nastąpiło to 26 września 2024 roku. Już wtedy w tej lokalizacji pojawiły się tabliczki komunikujące o zakazie wstępu, a teren został wygrodzony taśmą.

Do tej pory w obrębie zbiornika wykonano roboty udrożnieniowe w korycie potoku Morawka, na odcinku dopływowym do urządzeń upustowych zapory w Stroniu Śląskim. Ponadto zaplanowano naprawę zabezpieczeń upustów dennych oraz kolejne prace udrożnieniowe. Jednocześnie po uzyskaniu zgody organów prowadzących postępowania administracyjne w sprawie katastrofy budowlanej wykonana zostanie w czaszy zbiornika grodza budowlana zabezpieczająca uszkodzoną część zapory ziemnej.

Trwają działania zmierzające do wyboru przez Wody Polskie najkorzystniejszej koncepcji docelowych prac budowlanych, jakie będą w obrębie zbiornika Stronie Śląskie realizowane. Wody Polskie prowadzą analizy zmierzające do opracowania harmonogramu rzeczowego odbudowy suchego zbiornika przeciwpowodziowego Stronie Śląskie na potoku Morawka i wyboru optymalnego wariantu.

Fazę budowlaną w tym zakresie poprzedzi rozbiórka istniejącego obiektu, równocześnie inwestor będzie musiał opracować dokumentację przetargową, przeprowadzić badania modelowe, dokonać inwentaryzacji przyrodniczej i uzyskać decyzję o uwarunkowaniach środowiskowych. Planiści i inżynierowie przystąpią również do opracowania projektu budowlanego i operatu wodnoprawnego wraz z uzyskaniem pozwolenia wodnoprawnego. Następnie zamawiający zajmie się uzyskaniem zezwolenia na realizację inwestycji. W ostatnim etapie wyłoniony w procedurze przetargowej wykonawca prac będzie mógł przystąpić do robót budowlanych.

8 Stycznia 2025 roku Prokuratura Okręgowa w Świdnicy poinformowała Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu o braku przeciwskazań do prowadzenia prac na zbiorniku Stronie Śląskie. W uzasadnieniu czytamy, że dobro prowadzonego postępowania nie wymaga, aby wstrzymywać prace remontowe czy naprawcze na zbiorniku mające na celu zabezpieczenie uszkodzonej części zapory ziemnej.

Jednocześnie Wody Polskie RZGW we Wrocławiu oczekują na decyzję Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Warszawie w zakresie odwołania od decyzji z 15 listopada 2024 roku, wydanej przez Dolnośląski Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego we Wrocławiu, między innymi w kwestii zgody na wykonanie prac zabezpieczających przed niekontrolowanym przepływem wód przez strefę zniszczonego przelewu powierzchniowego.

Przeprowadzenie tych robót budowlanych pozwoli na częściowe odtworzenie zdolności zbiornika w Stroniu Śląskim do gromadzenia i zatrzymywania w nim wody, na potrzeby zwiększenia poziomu zabezpieczenia terenów położonych poniżej akwenu przed wodami roztopowymi czy wezbraniowymi.

13 stycznia 2025 roku do Wód Polskich RZGW we Wrocławiu wpłynęła decyzja Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Warszawie, uchylająca w całości decyzję z 15 listopada 2024 roku, wydaną przez Dolnośląski Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego we Wrocławiu.

Jednocześnie GINB nakazał RZGW we Wrocławiu wykonanie niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy budowlanej, do jakiej doszło 15 września 2024 r. i zabezpieczenia suchego zbiornika przeciwpowodziowego w Stroniu Śląskim na potoku Morawka, poprzez:
1. trwałe wygrodzenie i oznakowanie tablicami ostrzegawczymi strefy niebezpiecznej w odległości 10 m od krawędzi zniszczonej lewej skarpy od strony odwodnej i odpowietrznej;
2. trwałe wygrodzenie i oznakowanie strefy niebezpiecznej prawej skarpy zapory od strony odwodnej i odpowietrznej w odległości 15 m od budowli kamiennej zapory czołowej;
3. wykonanie grodzy budowlanej w czaszy zbiornika zabezpieczającej przed niekontrolowanym przepływem wód ze zbiornika przez strefę zniszczonego przelewu powierzchniowego w terminie do 1 czerwca 2025.

RZGW we Wrocławiu już jesienią 2024 roku wykonało dwa pierwsze punkty stosownego nakazu. W zakresie punktu trzeciego - w Wodach Polskich trwają obecnie bardzo intensywne przygotowania do możliwie jak najszybszego przeprowadzenia prac zabezpieczających przed niekontrolowanym przepływem wód przez strefę zniszczonego przelewu powierzchniowego, które w zależności od panujących warunków atmosferycznych i hydrologicznych będą wykonane wiosną tego roku.

Wykonawca działający na zlecenie Wód Polskich prowadzi kompleksowe prace przeciwpowodziowe na potoku Morawka. Obecnie zakończył czynności związane z oczyszczaniem i udrażnianiem dolnego stanowiska zapory wodnej zbiornika Stronie Śląskie. Podobne prace będą 17 stycznia kontynuowane na stanowisku górnym.

Są to działania realizowane w ramach pierwszego etap zakładającego roboty na odcinkach o łącznej długości 28 kilometrów – na rzece Białej Lądeckiej od profilu mostu drogowego w miejscowości Bielice do profilu mostu drogowego w Radochowie oraz właśnie na potoku Morawka. Drugi etap obejmuje odcinek rzeki Białej Lądeckiej od profilu mostu drogowego w Radochowie do ujścia rzeki w miejscowości Krosnowice, czyli odcinek o łącznej długości 14 kilometrów.

RZGW we Wrocławiu przystępuje do zabezpieczenia suchego zbiornika przeciwpowodziowego w Stroniu Śląskim na podstawie decyzji GINB z 13 stycznia 2025 roku. Jeszcze do końca stycznia nadzór inwestorski zajmie się opracowaniem rozwiązań projektowych i wykonaniem niezbędnej dokumentacji technicznej. Następnie robotnicy powinni przystąpić do wykonania prac rozbiórkowych i przygotowawczych.

W dalszym etapie przewidywane jest formowanie lewobrzeżnej części zapory ziemnej w celu zabezpieczenia budowli przed dalszą degradacją, a także formowanie grodzy kamienno-betonowej wraz z wykonaniem zabezpieczenia odsłoniętej części sekcji przelewowej. Równolegle wykonawca będzie mógł przystąpić do zabezpieczania dolnego stanowiska zapory zbiornika Stronie Śląskie przed potencjalnym rozmyciem wodami wezbraniowymi.

Co istotne, z uwagi na trwający obecnie okres zimowy, realizacja planowanych robót będzie uzależniona od panujących warunków hydrologicznych i atmosferycznych w tym rejonie powiatu kłodzkiego oraz od terminowych dostaw materiałów budowlanych. Wody Polskie będą podejmowały jednak wszelkie możliwe starania, aby prace zakończyły się przed wiosennym okresem roztopowym.