Gruźlica

Gruźlica należy do najczęstszych chorób zakaźnych na świecie i stanowi globalne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Choroba jest wywoływana przez prątki należące do Mycobacterium tuberculosis complex. Najbardziej powszechną postacią gruźlicy jest gruźlica płuc, ale zmiany gruźlicze mogą występować również w innych narządach ciała (tj. gruźlica pozapłucna). Do zachorowań dochodzi głównie wśród osób dorosłych. Gruźlica u dzieci występuje rzadko ze względu na stosowanie szczepień ochronnych.

24 marca obchodzimy Światowy Dzień Gruźlicy. Święto zostało zainicjowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), aby podnosić świadomość i szerzyć wiedzę na temat tej choroby.

Cechą charakterystyczną gruźlicy jest brak typowych objawów klinicznych, co utrudnia odpowiednie jej zdiagnozowanie. Początek choroby, a także jej wczesne stadia mogą nie powodować wystąpienia żadnych objawów, albo też nasilenie tych objawów nie wzbudza niepokoju chorego i nie skłania go do szukania pomocy lekarskiej. Zdarza się, że jedynym objawem gruźlicy jest kaszel.

Do najczęstszych objawów ogólnoustrojowych należą:

kaszel trwający ponad 3 tygodnie bez poprawy,
stany podgorączkowe i gorączka,
nocna potliwość,
osłabienie,
brak apetytu,
utrata masy ciała.

Drogi zakażenia

Dominującą drogą szerzenia się zakażeń prątkiem jest zakażenie drogą powietrzną (inhalacyjną, kropelkową), znacznie rzadziej jest to droga pokarmowa, incydentalnie droga wszczepienna przez skórę i błony śluzowe. Niezwykle rzadko dochodzi do zakażenia drogą płciową.

Osoby narażone

osoby, w których otoczeniu są lub były osoby chore na gruźlicę,
dzieci poniżej 5 roku życia,
osoby posiadające obniżoną odporność organizmu (m.in. chorzy na cukrzycę, nowotwory i zakażeni wirusem HIV),
osoby niedożywione, przemęczone, wycieńczone fizycznie i psychicznie,
osoby nadużywające alkoholu i palący papierosy.

Zapobieganie i zwalczanie

Gruźlica jest obecnie chorobą wyleczalną. Najważniejszym warunkiem jest jej wczesne wykrycie. Choroba ta podlega obowiązkowej rejestracji oraz leczeniu w oparciu o przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych
u ludzi.

Podczas leczenia osoby chorej na gruźlicę stosuje się leczenie przeciwprątkowe w warunkach bezpośredniego nadzoru. Jest ono najskuteczniejszą metodą leczenia oraz gwarantuje przerwanie transmisji prątka gruźlicy w populacji.

Ponadto po kontakcie z osobą zakażoną wdrożone są działania nadzorcze, m.in. poprzez monitorowanie stanu zdrowia przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, jak również monitorowanie sytuacji środowiskowej osoby chorej przez właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

Istotną rolę w zapobieganiu gruźlicy odgrywają szczepienia ochronne. Szczepienie BCG
w pierwszych dobach życia zmniejsza ryzyko zachorowania na gruźlicę o ciężkim przebiegu
u dzieci lub zgonu w przebiegu gruźlicy. Szczepienia przeciw gruźlicy są w Polsce obowiązkowe, wykonywane zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych zatwierdzanym corocznie przez Ministra Zdrowia.

Dane epidemiologiczne dotyczące gruźlicy znajdują się na stronie internetowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc.

Materiały:

Baumann-Popczyk A., Sadkowska-Todys M., Zieliński A., Choroby zakaźne i pasożytnicze epidemiologia i profilaktyka, wyd. VII, Wydawnictwo Alfa-Medica Press, Bielsko-Biała 2014.
https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/gruzlica/
https://www.igichp.edu.pl/