Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie

Na rozprawie w dniu 9 listopada 2024 r. Naczelny Sad Administracyjny rozpoznał skargi kasacyjne Prezesa PGW WP od wyroków WSA w Warszawie, w których sąd ten uchylił decyzje organów I i II instancji w przedmiocie odmowy zatwierdzenia taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków dla gmin: Dygowo, Gościno, Kołobrzeg, Rymań, Siemyśl, Sławoborze, Ustronie Morskie, na okres 3 lat, z wniosków złożonych przez spółkę Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Kołobrzegu Sp. z o.o. (dalej MWIK Kołobrzeg, Spółka).

Historia tych postępowań sięga grudnia 2021 r. kiedy to MWiK Kołobrzeg złożył do organu regulacyjnego (Dyrektor RZGW w Szczecinie) 8 wniosków o zatwierdzenie taryfy za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków – po jednym, odrębnym dla każdej z ośmiu obsługiwanych gmin, tj. gmin: Dygowo, Gościno, Kołobrzeg, Rymań, Siemyśl, Sławoborze i Ustronie Morskie oraz miasta Kołobrzeg. Warto pamiętać, że wszystkie te gminy były uczestnikami wielkiego Projektu „Zintegrowana gospodarka wodno-ściekowa w dorzeczu Parsęty”, realizowanego w pierwszej dekadzie XXI w., finansowanego ze środków Funduszu Spójności. Wybudowana wówczas infrastruktura (urządzenia wodociągowe i kanalizacyjne) miała służyć przede wszystkim wypełnieniu wymogów w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w rejonie dorzecza Parsęty, ochrony środowiska, poszerzeniu atrakcyjności gmin. Do dziś na tej właśnie infrastrukturze świadczone są usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków – na terenie 8 omawianych gmin przez MWiK Kołobrzeg (pełny zasięg terytorialny projektu był większy).

Dyrektor RZGW w Szczecinie (w marcu 2022 r.) odmówił zatwierdzenia przedłożonych przez MWiK Kołobrzeg projektów taryf. Decyzje te utrzymał w mocy Prezes PGW Wody Polskie (w październiku 2022 r.), procedując sprawy po odwołaniach wniesionych przez Spółkę. Główną osią argumentacji organów obu instancji był nieprawidłowy podział kosztów na 8 obsługiwanych gmin, który skutkował znacznymi dysproporcjami w cenach i stawkach usług pomiędzy gminami i nie zapewniał ochrony odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem cen. Szczególnie duże dysproporcje dotyczyły cen za odprowadzanie ścieków:

gmina	wnioskowana w projekcie taryfy cena za 1 m3 ścieków [zł] w okresie obowiązywania proponowanej taryfy
	1-12 m-c	13-24 m-c	25-36 mc
miasto Kołobrzeg	4,51	4,62	4,73
Ustronie Morskie	6,54	6,66	6,77
gmina Kołobrzeg	6,61	6,71	6,81
Gościno	10,20	10,37	10,54
Siemyśl	17,42	17,65	17,88
Rymań	20,05	20,45	20,87
Dygowo	20,66	20,97	21,29
Sławoborze	26,39	26,75	27,13

MWiK Kołobrzeg zaskarżył do WSA w Warszawie wydane decyzje odmowne. Sąd ten wyrokami (8 odrębnych) z dnia 27 czerwca 2023 r. orzekł na korzyść Spółki i uchylił decyzje odmowne – zarówno Dyrektora RZGW w Szczecinie, jak i Prezesa PGW Wody Polskie.

Z argumentacja WSA w Warszawie nie zgodził się Prezes PGW Wody Polskie wnosząc do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargi kasacyjne od zapadłych rozstrzygnięć. NSA
rozpoznał na rozprawie w dniu 9 października 2024 r. i uwzględnił skargi kasacyjne Prezesa PGW WP – co skutkowało uchyleniem wyroków WSA w Warszawie i przekazaniem mu spraw do ponownego rozpoznania. Z pełnymi motywami zapadłych rozstrzygnięć Prezesa PGW Wody Polskie mógł zapoznać się począwszy od dnia 20 listopada 2024., kiedy to została mu doręczona część pisemnych uzasadnień.

NSA m.in. wskazał, że zawarty w art. 24c § 1 ustawy z dnia z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (dalej Ustawa) obowiązek oceny projektu taryfy oraz uzasadnianiem pod względem zgodności z przepisami ustawy odczytywać należy w kontekście całokształtu jej przepisów – te zaś, jako „jedno z kryteriów oceny zgodności taryfy z jej unormowaniami, rozpatrywanymi poprzez pryzmat uzasadnienia tej taryfy, wskazują uwarunkowania lokalne. Tak więc sama taryfa opłat za dostarczanie wody czy też odprowadzanie ścieków, której istotnym elementem jest jej uzasadnienie, nie tylko nie może abstrahować od tychże uwarunkowań, ale winna również odzwierciedlać wynikające z nich okoliczności. Innymi słowy lokalne uwarunkowania świadczenia usług stanowią niezwykle ważny wyznacznik (kryterium), jaki obowiązuje w zakresie opracowania taryfy opłat za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków, który nie może zostać pominięty czy też zmarginalizowany.”

W opinii NSA, „Sąd I instancji, stwierdzając niezgodność z prawem decyzji Prezesa PGWWP całkowicie pominął problematykę lokalnych uwarunkowań świadczenia usług, na gruncie przedmiotowej sprawy, to jednak w sposób nieuprawniony zaaprobował wąską wykładnię tego pojęcia, sprowadzającą się do rozpatrywania owych lokalnych uwarunkowań świadczenia usług z czysto formalnego punktu widzenia, tj. granic administracyjnych poszczególnych gmin. Tymczasem, jak to przyjęto w okolicznościach przedmiotowej sprawy, co nie było kwestionowane, w jej stanie faktycznym mamy do czynienia z jednym systemem kanalizacyjnym, zrealizowanym w ramach wspólnego projektu 8 gmin, w ramach którego funkcjonuje jedna zbiorcza oczyszczalnia ścieków oraz wielością (więcej niż jednym) systemów wodociągowych, również zrealizowanych w ramach wspólnego projektu. Tak więc kryterium lokalnych uwarunkowań świadczenia usług winno być rozpatrywane w pierwszej kolejności przez pryzmat zindywidualizowanych cech poszczególnych systemów, tj. ich rodzaju, zasięgu, zakresu i sposobu działania. W tym wypadku podział administracyjny terytorium na którym funkcjonuje całościowo pojmowany konkretny system ma wtórne znaczenia i nie można przypisywać mu pierwszoplanowej roli.” ….. „Przyjęcie bowiem jedności konkretnego systemu wodociągowego czy kanalizacyjnego pozostaje bowiem cechą, przez pryzmat której przede tym aspekty rozpatrywać należy całościowo, ze szczególnym uwzględnieniem ostatecznego efektu funkcjonowania systemu i wynikających z tego korzyści dla wszystkich finalnych odbiorców usług.”

NSA dostrzegł, że „pewne instalacje doprowadzające, z czysto teoretycznego punktu widzenia, mogą wykazywać pewne odrębności, jednakże ewentualne rozróżnianie zasad ich funkcjonowania z tego punktu widzenia, musi być jasno i precyzyjnie uzasadnione tymi właśnie skonkretyzowanymi i zindywidualizowanymi uwarunkowaniami, obejmującymi całość tychże instalacji doprowadzających, nieograniczonych jedynie terytorialnie granicami poszczególnych gmin. Tak więc sprowadzanie różnic w opłatach, wynikających z alokacji niektórych kosztów, z punktu widzenia podziału na poszczególne gminy, nie znajduje właściwego odzwierciedlenia w odpowiednich lokalnych uwarunkowaniach świadczenia usług.” NSA dostrzegł również, że „poszczególne instalacje przesyłowe, czy też ich fragmenty, nie muszą służyć jedynie mieszkańcom gmin na terenie których zostały posadowione, gdyż mogą być wykorzystywane do przesyłu wody i ścieków do i z innych gmin.”

Podsumowując ten wątek NSA wskazał, że „Prezes PGW WP zasadnie wytknął Spółce nieuwzględnienie, właściwie rozumianych lokalnych uwarunkowań świadczenia usług, w zakresie opracowania nowych taryf, gdyż zostały one sprowadzone jedynie do granic administracyjnych poszczególnych gmin. Stanowisko WSA w Warszawie, kwestionujące takie podejście, nie znajduje uzasadnienia w regulacjach u.z.z.w.o.s.”

NSA dalej zauważył, że „nie sposób jest jednoznacznie stwierdzić, że opłaty we wszystkich gminach, w każdym przypadku muszą być jednakowe, jednakże ich ewentualne zróżnicowanie musi być jasno i przekonująco wykazane w ramach poszczególnych, całościowo traktowanych systemów, co sprawia, że ewentualne różnice w wysokości opłat, ze swej istoty nie mogą przybrać znacznych rozmiarów.”

„Wbrew stanowisku WSA w Warszawie Prezes PGWWP zasadnie wykazał sprzeczność zaproponowanej przez Spółkę taryfy z przepisami u.z.z.w.o.s, właśnie poprzez niewłaściwe rozważanie uwarunkowań lokalnych oraz przypisanie im drugorzędnej cechy.”

NSA podtrzymał – wyrażany już wcześniej – pogląd, że dla prawidłowo opracowanej taryfy nie ma znaczenia kolejność wyliczenia przesłanek ustalonych w przepisie § 3 pkt 1 rozporządzenia taryfowego. „Brak jest jurydycznych podstaw do przyjęcia, że pierwsza z przesłanek opracowania taryfy [uzyskanie niezbędnych przychodów] ma nadrzędne znaczenie. Z tego punktu widzenia wszystkie kryteria opracowania taryfy mają charakter równorzędny i podmiot przygotowujący taryfę jest zobligowany do dostosowania się do wszystkich z nich, kontrolę realizacji którego to zadania została powierzona organowi regulacyjnemu.” …. „choć uzyskanie niezbędnych przychodów przez przedsiębiorstwo wodno-kanalizacyjne może być traktowane jako punkt wyjścia służący do opracowania taryfy, to jednak nie znosi ono pozostałych dyrektyw opracowania taryfy, wymienionych w § 3 pkt 1 lit b-e rozporządzenia taryfowego. W tym kontekście, między innymi ochrona przed nieuzasadnionym wzrostem cen musi być zapewniona, aby taryfa mogła zostać zatwierdzona. Poza tym brak jest sprzeczności pomiędzy potrzebą zapewnienia przedsiębiorstwu wodno-kanalizacyjnemu niezbędnych przychodów, a ochroną odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem cen. Obie te dyrektywy mogą zostać bowiem jednocześnie zrealizowane.”… co w żadnej mierze nie podważa dyrektywy nakazującej zapewnienie przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu uzyskania niezbędnych przychodów. Zrealizowanie tego ostatniego celu nie musi oznaczać obciążenia zwiększoną częścią kosztów zapewnienia tych przychodów jednej kategorii odbiorców, np. mieszkańców jednej gminy, co z natury rzeczy premiuje inną, zwłaszcza jeżeli mamy do czynienia ze świadczeniem usług w ramach jednego systemu wodociągowego czy kanalizacyjnego.”

NSA w swoich wyrokach wskazał również wytyczne, którymi kierować się powinien WSA w Warszawie ponownie rozpatrując sprawy. „W pierwszej kolejności weźmie pod uwagę potrzebę oceny przedstawionej przez Spółkę taryfy z punktu widzenia lokalnych uwarunkowań świadczenia usług, w ich całościowym wymiarze…. W tym aspekcie będzie zobligowany do rozpatrzenia istotnych z tego punktu widzenia okoliczności, w odniesieniu do właściwości poszczególnych systemów. Weźmie również pod uwagę złożoność i zakres terytorialny poszczególnych systemów i w tym kontekście oceni zaistnienie podstaw do odmowy zatwierdzenia taryfy, nie ograniczając się jedynie do rozpatrzenia tego rodzaju problematyki z punktu widzenia granic administracyjnych poszczególnych gmin.”

Prezes PGW WP oczekuje tych rozstrzygnięć.