Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Szczecinie

O potrzebie ustanowienia Światowego Dnia AIDS po raz pierwszy mówili w sierpniu 1987 James W. Bunn i Thomas Netter, pracownicy Globalnego Programu ds. AIDS w Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Genewie. Swoją ideę przedstawili dr. Jonathanowi Mann, ówczesnemu dyrektorowi Globalnego Programu ds. AIDS (obecnie UNAIDS). Pierwszy raz Światowy Dzień AIDS obchodzony był 1 grudnia 1988.

Jego celem jest uwrażliwienie na problem oraz solidaryzowanie się z ludźmi dotkniętymi tą chorobą. Jest to bardzo ważna data, która integruje wiele działań związanych z profilaktyką HIV/AIDS, podejmowanych na całym świecie. Aby ten wyjątkowy dzień co roku był sukcesem, nad jego koncepcją przez cały rok pracuje wielu ludzi. Od 33 lat z okazji 1 grudnia na całym świecie przeprowadzane są akcje mające na celu zwrócenie uwagi społeczeństwa na różne aspekty epidemii HIV oraz tolerancji wobec osób żyjących z HIV oraz chorujących na AIDS.

W 2021 roku hasło Światowego Dnia AIDS, promowane również przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Walki z AIDS (UNAIDS) brzmi: Koniec nierówności. Koniec AIDS. Koniec pandemii (End inequalities. End AIDS. End pandemics). Podkreśla się w ten sposób pilną potrzebę położenia kresu wszelkim nierównościom, które napędzają AIDS i inne pandemie.

HIV od lat pozostaje głównym problemem zdrowia publicznego, dotyka miliony osób. W 2020 roku na świecie:

• 37 700 000 osób żyło z HIV;
• 680 000 osób zmarło z przyczyn związanych z HIV;
• Wykryto 1 500 000 nowych zakażeń HIV;
• 73% osób dorosłych żyjących z HIV otrzymywało terapię antyretrowirusową.

W Polsce w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2020 roku zgłoszono 840 nowo wykrytych zakażeń HIV, 47 zachorowań na AIDS oraz 10 zgonów osób chorych na AIDS. Spośród zarejestrowanych w 2020 r. 47 zachorowań na AIDS, 13 rozpoznano w roku 2019, a 34 w 2020 roku. Od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2020 r. stwierdzono zakażenie HIV u 26.383 obywateli Polski i u osób innego obywatelstwa przebywających na terenie Polski. Ogółem odnotowano 3.815 zachorowań na AIDS; 1.439 chorych zmarło.

Trwająca od dwóch lat epidemia COVID-19 prowadzi do pogłębienia nierówności sprawiając, że życie wielu osób zakażonych HIV jest trudniejsze. Zwalczanie tych nierówności będzie nie tylko kluczowe dla zakończenia AIDS, ale również przyczyni się do postępów w zakresie praw człowieka w kluczowych populacjach i osób żyjących z HIV. Sprawi, że społeczeństwa będą lepiej przygotowane do pokonania HIV, co przełoży się na ożywienie gospodarcze i stabilność w przyszłości.

W ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci inwestycje w opiekę medyczną i zapewnienie leczenia osobom zakażonym HIV i chorym na AIDS wzmocniły systemy opieki zdrowotnej w tej dziedzinie i były wsparciem w walce z COVID-19. Zmieniły się w ostatnich latach perspektywy na przyszłość osób żyjących z HIV. Dzięki leczeniu antyretrowirusowemu (ARV) i szybkiemu wykrywaniu wirusa w organizmie, zakażenie HIV nie jest już wyrokiem; można przez długie lata cieszyć się życiem. Wprowadzenie leczenia ARV spowodowało spadek zakaźności, spadek liczby zachorowań na AIDS oraz spadek śmiertelności z powodu AIDS w krajach rozwiniętych.

W Polsce, według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2020 r. zakażenie stwierdzono u 26 486 osób.

Na koniec października 2021 r. leczeniem ARV w Polsce objętych było 14 326 pacjentów, w tym 96 dzieci. Leczenie jest prowadzone i finansowane w ramach Programu polityki zdrowotnej Ministra Zdrowia pn. „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce na lata 2017 – 2021”.

Zaniepokojenie budzi fakt, że około 50% zakażeń wykrywanych jest w bardzo późnym stadium, często pełnoobjawowego AIDS. Dlatego ważne jest podejmowanie inicjatyw profilaktycznych, odpowiadających na różne potrzeby odbiorców.

Krajowe Centrum ds. AIDS od 2020 r. prowadzi kampanię edukacyjną pt. „Czy wiesz, że…”, dotyczącą różnych problemów związanych z HIV/AIDS: począwszy od podstawowej wiedzy, poprzez promocję testowania w kierunku HIV, aż po wieloaspektową profilaktykę farmakologiczną. Ten ostatni temat miał swoją odsłonę w drugiej połowie listopada (więcej na https://aids.gov.pl/czywieszze/ )