Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

W przypadku wystąpienia udaru liczy się czas – każda minuta i natychmiastowe działanie! To jedno z poważniejszych zagrożeń zdrowia i życia, bo niektóre uszkodzenia mogą być nieodwracalne!

Światowy Dzień Udaru Mózgu obchodzony jest co roku 29 października.

Został ustanowiony w 2006 r. przez Światową Organizację Udaru Mózgu (World Stroke Organization) w celu uświadamiania społeczeństw, że udar mózgu jest bardzo groźną chorobą, trzecią, co do częstości, przyczyną śmierci i głównym powodem trwałej niepełnosprawności wśród osób dorosłych. Szacuje się, że jeden na sześciu mieszkańców globu będzie mieć udar mózgu podczas swojego życia. Z okazji Światowego Dnia Udaru Mózgu na całym świecie specjaliści z dziedziny neurologii, rehabilitacji i innych środowisk medycznych spotykają się i nagłaśniają ten problem podczas specjalnych akcji, happeningów, zjazdów oraz konferencji.

Co to jest udar?

To nagłe zaburzenie neurologiczne pracy mózgu spowodowane przyczynami naczyniowymi. Przepływ krwi w naczyniach mózgu może być zablokowany lub przeciwnie - następuje wylew. Do udaru dochodzi, kiedy naczynia krwionośne dostarczające tlen i substancje odżywcze do mózgu zostają zablokowane przez skrzep krwi lub następuje ich uszkodzenie. Prowadzi to do odcięcia części mózgu od dopływu tlenu i składników odżywczych, wskutek czego następuje jej obumieranie.

W starszej literaturze przedmiotu udar mózgu występuje jako apopleksja (od greckiego słowa apoplexia oznaczającego paraliż, łac. apoplexia cerebri lub insultus cerebri – dosłownie „paraliż mózgu”).

Udar mózgu, do którego dochodzi w następstwie zamknięcia światła naczynia krwionośnego to udar niedokrwienny. To zdecydowana większość (około 80%) udarów.

W sytuacji, kiedy krew przedostaje się do mózgu w wyniku uszkodzenia ściany naczynia krwionośnego i w konsekwencji niszczy tkanki mózgu, mamy do czynienia z udarem krwotocznym (potocznie nazywanym wylewem).

Czasem występują także przemijające ataki niedokrwienne – TIA (transient ischemic attack), inaczej „mini udar”, którego objawy ustępują w ciągu 24 godzin. Mogą być one jednak zwykle zwiastunem „dużego” udaru. Szacuje się, że u co piątej osoby po „mini udarze”, kolejny udar mózgu może wystąpić w ciągu kilku dni lub tygodni. Dlatego osoba, u której zdarzyła się taka sytuacja, powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza (najlepiej neurologa), aby ustalić dalsze postępowanie.

Objawy

Z punktu widzenia osoby ratującej życie człowiekowi, który doznał udaru - dokładna przyczyna wystąpienia udaru nie ma znaczenia. Nie wolno bać się udzielić pomocy! Im szybciej rozpoznasz objawy i zareagujesz, tym lepiej dla chorego!

U – utrudniona, bełkotliwa, niezrozumiała mowa
D – dłoń / ręka opadająca i / lub noga, niedowład jednej strony ciała; utrata siły lub kontroli nad kończynami
A – asymetria twarzy ust / niedowład lub porażenie mięśni po jednej stronie twarzy, opadnięty kącik ust lub oka, zaburzenia widzenia
R – reaguj natychmiast!

Szybka reakcja może uratować życie chorego. Udary można leczyć!

Jeśli zaobserwujesz te objawy, należy niezwłocznie wezwać pogotowie! (tel. 999 lub 112)

Nie u każdego poszkodowanego objawy muszą wyglądać tak samo. Mogą mieć różne nasilenie i trochę inne umiejscowienie. Nie wszystkie objawy muszą być obecne, by stwierdzić udar. Czasem wystarczy jeden z nich: silny nagły i niespodziewany ból głowy, zawroty głowy, asymetria twarzy, bełkotliwa mowa, zaburzenia mowy, używanie nie pasujących do kontekstu słów, wypowiadanie bezsensownych zdań, zapominanie wyrazów, niedowład kończyn, który może dotyczyć wszystkich lub tylko jednej strony jednej ręki lub nogi. Może pojawić się drętwienie, mrowienie, zaburzenia czucia.

Stosunkowo często – w 1/3 wszystkich przypadków – do udaru mózgu dochodzi podczas snu, a chory zauważa objawy dopiero po przebudzeniu. Może zdarzyć się, że objawy nagle ustąpią przed wizytą lekarza lub przyjazdem karetki, ale to nie znaczy, że udar się cofnął! Może trwać! Nadal osoba potrzebuje pomocy.

Tzw. zasada złotej godziny

Im dłużej krew nie dociera do mózgu, tym większe i poważniejsze są uszkodzenia, dlatego tak często lekarze mówią o „złotej godzinie”. To czas, w którym należy udzielić pomocy, by skutki udaru były jak najmniejsze. Coraz częściej udar przydarza się osobom młodym, dlatego nawet u dwudziestokilkulatków warto zwracać uwagę na nagle występujące bóle głowy i inne objawy. Śmiertelność pacjentów z udarem wynosi nawet 40%.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Najczęstszym i najpoważniejszym czynnikiem ryzyka jest nadciśnienie tętnicze. Bardzo ważne jest, by w przypadku jego wystąpienia, zawsze podejmować leczenie i regularnie monitorować jego skuteczność. Jeśli uda się ustabilizować ciśnienie na poziomie zbliżonym do „książkowego” (120/80 mm Hg), ryzyko udaru mózgu spada nawet o 30-40%. Mamy więc wpływ na to, aby poprzez leczenie lub zmianę nawyków modyfikować i zmniejszać lub eliminować ten najpoważniejszy czynnik. Inne czynniki, które wpływają na zwiększoną możliwość wystąpienia udaru mózgu to:

• inne choroby naczyniowe (szczególnie miażdżyca)
• choroby serca (migotanie przedsionków, wrodzone wady serca)
• cukrzyca
• duża nadwaga i otyłość
• zespół bezdechu sennego
• problemy z gospodarką lipidową
• szkodliwe nawyki (palenie papierosów, nadużywanie alkoholu)

Ponadto w kontekście udarów mózgu eksperci wskazują także na niemodyfikowalne czynniki ryzyka – takie, na które nie mamy wpływu. Wymienia się wśród nich:

• płeć (udar mózgu częściej dotyczy mężczyzn)
• wiek (ryzyko udaru wzrasta wraz z wiekiem)
• predyspozycje genetyczne

Profilaktyka

Kluczowe jest unikanie chorób zwiększających ryzyko udaru, czyli przede wszystkim miażdżycy, cukrzycy oraz nadciśnienia tętniczego. Ważne jest regularne poddawanie się badaniom okresowym, by móc szybko wykryć i skutecznie leczyć te schorzenia.

Ponadto, by obniżyć ryzyko wystąpienia udaru mózgu, należy:

• ograniczać stres
• kontrolować ciśnienie tętnicze (nie powinno ono przekraczać norm właściwych wiekowi i kondycji pacjenta)
• kontrolować poziom cukru we krwi
• regularnie uprawiać sport
• ograniczyć alkohol
• utrzymywać masę ciała na stałym poziomie
• dbać o zdrową, zrównoważoną dietę dostarczającą organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych
• rzucić palenie tytoniu

Więcej informacji o udarze mózgu:

https://stopudarom.pl/

http://www.leksykon.com.pl/images/PDF/postepowanie_w_udarze.pdf

https://scholar.google.pl/scholar?q=WHO+UDAR+M%C3%93ZGU&hl=pl&as_sdt=0&as_vis=1&oi=scholart