Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu - Archiwum

Inicjatywa powołująca Europejskie Szlaki Kulturowe  jest jednym z najstarszych programów Rady Europy w dziedzinie kultury. Na mocy Deklaracji z Santiago de Compostela z  1987 r. pierwszym szlakiem stała się Droga św. Jakuba.

Szlaki są sieciami lokalnej współpracy promującymi wartości Rady Europy – prawa człowieka, poszanowanie różnorodności kulturowej, wzajemne zrozumienie i wymianę ponadgraniczną. Są kanałami dialogu międzykulturowego pogłębiającymi wiedzę o historii Europy i edukującymi o wspólnej tożsamości europejskiej. 

Tematyka szlaków ma symboliczne znaczenie dla europejskiej historii i kultury.  Są one poświęcone  różnym wątkom tematycznym sięgającym od epoki kultur megalitycznych i sztuki naskalnej po czasy współczesne, ilustrującym europejską pamięć, historię i dziedzictwo.  Szlaki kulturowe Rady Europy to proces interpretacji wspólnych tradycji i wydarzeń historycznych. Celem programu  jest tworzenie narracji łączących różne narody europejskie w sposób umożliwiający poznawanie naszego kontynentu, a także  rozwijanie zrównoważonej turystyki kulturalnej przynoszącej zyski lokalnym społecznościom.

Więcej informacji: http://www.coe.int/en/web/cultural-routes

Definicje

Szlak kulturowy: projekt łączący dziedzictwo kulturowe, edukację i turystykę, mający na celu rozwijanie i promowanie szlaków turystycznych lub serii szlaków turystycznych, opartych na szlaku historycznym, koncepcjach kulturalnych, postaci lub zjawisku o znaczeniu ponadnarodowym, ważnych dla zrozumienia i szanowania wspólnych wartości europejskich.

Operator szlaku kulturowego: organizacja lub grupa organizacji zarejestrowanych prawnie w jednym lub kilku państwach członkowskich Rady Europy lub instytucja publiczna, która ponosi prawną, finansową i moralną odpowiedzialność wobec Rady Europy za zarządzanie i funkcjonowanie szlaku kulturowego oraz jego reprezentowanie.

Certyfikacja „Szlaku Kulturowego Rady Europy”: atest przyznawany szlakom turystycznym, które spełniają wymogi wymienione w rezolucji CM/Res(2013) 67 rewidującej zasady przyznawania certyfikacji „Szlaku Kulturowego Rady Europy”.

Poszerzone Porozumienie Częściowe w sprawie szlaków kulturowych Rady Europy (EPA)

Poszerzone Porozumienie Częściowe w sprawie szlaków kulturowych Rady Europy zostało ustanowione na mocy rezolucji nr CM/Res (2013)66 Komitetu Ministrów Rady Europy, która nadaje mu statut określający zadania programowe, tryb powoływania ciał zarządzających oraz budżet. Rezolucja odwołuje się do znaczenia europejskiego dziedzictwa kulturowego w rozwoju naszego kontynentu, a powołanie Poszerzonego Porozumienia Częściowego w sprawie szlaków kulturowych Rady Europy ma na celu jego promocję oraz rozwinięcie wiedzy i edukacji w tym obszarze, w wymiarze ponadnarodowym. Współpraca międzynarodowa w ramach EPA wspierana jest przez administrację rządową państw członkowskich, a także Parlament Europejski i Komisję Europejską. 

Członkostwo Polski w Poszerzonym Porozumieniu Częściowym, do którego aktualnie należy 30 państw umożliwia udział w tworzeniu  polityki i ustanawiania standardów programowych, a także w procesie  decyzyjnym związanym z certyfikacją starych i nowych szlaków kulturowych. Polska może liczyć na pomoc techniczną udzielaną przez ekspertów Europejskiego Instytutu Szlaków Kulturowych w Luksemburgu, który jest ośrodkiem doradczo-konsultacyjnym i ważnym partnerem dla członków EPA oraz operatorów kulturalnych, europejskich sieci współpracy i środowiska naukowego. 

W ramach współpracy międzynarodowej na forum EPA oferowane są specjalistyczne seminaria i szkolenia. Co roku odbywają się fora doradcze, przeznaczone dla przedstawicieli operatorów szlaków kulturowych, sieci, organizacji zajmujących się międzynarodowym dziedzictwem i turystyką, władz lokalnych i regionalnych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, izb handlowych, fundacji i innych organizacji darczyńców.  Udział w nich jest otwarty również dla przedstawicieli polskich środowisk zaangażowanych w rozwijanie inicjatywy Rady Europy, dotyczącej szlaków kulturowych.

Więcej informacji: http://www.culture-routes.net/

Europejski Instytut Szlaków Kulturowych

Europejski Instytut Szlaków Kulturowych (EICR)  - jest jednocześnie siedzibą EPA i ciałem oferującym doradztwo techniczne oraz gromadzącym materiały archiwalne. Został powołany w ramach współpracy Rady Europy z Wielkim Księstwem Luksemburga w 1998 r. Jego rolą jest  nadzorowanie cyklicznego przeglądu jakości certyfikowanych szlaków kulturowych, ocena aplikacji dotyczących nowych projektów, a także koordynacja współpracy z organizacjami partnerskimi.

Więcej informacji: https://www.coe.int/en/web/cultural-routes/european-institute-of-cultural-routes

Proces certyfikacji szlaków kulturowych Rady Europy

Nad przebiegiem procesu certyfikacji czuwa Rada Zarządzająca EPA.  Ma uprawnienia do przyznania lub odebrania tytułu certyfikowanego szlaku kulturowego Rady Europy. Zarówno ustanowione Europejskie Szlaki Kulturowe, jak  i propozycje nowych szlaków kandydujących do otrzymania tego tytułu  są weryfikowane w oparciu o kryteria, opisane szerzej w rezolucji CM/Res (2013)67.

Ogólne warunki otrzymania certyfikacji szlaku kulturowego Rady Europy:

Zdefiniowanie tematu reprezentatywnego dla wartości europejskich, wspólnego dla co najmniej trzech państw członkowskich Rady Europy;

Identyfikacja elementów dziedzictwa ukształtowanego geograficznie, kulturowo, historycznie lub naturalnie w różnych regionach;

Ustanowienie europejskiej sieci współpracy (operatora szlaku kulturowego) posiadającej status prawny, zrzeszającej podmioty zaangażowane w funkcjonowanie szlaku;

Koordynacja wspólnych działań wspierających różne rodzaje współpracy kulturalnej, a także stymulowanie debaty społecznej dotyczącej tematyki szlaku, w tym na poziomie naukowym;

Proponowanie obywatelom Europy interpretacji ich wspólnej historii i wspólnego dziedzictwa oraz  dedykowanie spójnych działań młodym Europejczykom o różnym pochodzeniu kulturowym;

 Zachęcanie do rozwijania  turystyki kulturalnej i zrównoważonego rozwoju kulturalnego;

Tworzenie wspólnego wizerunku umożliwiającego identyfikację poszczególnych części szlaku, gwarantując ich rozpoznawalność i spójność w wymiarze europejskim.

Więcej informacji: http://www.culture-routes.net/candidates/application

Korzyści  ze współpracy w ramach Europejskich Szlaków Kulturowych

Szlaki kulturowe są platformą dla wzmocnionej ponadgranicznej współpracy kulturalnej. Tworzą  możliwości rozwijania międzynarodowej, zrównoważonej turystyki kulturowej i tworzeniem nowych produktów turystycznych wysokiej jakości, opartych  na  miejscowych zasobach dziedzictwa, wiedzy, tradycjach  i  umiejętnościach.

Udział w projektach związanych ze szlakami kulturowymi  to szansa promocji  mniej znanych  regionów Europy i nowych kierunków turystycznych. Szlaki kulturowe są ofertą podróży w czasie i  w przestrzeni, budują narrację, która umożliwia ukazanie zasobów dziedzictwa w nowym świetle. Pozwala ona odkrywać nieznane sobie kultury, wraz z ich społecznościami, poznawać wspólną historię i dorobek materialny przeszłości Europy. W ten sposób lokalne zabytki, włączone w nurt współczesności ożywają,  przyczyniają się do uatrakcyjnienia i rozwoju miasta, regionu, państwa. W tym procesie  mają szanse zaistnieć mniej znane, peryferyjne miejscowości i obiekty, które nie mają jeszcze atrybutu wybitnej atrakcyjności.

Szlaki kulturowe powodują wykorzystanie atutów miejsc, które posiadają potencjał turystyczny i ekonomiczny.  Wraz z aktywizacją ekonomiczną obszarów wokół szlaku kulturowego powstają nowe obiekty i atrakcje oraz infrastruktura dla obsługi ruchu turystycznego, tworzą się nowe miejsca pracy.

Rozwój szlaku kulturowego, poznawanie i identyfikowanie się z lokalnym dziedzictwem oraz szanse na podniesienie standardu życia wyzwalają dodatkową energię w lokalnych społecznościach,  stymulują poczucie więzi i solidarności wśród mieszkańców, budując społeczeństwo obywatelskie. Umacnia się tym samym rola organizacji pozarządowych, władz lokalnych i regionalnych, ośrodków naukowych i organizacji zawodowych w procesie zarządzania miejscowymi zasobami. 

Współpraca międzynarodowa w ramach certyfikowanych szlaków Rady Europy  wzmacnia więzi i kontakty ponadgraniczne. Jest  dodatkową okazją na promowanie  atrakcji regionalnych i lokalnych  oraz powoduje trwałe ożywienie gospodarcze. Włączenie  się polskich operatorów do sieci współpracy europejskiej,  ustanowionych na rzecz danego szlaku (stowarzyszenia lub fundacje mające osobowość prawną)  umożliwia używanie logo szlaku i logo Rady Europy.

Inicjowanie nowych Europejskich Szlaków Kulturowych we współpracy z partnerami zagranicznymi to szansa dla polskich operatorów kulturalnych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, władz regionalnych  i lokalnych na  ponadnarodową, szeroką popularyzację rodzimych tradycji, historii i kultury, a także  możliwości rozwijania turystyki kulturalnej na poziomie europejskim.

Dokumenty i publikacje

Do pobrania:

Publikacja Rady Europy „Cultural Routes Management: from theory to practice”

---

Kontakt

Marcin Łapczyński
Radca Ministra
Departament Współpracy z Zagranicą
mlapczynski@mkidn.gov.pl