Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Szczecinie

9 września obchodziliśmy dzień mający na celu uświadomienie przyszłym mamom skutków picia alkoholu w czasie ciąży oraz jego negatywnego wpływu na rozwój płodu. Data ta nie jest przypadkowa z racji, że 9 dzień i 9 miesiąc odnosi się do 9-miesięcznego okresu trwania ciąży. Mimo rozwoju społeczeństwa i coraz łatwiejszego dostępu do informacji w szczególności tych dotyczących zdrowia, zjawisko używania substancji psychoaktywnych w ciąży jest problemem aktualnym.

Na wstępie warto zaznaczyć, że żadna ilość alkoholu w ciąży nie jest bezpieczna. Szkodliwe skutki, jakie alkohol wywiera na dziecko w łonie matki są związane z ilością i częstotliwością wypijanego przez matkę alkoholu, okresem ciąży oraz czynnikami biologicznymi właściwymi dla matki. Nawet niewielka ilość alkoholu może mieć szkodliwe skutki. Próbowano określić minimalną dawkę, po której u dziecka może powstać FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy), jednak to się nie udało. Natomiast badania dowodzą, że najbardziej niebezpieczne są dwa style picia podczas ciąży – kiedy kobieta jednorazowo wypija dużo alkoholu lub wypija niewielkie dawki alkoholu, ale robi to często. Również ryzykownym zachowaniem jest picie alkoholu w pierwszym trymestrze ciąży! Warto podkreślić, że współcześni badacze zwracają także uwagę na inne czynniki istotne dla powstawania uszkodzeń pozalkoholowych u dziecka. Należą do nich np. sposób odżywiania się w ciąży przyszłej matki, poziom doświadczanego przez nią stresu, wcześniejsze porody oraz czynniki genetyczne. Ze względu na materiał genetyczny dziecka ważne jest zachowanie abstynencji przez ojca. Niezmiennie jednak głównym czynnikiem powodującym FASD (Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych) pozostaje picie alkoholu przez matkę dziecka w okresie ciąży.

Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, w ogóle nie powinny pić alkoholu. Jeśli kobieta w ciąży pije, dziecko pije razem z nią. Zaledwie 30 minut po spożyciu alkoholu jego stężenie we krwi dziecka jest takie samo jak we krwi matki. Każda ilość alkoholu, nawet lampka wina lub okazjonalnie wypity drink działa toksycznie na rozwijające się w łonie matki dziecko. Im większa ilość trunku, tym większe ryzyko poważnych uszkodzeń, przedwczesnego porodu lub poronienia. Natomiast 40 minut po spożyciu alkohol trafia do dziecka poprzez mleko matki.

FAS jest zespołem zarówno umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. Nieprawidłowości te są skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Choroba jest nieuleczalna, gdyż zmiany, które raz zaszły w mózgu nie mogą zostać cofnięte.

Alkohol może być przyczyną:

• zaniżonej wagi urodzeniowej i długości ciała dziecka,
• uszkodzeń mózgu,
• zmniejszenia odporności dziecka na choroby,
• zaburzenia ogólnego rozwoju dziecka,
• wielu innych trudnych do rozpoznania uszkodzeń,
• poronień,
• porodów przedwczesnych,
• obumarcia płodu,
• obniżonego poziomu inteligencji,
• większego prawdopodobieństwa bezpłodności u urodzonych dzieci.

Mity na temat alkoholu:

• Istnieje bezpieczna dla płodu i ciężarnej ilość alkoholu.
• W ciąży wskazane jest picie niewielkich ilości czerwonego wina.
• Niebezpieczeństwo wynikające z picia alkoholu występuje jedynie w pierwszym trymestrze ciąży.
• Kobieta, która piersią karmi niech pije KARMI.

Charakterystyczne rysy twarzy dzieci z FAS:

• zmarszczka kącika oka,
• małe, szeroko rozstawione oczy,
• płaska środkowa część twarzoczaszki,
• krótki, zadarty nos,
• rynienka podnosowa słabo zaznaczona (lub nie ma jej w ogóle),
• cienką górna warga,
• małożuchwie.

Przykre jest to, że maltretowanie prenatalne, czyli picie alkoholu w czasie ciąży nie niesie ze sobą żadnych konsekwencji prawnych, co mogłoby być ostateczną motywacją do rezygnacji ze spożywania alkoholu w ciąży.

Ważne jest, aby edukacja z Płodowego Zespołu Alkoholowego obejmowała nie tylko kobiety ciężarne i ich partnerów, ale zaczynała się już na etapie szkoły podstawowej, gdzie można wypracować prozdrowotne zachowania u dzieci i w późniejszych latach tylko je utrwalać. Tak naprawdę na barkach nas wszystkich leży odpowiedzialność za dzieci, którym grozi ryzyko wystąpienia FAS. Aby to zmienić musimy zmienić naszą mentalność i zniwelować przyzwolenie społeczne na próby picia alkoholu u najmłodszych oraz kobiet w ciąży.

W związku z powyższym serdecznie zapraszamy kadrę pedagogiczną szkół średnich do kontaktu z pracownikami Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej z terenu województwa zachodniopomorskiego do wzięcia udziału w programie edukacyjnym dla młodzieży szkół ponadpodstawowych pt. „ARS, czyli jak dbać o miłość?”. Celem programu jest ograniczenie niekorzystnych następstw zdrowotnych, prokreacyjnych i społecznych związanych z używaniem i nadużywaniem substancji psychoaktywnych przez młodzież wchodzącą w dorosłe życie.