Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

Louis Pasteur i jego praca

Za jego najważniejsze osiągnięcie uznawane są wyniki prac z zakresu bakteriologii i wirusologii, które uwieńczone zostały opracowaniem pierwszej szczepionki ochronnej dla ludzi przeciw wściekliźnie. Louis (pol. Ludwik) Pasteur badania nad nią prowadził w latach 1881–1885. Już w 1885 r. została ona z powodzeniem zastosowana u żywego człowieka.

Genialny naukowiec opracował metodę przenoszenia choroby ze zwierząt chorych na zdrowe. Szczepionkę uzyskał z wysuszonego rdzenia zwierząt doświadczalnych. Po serii szczepień uzyskał u psów całkowite uodpornienie na zarazki wścieklizny, podobne postępowanie ratowało także psy, które były już na nią chore.

Po raz pierwszy szczepionkę zastosował u człowieka zmuszony koniecznością. 6 lipca 1885 r. przywieziono do Pasteura ciężko pogryzionego chłopca. Wiedząc, że nic innego nie da się już teoretycznie zrobić, postanowił podać chłopcu szczepionkę, która ostatecznie uratowała mu życie. Ten chłopiec uznawany jest w historii światowej wakcynologii za pierwszego człowieka uratowanego dzięki szczepieniu przed pewną śmiercią.

Polski bakteriolog Odo Bujwid po kilkumiesięcznym pobycie w Paryżu założył w Warszawie – drugą po paryskiej – stację szczepień przeciwko wściekliźnie metodą Pasteura. Do Warszawy zaczęli przybywać pogryzieni przez wściekłe zwierzęta z całej wschodniej i środkowej Europy.

Pomimo tego, że szczepienia przeciw wściekliźnie są dostępne od ponad 100 lat, z powodu tej choroby co 9 minut na świecie umiera osoba. Większość ofiar to dzieci pogryzione przez psa. Szczepienie chroni przed wścieklizną w 100%.

W ochronie przed wścieklizną kluczową rolę odgrywa profilaktyka - masowe szczepienia dzikich zwierząt, szczepienia psów, szczepienia ludzi przed narażeniem (np. podróżujących) oraz po narażeniu podejrzanym o wściekliznę zwierzęciem.

Na świecie realizowany jest globalny, strategiczny plan mający na celu wyeliminowanie do 2030 r. zgonów ludzi spowodowanych przez wściekliznę przenoszoną przez psy.

Wścieklizna – groźna choroba śmiertelna

To ostra choroba zakaźna ośrodkowego układu nerwowego, objawiająca się zapaleniem mózgu i rdzenia, prowadząca do śmierci.

Źródłem zakażenia są: psy, koty, dzikie zwierzęta, nietoperze, czasami inne zwierzęta nie mające znaczenia w łańcuchu epizootycznym wścieklizny (sarny, wiewiórki, jeże, gryzonie zakażone przypadkowo wścieklizną).

Wirus przenoszony jest ze śliną chorego zwierzęcia przez ugryzienie lub oślinienie uszkodzonej skóry lub błon śluzowych; chory na wściekliznę człowiek również wydala wirus ze śliną. Wrotami zakażenia są zakończenia nerwowe w uszkodzonych powłokach; szczególnie niebezpieczne jest zakażenie błony śluzowej nosa ze względu na obecne w niej zakończenia nerwu węchowego.

Wścieklizna wylęga się od 1-3 miesięcy; w sporadycznych wypadkach może się wahać od 10 dni do roku. Choroba jest śmiertelna i zagrożenie nią w naszym kraju nie może być lekceważone.

Postępowanie w przypadku pokąsania człowieka przez zwierzę:

• miejsce zranione (rana po pokąsaniu lub nawet otarcie naskórka) powinno być dokładnie umyte ciepłą wodą z mydłem, odkażone i zaopatrzone, nie należy przedwcześnie tamować krwi, gdyż krew może też wypłukać wirusa z rany;

• niezwłocznie należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub najbliższego oddziału ratunkowego;

• w przypadku pogryzienia przez zwierzęta domowe, należy ustalić właściciela zwierzęcia (imię, nazwisko, adres zamieszkania, ewentualnie kontakt telefoniczny), w celu zgłoszenia go do obserwacji weterynaryjnej w kierunku wścieklizny.

Zwierzęta domowe, które pokąsały człowieka poddaje się badaniu i obserwacji przez lekarza weterynarii przez okres 15 dni. Pozwala to często wykluczyć wściekliznę i nie rozpoczynać szczepień p/wściekliźnie u narażonego.

W przypadku pokąsania przez zwierzęta dzikie lub gdy brak jest możliwości podjęcia obserwacji weterynaryjnej zwierzęcia w kierunku wścieklizny, należy poddać się szczepieniu p/wściekliźnie, które wykonuje się w poradniach chorób zakaźnych najczęściej przy szpitalach chorób zakaźnych a do szczepienia kwalifikuje lekarz chorób zakaźnych.

Obowiązkiem lekarza jest udzielenie pomocy, w tym uodpornienie p/tężcowi zgodnie z wytycznymi). W przypadku pokąsania przez zwierzę dzikie oraz domowe, gdy nie ma możliwości podjęcia obserwacji zwierzęcia w kierunku wścieklizny, lekarz powinien skierować pacjenta do poradni chorób zakaźnych w celu konsultacji do szczepień p/wściekliźnie.

Lekarz dokonuje zgłoszenia do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego właściwego terenowo dla miejsca zdarzenia a osoby pokąsane przez zwierzęta podlegają nadzorowi epidemiologicznemu prowadzonemu przez Państwową Inspekcję Sanitarną (wywiad epidemiologiczny). Padłe lub zabite zwierzęta dzikie oraz domowe, podejrzane o wściekliznę, które miały kontakt z człowiekiem należy przekazać do badania Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii.

Obowiązek ochronnego szczepienia przeciw wściekliźnie

W Polsce obowiązkowemu ochronnemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie podlegają psy powyżej 3. miesiąca życia, a następnie nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia. Szczepień psów i kotów przeciwko wściekliźnie dokonują lekarze weterynarii świadczący usługi weterynaryjne w ramach zakładu leczniczego dla zwierząt.

Brak szczepienia psa (i kota, którego właścicielem jest mieszkaniec terenu objętego obszarem zagrożonym wystąpieniem wścieklizny u zwierząt) jest wykroczeniem, za które grozi mandat karny w wysokości do 500 zł.

Więcej:

https://szczepienia.pzh.gov.pl/28-wrzesnia-obchodzimy.../

https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/wscieklizna/

(jn; PZH-NIZP-PIB)