Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Lublinie

            Znaczenie szczepień ochronnych w profilaktyce chorób zakaźnych.

Choroby zakaźne nadal stanowią poważny problem dla zdrowia publicznego. Najgroźniejsze są jednak ich powikłania, które mogą wystąpić zarówno u dziecka,
jak i osób dorosłych. Proszę pamiętać, że szczepiąc swoje dziecko chronicie Państwo przed zachorowaniem na choroby zakaźne nie tylko je, ale także innych członków rodziny oraz osoby z otoczenia, dla których takie zachorowanie może zakończyć się nawet śmiercią. Do grupy osób szczególnie narażonych na zachorowanie będą należeli przede wszystkim: seniorzy, osoby z deficytami w funkcjonowaniu układu odpornościowego (np. po przeszczepie szpiku lub narządów), osoby przewlekle chore (np. na cukrzycę, nowotwory, choroby układu krążenia) oraz małe dzieci i kobiety
w ciąży, dla których nawet z pozoru niegroźna ospa wietrzna jest szczególnie niebezpieczna. Wirus ospy wietrznej wykazuje działanie teratogenne, co może spowodować trwałe kalectwo nienarodzonego jeszcze dziecka.

Przebieg choroby u każdego dziecka może wyglądać inaczej. Nie szczepiąc naszych dzieci narażamy ich na przykre dolegliwości oraz poważne powikłania, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenie mięśnia sercowego.

Szczepionki podaje się w celu wytworzenia przeciwciał przeciwko konkretnym chorobom zakaźnym, dzięki czemu minimalizujemy ryzyko zachorowania na daną chorobę zakaźną i wystąpienia ciężkich powikłań z nią związanych. Dlatego
też najwięcej szczepień wykonuje się u najmłodszych dzieci, które nabywają w ten sposób odporności, a ich życie staje się bezpieczniejsze.

Należy również podkreślić ogromne znaczenie szczepień w profilaktyce chorób zakaźnych wśród dzieci uczęszczających do żłobków i przedszkoli, gdzie łatwo może dojść do zakażenia drobnoustrojami będącymi przyczyną jednej z wielu chorób zakaźnych. Niezaszczepione dziecko jest nie tylko narażone na zachorowanie,
ale stanowi również realne zagrożenie dla dzieci, które z przyczyn zdrowotnych nie mogą zostać zaszczepione.

             Szczepionki podawane są ludziom od ponad 200 lat. Każdego dnia szczepionych jest tysiące osób, a każdego roku podawane są miliony dawek różnych szczepionek. Świadczy to o dużym zaufaniu społeczeństwa do stosowanych preparatów szczepionkowych, których produkcja opiera się na wiarygodnej i ciągle aktualizowanej wiedzy. Przed wprowadzeniem do obrotu preparat szczepionkowy przechodzi rygorystyczne testy bezpieczeństwa oraz skuteczności, a proces produkcji jest kontrolowany na każdym jej etapie. Szczepionki, przed pojawieniem się
w przychodni lub w aptece, są badane przez niezależne laboratorium państwowe. Każdy jej składnik stosowany jest w bezpiecznych dawkach i jest bardzo ważny, ponieważ zapewnia jej skuteczność.

            Dzięki szczepieniom ochronnym udało się zwalczyć wiele ciężkich,
a niejednokrotnie śmiertelnych chorób zakaźnych, jak np. ospa prawdziwa (nie występuje na świecie od 1980 roku). Należy zaznaczyć, że niebezpieczne choroby zakaźne, które w Polsce nie występują, nadal są rejestrowane na świecie. Dzięki wprowadzonym od 1955 roku szczepieniom przeciwko poliomyelitis (choroba Heinego-Medina) ostatni przypadek zachorowania w Polsce odnotowano w 1984 roku. Wirus ten występuje jednak na świecie, w krajach takich jak Pakistan i Afganistan, gdzie dzieci wciąż chorują na poliomyelitis. Choroby zakaźne nie znają granic.
W związku z obserwowanymi obecnie dużymi migracji ludności pomiędzy państwami
i kontynentami oraz bardzo rozwiniętą turystyką, istnieje realne zagrożenie,
że Pani/Pana dziecko będzie miało kontakt z tym wirusem bądź innymi patogenami, przeciwko którym istnieje skuteczna ochrona, tzn. szczepienia.

            Nie wierzcie Państwo informacjom, rozpowszechnianych w mediach społecznościowych, mówiących o negatywnym wpływie szczepionek na organizm człowieka. Przeciwnicy szczepień działają nieprzerwanie od czasu pojawienia się pierwszej szczepionki. Już w roku 1796 głoszono postulaty, że szczepienie przeciwko ospie prawdziwej spowoduje tworzenie się mieszańców człowieka z bydłem (wirus wykorzystywany w szczepionce pochodził od bydła), co oczywiście było nieprawdą.

Zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej: www.szczepienia.pzh.gov.pl prowadzonej przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, gdzie można znaleźć rzetelne i wiarygodne informacje na temat szczepionek i samego procesu szczepienia. Proszę pamiętać, że informacje dotyczące zdrowia i życia naszych bliskich powinniśmy czerpać z wiarygodnych źródeł oraz opierać się na danych pochodzących z instytutów badawczych i naukowych.
Do tego rodzaju źródeł informacji nie zaliczają się portale społecznościowe, które
nie weryfikują, czy publikowane informacje są prawdziwe, a osoby je publikujące często nie posiadają specjalistycznej wiedzy na dany temat. Algorytmy używane
w celu dobierania wyświetlanych treści proponują wyniki podobne do już oglądanych co może spowodować mylne przekonanie, że informacja wielokrotnie powielana
w mediach społecznościowych jest prawdą.

            Mając na uwadze dobro naszych dzieci, należy udać się do lekarza, do którego zapisane jest dziecko, aby wspólnie z nim podjąć decyzję o szczepionkach, które dziecko mogłoby otrzymać. Proszę pamiętać, że na każdym etapie życia dziecka rodzice lub prawni opiekunowie dziecka mogą udać się do lekarza, który ustali indywidualny kalendarz szczepień. Poradnia Pediatryczna Szczepień dla Dzieci Wysokiego Ryzyka znajduje się w Lublinie, ul. Lubartowska 81,  20-123 Lublin, tel. 81 740-90-17 (dostępny we wtorki). Można się do niej zarejestrować tylko ze skierowaniem od lekarza.

            Oczywiście każdy organizm ludzki jest inny i nie każdą reakcję można przewidzieć. Szczepionka ma za zadanie wytworzyć odporność przeciwko konkretnej chorobie w sposób znany, kontrolowany i możliwie najbardziej przewidywalny. Szczepienia ochronne są skuteczną metodą profilaktyki chorób zakaźnych, chroniąc dziecko przed gwałtownym i nieprzewidzianym przebiegiem choroby, który
w konsekwencji może prowadzić do trwałych powikłań. Proces leczenia i rehabilitacji jest często kosztowny i długotrwały. Nie można pominąć także możliwych utraconych lat szczęśliwego dzieciństwa z powodu zachorowania dziecka na chorobę zakaźną
a w konsekwencji jej leczenia i rehabilitacji. Państwa decyzja o zaszczepieniu dziecka realnie wpłynie na jego przyszłość. Niektóre kraje wymagają od obcokrajowców udokumentowania wykonania szczepień ochronnych, np. przed podjęciem studiów wyższych. Ich brak może zamknąć dziecku drogę do podróży czy nauki poza granicami kraju.

 

Krótka charakterystyka chorób zakaźnych, przeciwko którym istnieje
obowiązek szczepień ochronnych.

 

1. Błonica – ostra i ciężka choroba zakaźna. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt z wydzielinami osoby chorej lub nosiciela. Możliwe jest również zakażenie poprzez przedmioty, których używała osoba chora. Początek choroby objawia się zwykle bólem gardła, gorączką ponad 38^oC, bólem głowy, dreszczami, zmęczeniem, chrypką. Może pojawić się także kaszel. Następnie,
w drogach oddechowych, a najczęściej w gardle i w nosie, tworzą się charakterystyczne, szare lub białe błony martwicze. Błony te powodują trudności
w przełykaniu oraz w oddychaniu, powodując bardzo nieprzyjemne uczucie duszenia się. Błonica jest chorobą zagrażającą życiu - szczególnie u małych dzieci. Zachorowania na błonicę są notowane w krajach Unii Europejskiej.

2. Tężec – choroba układu nerwowego spowodowana toksyną produkowaną przez laseczkę tężca. Patogen ten bytuje w glebie i przewodzie pokarmowym zwierząt.
Do zakażenia dochodzi przy skaleczeniu (nawet niewielkim) brudnymi i/lub zardzewiałymi  ostrymi przedmiotami lub narzędziami. Choroba objawia się silnym skurczem mięśni oraz napadowymi prężeniami ciała: szczękościsk i samowolne wyginanie ciała w łuk. W cięższych postaciach choroby objawy są nasilone,
a dodatkowo pojawia się bezdech. Nawet łagodna postać choroby przebiega
ze szczękościskiem i prężeniami ciała. Przypadki tężca są każdego roku raportowane w Polsce.

3. Krztusiec – ostra choroba zakaźna układu oddechowego. Przenosi się drogą kropelkową. Pierwsze objawy są podobne do przeziębienia: łagodny kaszel, nasilający się w nocy, zapalenie gardła, katar. Czasem występuje również gorączka. Po kilku tygodniach pojawiają się objawy typowe dla krztuśca: ciężkie, długie napady kaszlu, utrudniające oddychanie, najczęściej w nocy. Chore dziecko wydaje dźwięki podobne do piania, z towarzyszącym świstem. W związku z ogromnym wysiłkiem, spowodowanym utrudnionym oddychaniem, pojawiają się u dziecka wybroczyny
i krwawienie z nosa. Napady kaszlu często kończą się wymiotami z powodu krztuszenia się dziecka wydzieliną z dróg oddechowych. Oprócz powikłań w postaci bakteryjnego zapalenia płuc i/lub ucha, choroba może spowodować trwałe uszkodzenia mózgu dziecka, prowadzące do zaburzeń w jego rozwoju psychicznym
i niepełnosprawności fizycznej.

4. Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) – jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych, zwana również żółtaczką. Do zakażenia wirusem WZW B dochodzi
w wyniku kontaktu uszkodzonych tkanek (krew) osoby zdrowej z przedmiotami zabrudzonymi krwią nosiciela wirusa WZW B lub osoby chorej na WZW B. Nawet niewidoczna ilość krwi może spowodować zakażenie. Do zakażenia może dojść podczas zabiegów medycznych związanych z naruszeniem ciągłości tkanek
(np. pobieranie krwi, zabiegi chirurgiczne, zakładanie wkłucia dożylnego, usuwanie zęba). Wirusem WZW B można zarazić się również podczas wizyty u fryzjera, kosmetyczki (np. manicure, pedicure, przekłuwanie uszu, zabiegi oczyszczające skórę twarzy), a także podczas wykonywania tatuażu. Od momentu zakażenia choroba rozwija się nie dając przez długi czas żadnych objawów. Tylko u nielicznych osób pojawiają się objawy typowe dla zakażenia (złe samopoczucie, brak apetytu, zażółcenie skóry i/lub białek oczu, ciemne zabarwienie moczu). W związku z tym, często osoba chora nie wie o zakażeniu przenosząc wirusa na kolejne osoby nieszczepione. Choroba przez wiele lat niszczy wątrobę doprowadzając do jej marskość, a nierzadko także do raka wątroby. Choroba jest nieuleczalna. Nawet
po ustąpieniu zakażenia może dochodzić do reaktywacji wirusa w sprzyjających warunkach (np. w stanach zaburzenia odporności). Od momentu wprowadzenia szczepień ochronnych - liczba zachorowań na WZW B w Polsce spadła, jednak nadal raportowane są zachorowania na tą chorobę.

5. Zakażenie rotawirusem – najczęstsza przyczyna ostrych biegunek u dzieci. Zakażenie jest szczególnie groźne dla najmłodszych dzieci, gdyż szybko może dojść do groźnego odwodnienia, czego skutkiem jest osłabienie, zaburzenia świadomości, śpiączka, a nawet śmierć. Choroba charakteryzuje się wysoką gorączką, obfitymi wymiotami oraz masywną, wodnistą biegunką. Szczepienie w pierwszych miesiącach życia skutecznie obniża ryzyko zakażenia oraz hospitalizacji dziecka w przypadku wystąpienia jego groźnych powikłań.

6. Odra – ostra, bardzo zakaźna choroba wirusowa. Wirus przenosi się drogą kropelkową, podczas kaszlu, kichania i mówienia. Poza organizmem człowieka jest zdolny przeżyć do 2 godzin. Przed pojawieniem się wysypki dziecko skarży się na ból gardła, katar, złe samopoczucie. Występuje także gorączka i zapalenie spojówek oraz suchy kaszel. Po kilku dniach pojawia się wysoka gorączka oraz białe wykwity w jamie ustnej, otoczone czerwoną linią. Następnie dołącza się  czerwona, grudkowa wysypka, początkowo za uszami, obejmując stopniowo całą głowę, tułów i kończyny. Dziecko odczuwa silne swędzenie. Choroba bardzo łatwo się rozprzestrzenia i co jakiś czas obserwowane są lokalne ogniska w skupiskach nieszczepionych osób. Powikłaniem odry są bardzo groźne choroby neurologiczne – zapalenie mózgu oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

7. Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych) – wirusowa choroba zakaźna przenoszona drogą kropelkową, której źródłem zakażenia są również przedmioty mające kontakt z wydzieliną z gardła osoby chorej. Choroba objawia się gorączką, złym samopoczuciem, obrzękiem i bolesnością ślinianek, co powoduje trudności
w połykaniu. Powikłania świnki to zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie trzustki, zapalenie stawów lub zapalenie mięśnia sercowego. U chłopców występuje zapalenie jąder prowadzące do bezpłodności. Choroba może również spowodować zapalenie nerwu słuchowego powodujące upośledzenie słuchu lub trwałą głuchotę.

8. Różyczka – wirusowa choroba zakaźna przenoszona drogą kropelkową. U dzieci zwykle przebiega łagodnie, w postaci zaczerwienienia gardła, kaszlu, kataru, gorączki oraz kilkudniowej wysypki. Choroba jest szczególnie groźna dla kobiet w ciąży. Wirus różyczki uszkadza płód. Kontakt kobiety ciężarnej z chorym na różyczkę może spowodować trwałe kalectwo lub upośledzenie nienarodzonego jeszcze dziecka.

9. Poliomyelitis (choroba Heinego-Medina) – ostra wirusowa choroba zakaźna. Zakażenie szerzy się drogą pokarmową. Źródłem zakażenia są przedmioty mające kontakt z chorym. Początkowe objawy choroby to podwyższona temperatura ciała, zapalenie gardła, ból głowy, złe samopoczucie i dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz uczucie sztywności karku i pleców. Wirus prowadzi do porażenia mięśni kończyn oraz niedowładów, przy czym niedowłady mają charakter trwały, prowadzący do kalectwa. Ostatni przypadek tej choroby odnotowano w Polsce w 1984 roku. Wirus ten występuje w krajach takich jak Pakistan i Afganistan, gdzie dzieci wciąż chorują na poliomyelitis.

10. Haemophilus influenzae typu b (HiB) – jest to bakteria wywołująca zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych o ciężkim przebiegu, najczęściej u dzieci do lat 5. Choroba ma często nagły początek i gwałtowny przebieg. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych pozostawia trwałe powikłania w postaci głuchoty, uszkodzeń układu nerwowego, obniżenia sprawności intelektualnej i ruchowej. Początek choroby szczególnie trudno rozpoznać u noworodków i młodszych dzieci.

11. Pneumokoki – bakterie będące przyczyną zakażeń układu oddechowego, zapalenia ucha środkowego, zapalenia zatok, zapalenia oskrzeli oraz zapalenia płuc, które w porę nie rozpoznane może doprowadzić do rozwoju sepsy. Szczepionka przeciwko zakażeniom pneumokokowym chroni przede wszystkim przed ciężkim przebiegiem choroby tj. zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych oraz posocznicą (sepsą), które charakteryzują się wysoką śmiertelnością. Zaszczepione dziecko, nie przenosi drobnoustrojów, chroniąc w ten sposób seniorów ze swojego otoczenia przed zakażeniem pneumokokami i możliwym zapaleniem płuc, które szczególnie ciężko leczyć u osób w zaawansowanym wieku.