Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

Szczepienie ochronne przeciw KZM obejmuje podanie trzech dawek w cyklu. Najlepszym okresem jest zima, bowiem do czasu wzmożonej aktywności kleszczy wiosną i latem będziemy mieli już pełną odporność przeciwko KZM

Schemat szczepienia przeciwko KZM

• 1 dawka;
• 2 dawka - od 1 do 3 m-cy po pierwszej dawce;
• 3 dawka - od 5 do 12 m-cy po drugiej dawce;

• Schemat przyspieszonego szczepienia przeciwko KZM

  Schemat przyspieszonego szczepienia dla osób, które potrzebują szybkiego zabezpieczenia przez KZM

• 1 dawka;
• 2 dawka  - 14 dni po pierwszej dawce;
• 3 dawka  - od 5 do 12 m-cy po 2 dawce.

• Dawki przypominające - ok. 3 lat po ostatnim szczepieniu, następne dawki w odstępach
  od 3 do 5 lat.

***

Kleszcze (Ixodida) to pajęczaki z podgromady roztoczy. Poznano już około 900 gatunków, które dzielą się na 3 rodziny: kleszcze miękkie, inaczej obrzeżkowate i dwie rodziny kleszczy twardych: kleszczowate i Nuttalliellidae. Wszystkie kleszcze są pasożytami zewnętrznymi kręgowców, żywią się krwią swojego żywiciela a w trakcie żerowania mogą przenosić wiele patogenów (wirusy, riketsje, bakterie, pierwotniaki) wywołujących choroby niebezpieczne dla ludzi i zwierząt. Są to m. in. krętki Borrelia burgdorferi, będące przyczyną boreliozy, wirusy wywołujące odkleszczowe zapalenie mózgu, czy też pierwotniaki Babesia canis, będące przyczyną babeszjozy psów.

Cykl rozwojowy kleszcza pospolitego trwa dwa lata i obejmuje trzy stadia rozwojowe – od larwy (wielkości ok. 0,8-0,9 mm), poprzez nimfę (1-1,5 mm) aż do postaci dorosłej (2-3 mm samiec i do 5 mm samica)

Na każdym etapie rozwoju do przetrwania jest mu niezbędny posiłek z krwi, dlatego szuka swojego żywiciela. Głodna dorosła samica może wypić ok 4 ml krwi, powiększając swoją objętość 200 krotnie. Na ludzkiej skórze kleszcz najczęściej jest dość słabo widoczny, jednak wyglądem przypomina wypukły, czarny łepek od szpilki z małymi odnóżami.

Kleszcz, po znalezieniu się na ciele ofiary, dość długo poszukuje dogodnego miejsca do wkłucia. Ukłucie kleszcza jest bezbolesne, ponieważ jego ślina zawiera substancje chemiczne o działaniu znieczulającym. Kleszcz, o ile nie zostanie usunięty z powierzchni ciała, pozostaje przyssany i może pobierać krew od 5 do 14 dni.

Kleszcze najaktywniejsze są na wiosnę, kiedy budzą się z zimowego snu, są wygłodniałe i bardzo potrzebują pożywienia, czyli ludzkiej lub zwierzęcej krwi. Każdego dnia możemy być narażeni na ukąszenie tych pajęczaków, przebywając na spacerze w parku czy w lesie. Z uwagi na lekkie zimy w ostatnich latach, coraz wcześniej odnotowuje się żerowanie kleszczy. Potrafią pojawić się już w lutym. Szczególnie groźne są niedorosłe jeszcze nimfy, które wyglądają jak przezroczyste ziarnko piasku a więc mogą być zupełnie niezauważalne na skórze.

Kleszczy jest coraz więcej, nie mają naturalnych wrogów, są odporne na głodowanie oraz niesprzyjające warunki środowiska. Aktywność postaci dorosłych kleszczy następuje w temperaturze powyżej 5 stopni Celsjusza a aktywność nimf powyżej 8 stopni.

W Polsce terenami endemicznymi (zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby odkleszczowe) są województwa: podlaskie, warmińsko-mazurskie, dolnośląskie, małopolskie, ale z roku na rok obserwuje się wzrost populacji zakażonych kleszczy w centralnej Polsce i w województwie mazowieckim.

Eksperci na podstawie prowadzonych badań ostrzegają, że nieodkrytych endemicznych ognisk kleszczowego zapalenia mózgu na obszarze Polski może być znacznie więcej. Z obserwacji poczynionych kilka lat temu przez pracowników naukowych SGGW, a także na podstawie doniesień i zgłoszeń mieszkańców wynika, że w stolicy tereny o bardzo wysokim ryzyku spotkania kleszcza to m.in.: Las Bemowo, Ogród Zoologiczny, Las Bielański, Las Młociny, Las Kabacki, Las Kawęczyn, Kampinoski Park Narodowy. Tak naprawdę jednak kleszcze bytują wszędzie. Znajdziemy je także na skwerach i w parkach w innych częściach Warszawy.

Główne zalecenia profilaktyczne chroniące przed ukąszeniami kleszczy sprowadzają się do noszenia odpowiedniego ubioru podczas ekspozycji na kleszcze:

• zakładanie koszul z długim rękawem
• zakładanie długich spodni
• zakładanie zakrytych butów
• stosowanie nakrycia głowy

ponadto niezwykle ważne jest również:

• stosowanie środków odstraszających kleszcze, czyli odpowiednich repelentów-substancji zawierających dietylotoluamid (DEET),  który rozpyla się na ubranie i osłoniętą skórę z wyjątkiem twarzy lub PERMETRYNĘ, którą spryskuje się tylko ubranie;
• częste i uważne sprawdzanie powierzchni ciała po pobycie w lesie czy w parku, zwłaszcza w  zgięciach stawowych, głowie, rękach, nogach, pachwinach – w celu jak najszybszego usunięcia kleszcza;
• właściwe usunięcie kleszcza za pomocą pęsety z cienkimi końcami, za pomocą kleszczołapek lub używając pompki próżniowej (dostępnej w aptece).

Jak prawidłowo usunąć kleszcza? Podstawowa zasada brzmi: im wcześniej kleszcz zostanie usunięty z naszego ciała, tym mniejsze prawdopodobieństwo zakażenia odkleszczowym zapaleniem mózgu i boreliozą. Obecnie w aptekach dostępne są rozmaite przedmioty, które ułatwiają nam usuwanie kleszczy ze skóry. Jeśli nie jesteśmy w stanie sami usunąć kleszcza, udajmy się do punktu medycznego / ośrodka zdrowia.

Usuwanie kleszcza krok po kroku

• zdezynfekuj pęsetę/przyrząd do usuwania kleszczy
• chwyć kleszcza jak najbliżej powierzchni swojej skóry
• delikatnie, ale stanowczo pociągnij przeciwnie do kierunku wkłucia i wyciągaj, aż zauważysz jego głowę
• po wyjęciu kleszcza, umieść go na kartce papieru i sprawdź, czy został usunięty w całości
• odkaź obszar wkleszczenia środkiem dezynfekującym
• po usunięciu kleszcza dokładnie umyj ręce w wodzie z mydłem

Czego nie robić podczas usuwania kleszcza?

• nigdy nie łap kleszcza za jego obrzęknięty brzuch, ponieważ istnieje ryzyko, że wyciśniesz do swojego organizmu zainfekowaną zawartość jelit kleszcza;
• nigdy nie przekręcaj kleszcza, ponieważ jego głowa pozostanie w twoim ciele;
• nie staraj się dusić kleszcza wazeliną, masłem, lakierem do paznokci, benzyną lub alkoholem. W ten sposób tylko sprowokujesz wymioty kleszcza i zwiększysz ryzyko wystąpienia infekcji;
• nigdy nie usuwaj kleszcza gołymi rękami.

Wiele dodatkowych ciekawych informacji dotyczących zagrożeń wywołanych przez kleszcze i sposobach profilaktyki można znaleźć na stronach internetowych:    

www.szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/kleszczowe-zapalenie-mozgu/
www.kleszcze.info.pl

(jn, materialy własne WSSE w Warszawie, NIZP-PZH, portal kleszcze.info.pl)