Koronawirusy (MERS-CoV)

Wirus MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrom Coronavirus) jest wirusem powodującym ciężkie zakażenia dróg oddechowych u ludzi. W przebiegu choroby może dojść do ostrego zespołu niewydolności oddechowej, który może prowadzić do zgonu.

Wirus ten należy do grupy koronawirusów, które są wirusami otoczkowymi RNA z rodziny Coronaviridae. Rodzina ta obejmuje kilka gatunków wirusów, które mogą zakażać kręgowce (np. psy, koty, bydło, świnie, gryzonie, drób). Znane są również gatunki koronawirusów patogenne dla człowieka. Są one czynnikami etiologicznymi różnych zakażeń układu oddechowego, w tym głównie infekcji przeziębieniowych. Okazjonalnie, koronawirusy są w stanie spowodować poważne zakażenia dróg oddechowych u człowieka. W listopadzie 2002 r. w Chinach pojawiła się odmiana koronawirusa, która spowodowała epidemię atypowego zapalenia płuc, później określonego jako SARS. Wirus MERS różni się od innych koronawirusów występujących u ludzi, w tym również od wirusa SARS.

Objawy towarzyszące zakazeniu MERS-Cov

Okres wylęgania objawów zakażenia wynosi od 2 do 14 dni. Choroba charakteryzuje się gorączką powyżej 38st. C, kaszlem oraz innymi objawami ze strony układu oddechowego, takimi jak krótki oddech i duszność, może rozwinąć się zapalenie płuc, ostra niewydolność oddechowa, wstrząs septyczny lub niewydolność wielonarządowa. Mogą pojawić się również objawy ze strony układu pokarmowego (biegunka). Objawy choroby są podobne do występujących w przebiegu wielu innych chorób układu oddechowego dlatego bardzo istotna jest wczesna diagnostyka laboratoryjna pozwalająca odróżnić zakażenie wirusem MERS -CoV od innych zakażeń.

Występowanie wirusa MERS-CoV

Terenami endemicznego występowania wirusa MERS-CoV jest Bliski Wschód. Zachorowania odnotowuje się w Arabii Saudyjskiej, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Omanie, Katarze, Iranie, Bahrajnie, Jordanii, Kuwejcie, Libanie, Egipcie i Jemenie.
W ocenie WHO ryzyko dla osób odwiedzających Arabię Saudyjską i inne kraje Półwyspu Arabskiego pozostaje niskie i związane z narażeniem na kontakt z wielbłądami i ich produktami lub ograniczone do osób zatrudnionych lub hospitalizowanych w placówkach ochrony zdrowia. W przypadku zawleczeń wirusa do innych krajów zachorowania miały charakter sporadyczny i w większości przypadków nie prowadziły do dalszego szerzenia się wirusa MERS–CoV. Wyjątkiem było wystąpienie licznych zachorowań wtórnych w Korei Południowej (pkt 6.3.).

Jak można zarazić się wirusem MERS-CoV?

Za najbardziej prawdopodobne źródło dla ludzi uważa się wielbłądy. Wirus może znajdować się w wydzielinie dróg oddechowych, kale, moczu oraz w mleku zakażonych zwierząt. Kontakt z tymi wydzielinami może spowodować przeniesienie zakażenia. W określonych warunkach może dojść również do dalszego przeniesienia zakażenia – z człowieka na człowieka – wśród osób mających bliski kontakt z osobami chorymi, włączając w to rodzinę, pracowników służby zdrowia oraz innych pacjentów. Liczne badania wykazały, że specyficzne przeciwciała MERS-CoV są szeroko rozpowszechnione w populacji wielbłądów dromaderów na Bliskim Wschodzie i w Afryce.

Czy mogę zaszczepić się przeciw wirusowi MERS-CoV?

Dotychczas nie udało się opracować szczepionki przeciw MERS-CoV. Nie istnieje również profilaktyka lekowa, ani leczenie przyczynowe dla tej choroby.

Jakie jest ryzyko wystąpienia wirusa MERS-CoV w Europie oraz w Polsce?

Według aktualnego stanowiska WHO oraz ECDC ryzyko związane z zakażeniami MERS-CoV dla krajów UE pozostaje bardzo niskie. W Europie odnotowano jedynie przypadki sporadycznych zawleczeń do takich krajów jak: Austria, Francja, Grecja, Holandia, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania i Turcja. Ryzyko zachorowań wtórnych w ww. krajach dotyczyło jedynie osób z bliskiego kontaktu z osobą chorą. Jedyne przypadki zachorowań wtórnych w Europie zanotowano we Francji i Wielkiej Brytanii. Dotyczyły one pracowników ochrony zdrowia, osób odwiedzających chorych w szpitalach oraz innych pacjentów hospitalizowanych na tych samych oddziałach.

Dodatkowe informacje o wirusie MERS-CoV

Wg danych WHO od chwili zidentyfikowania wirusa MERS-CoV w roku 2012 do dnia 26 sierpnia 2016 r. ogółem na świecie odnotowano 1800 potwierdzonych laboratoryjnie przypadków zakażenia MERS-CoV, w tym co najmniej 640 przypadków śmiertelnych.

Tereny stałego (endemicznego) występowania MERS-CoV

Większość przypadków zachorowań odnotowano w Arabii Saudyjskiej. Przypadki zachorowań były zgłaszane głównie z terenów endemicznego występowania wirusa MERS-CoV na Bliskim Wschodzie (Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Oman, Katar, Iran, Bahrajn, Jordania, Kuwejt, Liban, Egipt i Jemen).

Zawleczenia do innych krajów

W okresie 2012-2016 odnotowano zawleczenia zachorowań z endemicznych terenów Bliskiego Wschodu do innych krajów w Afryce: Algieria i Tunezja, w Europie: Austria, Francja, Niemcy, Grecja, Włochy, Holandia, Turcja i Wielka Brytania, w Azji: Chiny, Malezja, Filipiny, Tajlandia i Korea Płd. oraz do USA. Zawleczenia te mają charakter sporadyczny i większości przypadków nie prowadziły do dalszego szerzenia się wirusa MERS–CoV na terenie tych krajów. Wyjątkiem było wystąpienie licznych zachorowań wtórnych w Korei Płd.

Ognisko wtórne w Korei Południowej w 2015 r.

W maju 2015 r. w Korei Południowej odnotowano 1 przypadek zawleczonego zakażenia wirusem MERS. Wszystkie kolejne zachorowania wtórne (z wyłączeniem jednego przypadku indeksowego) zakwalifikowano do jednego ogniska związanego z zakładami opieki zdrowotnej. Transmisja zakażeń w Republice Korei Płd. miała związek z niezastosowaniem odpowiednich procedur profilaktyki i kontroli zakażeń w zakładach opieki zdrowotnej. Od maja do października 2015 r. w Korei Południowej odnotowano łącznie 186 zachorowań, w tym 36 przypadków śmiertelnych. Ostatni (śmiertelny) przypadek wystąpił 25.10.2015 r. W związku z tym ryzyko dla odwiedzających ten kraj należy jednak obecnie rozpatrywać już jako nieistotne.

WHO nie zaleca wprowadzania żadnych ograniczeń w ruchu pasażerskim ani towarowym, jednakże turyści wybierający się w podróż w rejony stałego występowania wirusa MERS–CoV powinni stosować zalecane środki ostrożności odnoszące się przede wszystkim do unikania kontaktu z wielbłądami i ich wydzielinami.

W celu zmniejszenia ryzyka zakażenia wirusem MERS-CoV należy:

unikać ekspozycji i kontaktu z osobami chorymi,
unikać wszelkiego kontaktu ze zwierzętami (domowymi, gospodarskimi, dzikimi) oraz ich odchodami, w szczególności dotyczy to wielbłądów, w tym ich młodych. W przypadku braku takiej możliwości należy zaopatrzyć się w odzież ochronną (fartuch, rękawice, maska na twarz), która po zakończeniu pracy powinna być codziennie zmieniana,
stosować zasady higieny osobistej, w tym często myć ręce z użyciem wody i mydła,
zaopatrzyć się w żel do rąk lub zapas jednorazowych chusteczek nasyconych roztworem alkoholu w przypadku podróży, gdyż warunki podróży rzadko zapewniają możliwość częstego mycia rąk,
unikać dotykania zanieczyszczonymi rękoma oczu, ust, nosa, gdyż tą drogą najczęściej dochodzi do zakażenia,
przestrzegać zasad higieny oddychania (w czasie kaszlu i kichania należy zakrywać nos i usta chusteczką jednorazową, a w przypadku gdy skończyły się chusteczki – kaszleć i kichać w zgięcie łokciowe),
przestrzegać zasad higienicznego przyrządzania i spożywania posiłków (dokładnie myć i obierać warzywa i owoce przed ich spożyciem, nie spożywać produktów surowych np. mleka, mięsa, w szczególności mleka i mięsa wielbłądów).
Produkty pochodzenia zwierzęcego powinny zostać poddane właściwej obróbce termicznej przed ich spożyciem (pasteryzacja, gotowanie, pieczenie, smażenie).
skonsultować się z lekarzem przed podjęciem decyzji o wyjeździe w zagrożone rejony w przypadku gdy u danej osoby stwierdza się przewlekle przebiegające choroby takie jak: cukrzyca, choroby płuc, niewydolność nerek, niewydolność krążenia, stany przebiegające z obniżeniem odporności lub ostrą postać innej choroby zakaźnej,
rozważyć możliwość uzupełnienia szczepień ochronnych przeciwko chorobom, którym można zapobiegać w drodze
szczepień ochronnych, w przypadku odbywania podróży zagranicznej do krajów Półwyspu Arabskiego oraz krajów sąsiadujących.
skontaktować się z lekarzem medycyny podróży lub lekarzem medycyny tropikalnej w celu uzyskania informacji o innych zagrożeniach w ww. rejonach, najlepiej nie później niż 6 - 8 tyg. przed planowaną podróżą. Pozwoli to na przyjęcie zalecanej przez lekarza profilaktyki,
w razie zachorowania w trakcie pobytu - natychmiast poprosić o pomoc lekarską, zaś
w przypadku wystąpienia niepokojących objawów chorobowych w ciągu 14 dni po powrocie z ww. rejonów niezwłocznie zgłosić się do lekarza, informując o przebytej podróży.