Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Warszawie

Program Szczepień Ochronnych (PSO) zwany ,,kalendarzem szczepień” to lista szczepień obowiązkowych i zalecanych, zawierająca informacje, przeciwko jakim chorobom należy się szczepić. Pokazuje schematy szczepień u dzieci i osób dorosłych. W Programie Szczepień Ochronnych określone są terminy i odstępy między poszczególnymi szczepieniami, rodzaje dostępnych szczepionek oraz sposób ich podania. W Polsce wytyczne do realizacji szczepień są przygotowywane przez Pediatryczny Zespół Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych przy Ministrze Zdrowia oraz Radę Sanitarno-Epidemiologiczną przy Głównym Inspektorze Sanitarnym.

Książeczka szczepień to indywidualna wewnętrzna dokumentacja medyczna pacjenta (osoby szczepionej) lub opiekuna prawnego (rodzica). W książeczce, podobnie jak w karcie uodpornienia, znajdują się dane osobowe pacjenta oraz niezbędne informacje na temat: rodzaju szczepionki, daty i godziny przeprowadzenia szczepienia, miejsca podania szczepionki, nazwy i numeru serii szczepionki. Odnotowuje się w niej informacje o przeciwwskazaniach do wykonania szczepienia ochronnego, wystąpieniu niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz o terminach kolejnych szczepień ochronnych.

Książeczkę szczepień zakłada się na oddziale noworodkowym dla każdego nowonarodzonego dziecka. Osoba wystawiająca zaświadczenie o urodzeniu dziecka, która założyła książeczkę szczepień, przekazuje ją za pokwitowaniem osobie obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osobie sprawującej prawną pieczę nad tą osobą albo opiekunowi faktycznemu.
Książeczka szczepień może być częścią książeczki zdrowia dziecka lub może to być oddzielny dokument. Jest wydawana rodzicom i zawiera historię szczepień dziecka.

Książeczkę szczepień rodzic/opiekun prawny przynosi do placówki ochrony zdrowia, aby potwierdzić – pisemnie – informację o przeprowadzonym szczepieniu ochronnym u dziecka. Książeczkę szczepień wypełnia osoba przeprowadzająca szczepienie w trakcie realizacji szczepień ochronnych.
Książeczka szczepień jest uzupełniana, aby:

• dokumentować stan zaszczepienia dziecka od dnia urodzenia (są to ważne informacje dla rodziców),
• dokumentować informacje o przeciwwskazaniach do określonego szczepienia lub określonych szczepień,
• odnotowywać informacje o odczynach poszczepiennych – jeśli wystąpiły po danym szczepieniu,
• odnotowywać informacje o kolejnych terminach szczepień.

Jeżeli na wizytę szczepienną zgłosimy się bez książeczki szczepień, informacje o przeprowadzonym szczepieniu zostaną odnotowane jedynie w karcie uodpornienia, która znajduje się w placówce medycznej. Brakujące informacje w książeczce szczepień można uzupełnić podczas kolejnej wizyty w placówce ochrony zdrowia na podstawie informacji odnotowanych w karcie uodpornienia bądź w dokumentacji medycznej pacjenta.
Brak książeczki szczepień nie może być przyczyną odmowy przeprowadzenia szczepienia u dziecka.

Jeśli książeczka szczepień zaginie lub ulegnie zniszczeniu, należy zwrócić się do placówki ochrony zdrowia, w której przeprowadzane były szczepienia ochronne i na podstawie karty uodpornienia wydany zostanie duplikat dokumentu.

Niepożądany odczyn poszczepienny (NOP) to zaburzenie stanu zdrowia związane czasowo z podaniem szczepionki, pojawiające się w okresie do 4 tygodni od iniekcji, a w przypadku szczepionki BCG (przeciwgruźliczej), nawet do 12 miesięcy od podania preparatu.
NOP może wynikać z działania szczepionki, błędów w jej podaniu lub koincydencji objawów lub chorób współistniejących, np. rozwijającej się infekcji, która w momencie szczepienia była w fazie wylęgania.

Zgłoszenia NOP dokonuje lekarz przesyłając informację za pośrednictwem systemu e-gabinet lub na dedykowanym formularzu do odpowiedniego Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego właściwego dla miejsca stwierdzenia NOP. Zgłoszenia są rejestrowane, weryfikowane i analizowane w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego PZH – Państwowym Instytucie Badawczym.
Podejrzenie NOP może również zgłosić pacjent samodzielnie za pośrednictwem strony internetowej Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych: https://smz.ezdrowie.gov.pl/view-smz/login  lub na stronach internetowych poszczególnych producentów preparatów szczepionkowych. NOP zgłoszony w ten sposób nie zostanie jednak wpisany do rejestrów prowadzonych przez inspekcję sanitarną oraz nie zostanie ujęty w sprawozdaniach Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego.

Konieczność poddawania się szczepieniom ochronnym zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych jest obowiązkiem prawnym wynikającym wprost z art. 5 pkt 1 lit. b oraz art. 17 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych
u ludzi. Brak realizacji wykonania obowiązku szczepienia może powodować powstanie określonych konsekwencji prawnych wobec osoby uchylającej się od obowiązku (np. wymierzenie takiej osobie grzywny w ramach procedury administracyjnej, przez właściwe organy zabezpieczające obowiązek wykonywania szczepień ochronnych).

Dzieci przebywające na terenie Polski w związku z wojną w Ukrainie powinny być szczepione w ramach aktualnego Programu Szczepień Ochronnych (PSO) z wykorzystaniem szczepionek udostępnianych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne na zasadach ogólnie obowiązujących (szczepienia bezpłatne). Szczepienia powinny być wykonywane w ramach aktualnego Kalendarza Szczepień w podmiotach wykonujących działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej.

Ukraiński Kalendarz Szczepień dzieci w dużym stopniu pokrywa się z polskim.
Obejmuje obowiązkowe szczepienia przeciw: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, gruźlicy, poliomyelitis, błonicy, krztuścowi, tężcowi, odrze, śwince, różyczce i zakażeniom Haemophilus influenzae typu B (Hib).
Najważniejsze różnice pomiędzy polskim i ukraińskim Kalendarzem Szczepień:

• w Ukrainie schemat szczepień przeciw poliomyelitis obejmuje podanie 6 dawek szczepionki. Stosowana jest inaktywowana (zabita) szczepionka podawana we wstrzyknięciu (IPV) oraz żywa doustna szczepionka przeciw poliomyelitis (OPV). Pierwsze dwie dawki podawane w 2 i 4 miesiącu życia realizowane są szczepionką inaktywowaną, kolejne 4 dawki podawane w 6 m.ż., 16-18 m.ż., 6 r.ż. i 14 r.ż. realizowane są szczepionką doustną OPV. W Polsce od kwietnia 2016 r. stosujemy tylko szczepionkę inaktywowaną (zabitą) (IPV).
• ukraiński Kalendarz Szczepień obowiązkowych (bezpłatnych) nie obejmuje szczepień przeciw pneumokokom i rotawirusom.

W przypadku kontynuacji w Polsce szczepień rozpoczętych w Ukrainie i udokumentowanych w posiadanej dokumentacji medycznej (np. w książeczce szczepień dziecka) należy dalsze szczepienia uzgodnić z  lekarzem kwalifikującym do szczepienia. Szczepienia mogą być  realizowane wg Indywidualnego Kalendarza Szczepień (IKSz).

Jeżeli dziecko było szczepione w Ukrainie to nie dublujemy już wykonanych szczepień.  Po przedstawieniu dokumentacji medycznej potwierdzającej realizację szczepień (np. wpisy w książeczce szczepień dziecka), lekarz zadecyduje o kontynuacji lub wdrożeniu indywidualnego toku szczepienia wg. Programu Szczepień Ochronnych obowiązującego aktualnie w Polsce.

W sytuacji braku dokumentacji medycznej potwierdzającej realizację szczepień o dalszym sposobie postępowania decyduje lekarz podczas wizyty poprzedzającej szczepienia.

Każdy obywatel Ukrainy, który dotychczas nie skorzystał ze szczepienia przeciw COVID-19,  może bez przeszkód przyjąć cały cykl szczepień w Polsce. Przeciw COVID-19 zaszczepić się może każda chętna osoba powyżej 18. roku życia, a także dzieci, które skończyły 5 lat. Realizacja pozostałych szczepień zalecanych odbywa się na zasadach, które obowiązują aktualnie na terenie Polski.