Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Rzeszowie

AZBEST to minerał o budowie włóknistej. Jest odporny na działanie wysokiej i niskiej temperatury substancji żrących, wytrzymały na rozciąganie i zgniatanie. Słowo azbest oznacza niezniszczalny. Szkodliwość azbestu nie wynika z jego składu chemicznego - przyczyna tkwi w jego włóknistej strukturze.

 

Włókna azbestu trafiają do organizmu:

• głównie drogą oddechową, z wdychanym powietrzem (cienkie, wydłużone włókna pochłaniane są przez komórki układu odpornościowego, czego efektem jest ich obumieranie);
• przez skórę i układ pokarmowy.

 

Źródłem narażenia mogą być między innymi:

• zanieczyszczone powietrze, woda, do której azbest trafia z gleb zanieczyszczonych azbestem,
• ścieki przemysłowe,
• rury azbestowo-cementowe,
• artykuły żywnościowe.

 

Założenia polskiego Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 -2032

---

Polskie wymagania wobec przedsiębiorców dotyczące użytkowania wyrobów zawierających azbest. Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej 14 lipca 2009 r. przyjęła Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 -2032. Dokument ten jest kontynuacją, a zarazem aktualizuje cele i działania zawarte w przyjętym przez RM 14 maja 2002 r.

 

Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terytorium Polski:

• usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest;
• minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju;
• likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Cele powyższe mają być osiągnięte do końca 2032 r.

POKzA grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewódzkim i lokalnym. Zarówno ustawa jak i akty wykonawcze do ww. ustawy określają sposoby oraz zasady bezpiecznej i higienicznej pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu azbestu, a także sposoby bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Obejmują również szczególne zagadnienia związane z opieką zdrowotną pracowników oraz byłych pracowników zatrudnionych w warunkach narażenia na azbest.

 

Obowiązki właściciela, użytkownika wieczystego, zarządcy nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest:

Inwentaryzacja - „informacja o wyrobach-zawierających azbest".

• Na właścicielu, zarządcy bądź użytkowniku nieruchomości, na której znajdują się wyroby   zawierające azbest ciąży obowiązek sporządzenia informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystania.
  Wzór informacji stanowi załącznik nr 3 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (D. U. z 2011r., Nr 8, poz. 31). 

 

• Wyroby zawierające azbest inwentaryzuje się poprzez sporządzenie spisu z natury.
• Informację sporządza w dwóch egzemplarzach właściciel, zarządca lub użytkownik, tj:
  • osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami - przedkładając informację odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.
  • pozostałe podmioty (np. przedsiębiorcy) - przedkładają informację bezpośrednio marszałkowi województwa.
• Drugi egzemplarz należy przechowywać przez okres jednego roku, do czasu sporządzenia następnej informacji.
• Uaktualnioną informację należy składać corocznie do 31 stycznia za poprzedni rok kalendarzowy.
• Zebrane informacje o rodzaju, ilości i miejscach występowania azbestu wójt, burmistrz lub prezydent miasta przedkłada marszałkowi województwa w terminie do 31 marca każdego roku.

 

Okresowa ocena stanu wyrobów a „ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest".

Właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, obiektu, urządzenia, instalacji lub innego miejsca zawierającego azbest, jest zobowiązany do przeprowadzenia okresowej kontroli (co najmniej raz na 5 lat) oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest.

Ocena sporządzana jest w formie formularza stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 5 sierpnia 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobów i warunków użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2010 r., Nr 162, poz. 1089).

 

Okresowa ocena stanu wyrobów azbestowych - „ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest".

Wymieniony formularz oceny pozostaje u właściciela, użytkownika wieczystego lub zarządcy nieruchomości. W przypadku prowadzenia książki obiektu budowlanego dokonana ocena powinna zostać do niej dołączona. W przypadku wykonania prac polegających na zabezpieczeniu wyrobów zawierających azbest poprzez zabudowę lub nałożenie powłok (pomalowanie), należy ponownie sporządzić. Ocenę stanu tych wyrobów w terminie do 30 dni od przeprowadzonego zabezpieczenia.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobu i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r., nr 71, poz. 649 ze zm.) pierwszej oceny należało dokonać w terminie 6 miesięcy od jego wejścia.

 

Obowiązki przedsiębiorców prowadzących prace przy naprawie/usuwaniu/utylizacji azbestu:

• Przedsiębiorca prowadzący prace polegające na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest ma obowiązek uzyskać odpowiednio zezwolenie, pozwolenie, decyzję zatwierdzenia programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi, albo złożenia organowi informacji o gospodarowaniu odpadami niebezpiecznymi,
• Prace polegające na usuwaniu lub naprawie wyrobów zawierających azbest mogą być wykonywane wyłącznie przez wykonawców posiadających odpowiednie wyposażenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniających pracowników przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie materiałów zawierających azbest,
• Wykonawca prac polegających na zabezpieczeniu lub usunięciu wyrobów zawierających azbest z miejsca, obiektu, urządzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, a także z terenu prac obowiązany jest do zgłoszenia zamiaru przeprowadzenia tych prac właściwemu inspektorowi pracy oraz właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu w terminie co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem prac ( w przypadku pracy przy naprawie lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest w obiektach i urządzeniach budowlanych, dodatkowo właściwemu terenowemu organowi nadzoru budowlanego). Uregulowana jest także zawartość szczegółowego planu prac, który wykonawca prac zobowiązany jest sporządzić, oraz obowiązki przedsiębiorcy dotyczące odpowiednich środków technicznych, zabezpieczenia i oznakowania terenu, na którym dokonywane są takie prace,
• Po wykonaniu w/w prac wykonawca ma obowiązek złożenia właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lub zarządcy nieruchomości, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych. Oświadczenie przechowuje się przez okres 5 lat. Ponadto wykonawca pakuje, oznakowuje i przygotowuje odpady azbestowe do transportu,
• Określone są również szczegółowo obowiązki pracodawcy zatrudniającego pracowników przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest, w tym:
  • stosowaniu niezbędnych środków ochrony osobistej i szczegółowe wymagania techniczne dot. tych środków,
  • kontrolowania stopnia narażenia pracowników na działanie pyłu azbestu w sposób określony w przepisach dotyczących badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
  • podejmowanie działań zmniejszających narażenie pracowników na działanie pyłu azbestowego.

 

Obowiązki przedsiębiorców, którzy zatrudniali / zatrudniają pracowników w warunkach narażenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych (ujętych w załącznikach 2, 3 i 4 do Ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz.U. z 2017 r., poz. 2119):

• Obowiązek wydawania specjalnych książeczek badań profilaktycznych dla pracowników (także byłych pracowników) w celu objęcia ich szczególną opieką zdrowotną. W razie likwidacji pracodawcy bądź jego upadłości książeczkę wydaje wojewódzki ośrodek medycyny pracy.
• Pracodawca, który zatrudnia lub zatrudniał osobę w warunkach narażenia zawodowego na działania pyłów zawierających włókna azbestu powinien wpisywać i aktualizować w książeczce badań profilaktycznych tej osoby jej dane osobowe oraz dane dotyczące okresu zatrudnienia w tych warunkach.
• Azbest ze względu na rakotwórcze właściwości podlega przepisom rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2016 r., poz 1117).