Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu

Zagadnienie powodzi w Ramowej Dyrektywie Wodnej

Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) ustanawia ramy dla ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, dążąc do osiągnięcia ich dobrego stanu ekologicznego i chemicznego. Ramy wytyczone przez Dyrektywę nie uwzględniają sytuacji ekstremalnych, takich jak powodzie.

W kontekście klęsk żywiołowych, RDW podkreśla znaczenie zintegrowanego podejścia do zarządzania zasobami wodnymi, które obejmuje również działania mające na celu minimalizowanie skutków powodzi. Osiągnięcie dobrego stanu wód po przejściu powodzi wymaga skoordynowanych działań, które mają na celu nie tylko naprawienie szkód, ale również przywrócenie ekosystemów wodnych zgodnie z wytycznymi RDW.

Podstawa prawna prac interwencyjnych na rzecz usuwania skutków powodzi

Prowadzone obecnie oraz planowane w najbliższej przyszłości prace mają charakter interwencyjny i nie są pracami regulacyjnymi w rozumieniu ustawy Prawo wodne, a pracami utrzymaniowymi mającymi na celu usunięcie skutków powodzi i powstałych szkód. Ich celem jest również przygotowanie koryta pod zaprojektowanie i wykonanie docelowych robót niezbędnych dla uniknięcia dalszych zniszczeń w przyszłości. Charakter i zakres prac są zgodne z unijnym i krajowym prawodawstwem.

• Usuwane są i będą tylko drzewa i krzewy które zostały powalone lub uszkodzone oraz przyniesione z innego terenu w wyniku powodzi.
• Usuwanie odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, z wód i terenów przyległych, które stwarzają realne zagrożenie chemiczne dla stanu wód i ekosystemów od wód zależnych.
• Zabudowa wyrw brzegowych jest i będzie się odbywała w szczególności w miejscach styku z inną infrastrukturą tj. drogami, przyczółkami mostowymi, wodociągami, gazociągami, liniami energetycznymi itp.,
• Usuwanie odsypisk prowadzone jest w miejscach powodujących znaczne ograniczenie przekroju poprzecznego rzeki, szczególnie w rejonie mostów.

Należy również mieć na względzie czas i miejsce, w którym wystąpiła powódź. Pilność zabezpieczenia wynika z wysokiego ryzyka wystąpienia opadów (okres jesienny), a także potencjalnej powodzi roztopowej na wiosnę. Zalegający w korytach rumosz, przerwane wały przeciwpowodziowe stwarzają realne ryzyko dla bezpieczeństwa cywilnego. PGW Wody Polskie w związku z przeciwdziałaniem i usuwaniem bezpośredniego zagrożenia dla ludności jest zobowiązane do podjęcia natychmiastowych działań zapobiegających wystąpieniu zagrożenia ponownie.

Wody Polskie przeprowadzą proces odbudowy zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną

Prace inwestycyjne, które będą realizowane w kolejnych latach po powodzi mają istotne znaczenie dla osiągnięcia dobrego stanu wód, zgodnie z wytycznymi Ramowej Dyrektywy Wodnej. Powódź znacząco pogorszyła stan i potencjał wód, m.in. poprzez zanieczyszczenia -  w tym zalane oczyszczalnie ścieków lub uszkodzone kolektory sieci sanitarnej, zniszczyła naturalne siedliska (w tym obszary Natura2000) i zmieniła dynamikę ekosystemów wodnych.

Aby przywrócić równowagę ekosystemów, prace odtworzeniowe muszą być zaplanowane w sposób zrównoważony i uwzględniać zarówno potrzeby oraz oczekiwania społeczne (bezpieczeństwo ludności), a także racjonalne zarządzanie zasobami wodnymi. Kluczowe kroki obejmują:

1. Ocena i usuwanie skutków powodzi

• Badania i ocena: Po przejściu powodzi niezbędne jest przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji uszkodzeń infrastruktury, która może mieć wpływ na stan wód – w tym: oczyszczalnie ścieków, zakłady przemysłowe. Ocena ta pozwala na zrozumienie zmian w składzie chemicznym wód, obecności szkodliwych substancji oraz zniszczeń w siedliskach.
• Usuwanie zanieczyszczeń i odpadów: Powódź wprowadziła do wód ogromne ilości odpadów, osadów i zanieczyszczeń chemicznych. Konieczne są działania mające na celu usunięcie tych zanieczyszczeń, np. odmulanie zbiorników wodnych, usuwanie odpadów oraz neutralizacja substancji chemicznych.
• Usuwanie rumoszu skalnego i drzewnego: Fala powodziowa zabierała ze sobą bardzo duże ilości materiału drzewnego i skalnego, blokując przepływ wód – tworząc piętrzenie, które skutkowało zalaniem i podtopieniem ludności. Niezbędne jest usunięcie zalegających drzew i usunięcie nadmiaru rumoszu skalnego, który utrudnia przepływ wód. Materiał odzyskany jest wykorzystywany, m.in. do naprawy brzegów.

2. Działania naprawcze w zakresie infrastruktury wodnej

• Rekonstrukcja infrastruktury wodociągowej i kanalizacyjnej: Uszkodzona podczas powodzi infrastruktura (np. oczyszczalnie ścieków, kanalizacja) musi być naprawiona, aby zapobiec dalszemu przedostawaniu się zanieczyszczeń do wód. W przypadku wielu rzek na południu Polski i Czech sieci znajdowały się pod wodami lub w pobliżu wałów przeciwpowodziowych i uległy uszkodzeniu, powodując dopływ nieoczyszczonych ścieków do wód płynących. 
• Renaturyzacja rzek: Powódź zmieniła naturalny bieg rzek, uszkodziła brzegi, siedliska oraz obszary chronione w dolinach rzek. Prace renaturyzacyjne, takie jak stworzenie stref buforowych czy umożliwienie odtworzenia siedlisk wymają uzyskania wszelkich decyzji administracyjnych, również takich, które pozostają poza kompetencją PGW Wód Polskich. Aby działania prowadzić w sposób skuteczny, z uwzględnieniem zarządzania zlewniowego niezbędne jest opracowanie pełnej dokumentacji, co będzie przedmiotem prac w kolejnych latach.
• Zabezpieczenie wałów i budowa systemów przeciwpowodziowych: Prace obejmują również odbudowę wałów przeciwpowodziowych oraz systemów retencyjnych, aby zwiększyć odporność na przyszłe powodzie i chronić wody przed kolejnymi zanieczyszczeniami. Odbudowa zniszczonej infrastruktury będzie uwzględniała zmianę klimatu oraz możliwości zastosowania innych metod ochrony przed powodzią.

3. Zarządzanie zlewnią

• Tworzenie stref ochronnych wokół rzek: Strefy ochronne z naturalną roślinnością działają jak filtry, zatrzymując zanieczyszczenia i zapobiegając ich spływaniu do wód podczas powodzi. Działania takie sprzyjają również retencji wody, zmniejszając siłę przyszłych powodzi.
• Usprawnienie retencji i zarządzanie przepływem: Zwiększenie retencji wód (np. poprzez tworzenie zbiorników retencyjnych, mokradeł) pomaga zredukować wpływ powodzi na rzeki i ludzi, a także wspiera stabilność ekosystemów wodnych. W ramach prac inwestycyjnych rozważana jest budowa infrastruktury, która będzie w stanie zredukować falę powodziową, jednak wszelkie działania wymagają współpracy po stronie środowisk przyrodniczych, lokalnej społeczności i PGW Wody Polskie.

4. Monitorowanie i prewencja

• Regularne monitorowanie infrastruktury: Po zakończeniu prac odtworzeniowych istotne jest monitorowanie obiektów, analogicznie jak ma to miejsce w przypadku istniejącej infrastruktury, aby wcześnie wykrywać potencjalne problemy.
• Prewencja przed powodziami: Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym, zgodnych z Dyrektywą Powodziową, oraz wzmocnienie systemów wczesnego ostrzegania pozwala na minimalizowanie skutków przyszłych powodzi. W kolejnym cyklu planistycznym uwzględnione zostaną obszary dotknięte powodzią we wrześniu 2024.

5. Współpraca z lokalnymi społecznościami

• Edukacja społeczna: Uświadamianie mieszkańców w zakresie ekosystemów wodnych i roli zrównoważonego użytkowania zasobów wodnych wspiera ich zaangażowanie w długofalowe działania ochronne i naprawcze.

Prace odtworzeniowe realizowane przez PGW Wody Polskie mają na celu wspomożenie w odbudowie ekosystemów zgodnie z celami RDW, co nie tylko przywróci ich stan sprzed powodzi, ale także poprawi odporność na przyszłe zagrożenia, zmniejszając ryzyko degradacji wód.