Polska w Australii

• System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Podstawą gospodarki PNG są zasoby naturalne, rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo.  Najważniejszym sektorem gospodarki pozostaje rolnictwo, w którym zatrudniona na jest znaczna część populacji. Ma ono największy potencjał do budowania sektora prywatnego w kraju poprzez wsparcie źródła utrzymania wielu gospodarstw domowych, zapewnienie możliwości ekonomicznych dla kobiet i młodzieży oraz wsparcie bezpieczeństwa żywnościowego PNG. Najważniejsze bariery stojące przed sektorem rolnym PNG obejmują: słaby dostęp do rynków; niską wydajność z powodu ograniczonego wykorzystania nowoczesnych technik i technologii; oraz ograniczony dostęp do ziemi i kredytu.

Zdecydowana większość dochodów kraju pochodzi ze sprzedaży zasobów naturalnych. PNG eksportuje głównie złoto, miedź, skroplony gaz LNG, ale także olej palmowy, kawę , kakao i owoce morza. Głównymi kierunkami zbytu są Australia (35,9% eksportu PNG) oraz Japonia (11,7%), Niemcy (7,0%) i Chiny (6,7%). Dostrzegając uzależnienie gospodarki PNG od sektora wydobywczego kraju, tym samym zwiększoną podatność na zmiany w gospodarce globalnej, w październiku 2018 r. rząd przyjął tzw. 5-letni Średnioterminowy Plan Rozwoju na lata 2018-22 (Medium-Term Development Plan - MTDP III), zakładający wdrożenie zrównoważonego rozwoju i zwiększenie inwestycji publicznych w infrastrukturę fizyczną celem poprawy sytuacji dla rozwoju sektora prywatnego w kraju.  We wrześniu 2018 r. rząd z sukcesem przeprowadził proces pierwszej w historii kraju sprzedaży obligacji rządowych w celu wzmocnienia polityki monetarnej, zwiększenia napływu inwestycji oraz zwiększenia elastyczności kursu waluty narodowej.

Po dekadzie szybkiego wzrostu, który doprowadził Papuę-Nową Gwineę do kategorii kraju o niższym średnim dochodzie, wzrost gospodarczy PNG spadł dramatycznie w latach 2016-2018, co wynikało ze spadków cen eksportowych towarów, zakończenia dużych projektów związanych z płynnym gazem ziemnym (LNG) i klęsk żywiołowych.

Średniookresowe perspektywy dla rozwoju gospodarki PNG są stosunkowo optymistyczne, tym niemniej nadal wynikające przede wszystkim z planowanych na ogromną skalę projektów w sektorze surowcowym kraju (w tym rozbudowa wielkości produkcyjnej LNG oraz modernizacja i rozwój kopalni złota, miedzi i srebra).

Zwiększenie udziału sektora prywatnego w wytwarzaniu PKB staje się kluczowym elementem zapewniającym zrównoważony wzrost gospodarczy oparty na zaktywizowaniu społeczeństwa (od czasu odzyskania niepodległości, kraj bazuje na zagranicznych inwestycjach bezpośrednich i eksporcie). W ostatnim raporcie Banku Światowego Doing Business 2020, PNG uplasowało się na 120 miejscu z 190 gospodarek. Nadal najważniejszymi barierami pozostaje korupcja, zły stan infrastruktury oraz brak dostępu do zagranicznych walut (szczególnie wpływa to negatywnie na firmy budowlane borykające się ze złą jakością publicznej infrastruktury). Także dostęp do energii elektrycznej w Papui-Nowej Gwinei pozostaje jednym z najniższych na świecie. Kraj ten ma jeden z najwyższych wskaźników umieralności dzieci i matek oraz najniższe wskaźniki uczęszczania do szkoły i umiejętności czytania i pisania w regionie Azji i Pacyfiku.

• Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Rolnictwo, rybołówstwo, leśnictwo, usługi, przemysł wydobywczy, turystyka.

• Polityka kursowa

Walutą obowiązującą jest kina (K) = 100 toea

PNG wprowadziła płynny kurs swojej waluty w 1994 r. i utrzymywała "zarządzany" płynny kurs wymiany. Jednak w 2014 r., w odpowiedzi na niewystarczający poziom wymiany walut i większą zmienność na rynku, PNG przeszło na „pełzający” kurs wymiany. Zasadniczo oznacza to, że rząd PNG - za pośrednictwem Banku PNG - racjonuje ilość pieniądza podlegającego wymianie w swojej gospodarce, aby nie dopuścić do deprecjacji kursu walutowego.

• Surowce i technologie krytyczne

Papua-Nowa Gwinea ze względu na swoją budowę geologiczną ma olbrzymi potencjał surowcowy, zarówno jeśli chodzi o metale jak i inne surowce krytyczne.

Choć prace eksploracyjne w PNG w ostatnich latach silnie zintensyfikowano to nadal pozostaje duży potencjał prac badawczych pod kątem rozpoznania złóż surowców, zwłaszcza surowców krytycznych. Do głównych bogactw naturalnych Papui-Nowej Gwinei zalicza się złoto, miedź, srebro, złoża gazu ziemnego, drewno i ropę naftową. Papua-Nowa Gwinea posiada ogromne zasoby złota i miedzi. Złoża takie jak Frieda River i Ok Tedi uznawane są za jedne z największych złóż na świecie. W rejonach tych występują pierwiastki z grupy platynowców oraz złoża niklu i kobaltu typu laterytowego, lokalnie wzbogacone w chrom i tytan.

W rejonie April znane są wystąpienia minerałów z grupy platynowców. W osadach rzecznych odnaleziono ziarna wzbogacone w osm, iryd, ruten i platynę. W listopadzie 2024 r. służba geologiczna Papui-Nowej Gwinei podpisała porozumienie o współpracy (MoU) z Chińską Służbą Geologiczną na lata 2025-2030.

• Stan infrastruktury

Transport w PNG jest poważnie ograniczony przez górzyste ukształtowanie powierzchni. Stolica kraju, Port Moresby, nie ma łączności drogowej z żadnym z głównych miast kraju, a wiele miejscowości w górach jest dostępnych wyłącznie pieszo lub lekkim transportem lotniczym. Długość wszystkich dróg wynosi 30 tys. km, w tym utwardzonych jest zaledwie ok. 1000 km. Najbardziej rozwinięte sieci drogowe występują w Central Western Highlands, Eastern Highlands, East Sepik, Madang i West New Britain. Transport kolejowy, poza lokalnym obsługującym kopalnie, praktycznie nie istnieje.

Ze względu na swoją wielkość i populację, Papua-Nowa Gwinea ma stosunkowo dobrze rozwinięty system usług lotniczych (choć w przeszłości był bardziej rozbudowany), co jest konieczne ze względu na topografię, izolację ludności oraz trudności w rozbudowie sieci drogowej. Liczba lotnisk z utwardzoną nawierzchnią wynosi 21, a wszystkich łącznie jest ponad 560. Jacksons International Airport, położone ok. 11 km od centrum Port Moresby, jest głównym międzynarodowym lotniskiem PNG. Główne porty i terminale, to: Kimbe, Lae, Madang, Rabaul i Wewak.

• Kalendarz dni wolnych od pracy

1 stycznia – Nowy Rok;

Wielkanoc (Wielkii Piątek; Wielka Sobota, Niedziela Wielkanocna; Poniedziałek Wielkanocny)

Urodziny Króla (zwykle poniedziałek po drugiej sobocie czerwca);

23 lipca – Remembrance Day (upamiętniający poległych na frontach obu wojen światowych);

26 sierpnia – National Repentance Day (święto religijno-państwowe);

16 września – Dzień Niepodległości;

25-26-27 grudnia – Boże Narodzenie.

Źródło: IMF, Bank Światowy

Źródło: IMF, Bank Światowy

• Najważniejsi partnerzy handlowi

W 2019 r. PNG była 105. gospodarką na świecie pod względem PKB (w USD), na 87. pozycji w eksporcie ogółem, 141. w imporcie, oraz 132. gospodarką pod względem PKB na mieszkańca (w USD).

Największym partnerem handlowym PNG jest Australia z handlem o wartości ponad 5 miliardów AUD w latach 2022-23.

Największymi kierunkami eksportu dla PNG są Australia (2,85 mld USD), Chiny (2,82 mld USD), Japonia (2,38 mld USD), Tajwan (740 mln USD) i Korea Południowa (350 mln USD).

Import pochodzi przede wszystkim z Australii (1,34 mld USD), Chin (801 mln USD), Singapuru (585 mln USD), Malezji (353 mln USD) i Indonezji (153 mln USD).

• Podstawowe produkty i usługi importowe i eksportowe

Najważniejsze produkty eksportowe PNG to gaz ropopochodny (3,98 mld USD), złoto (2,57 mld USD), ruda miedzi (750 mln USD), surowe drewno (638 mln USD) i ropa naftowa (605 mln USD). PNG była największym na świecie eksporterem gazu nie-ropopochodnego (32,3 mln USD).

Najważniejsze produkty importowane przez PNG to: rafinowana ropa naftowa (471 mln USD), maszyny do kopania (150 mln USD), ropa naftowa (126 mln USD), inne przetwory jadalne (104 mln USD) i ciężarówki dostawcze (99,4 mln USD).

• Główni inwestorzy i kierunki inwestycji zagranicznych

Głównym inwestorem w PNG jest Australia, z inwestycjami o wartości około 26 miliardów AUD w 2022 roku. Dane Australijskiego Biura Statystycznego wskazują, że ponad 4000 australijskich firm eksportuje do PNG.

Inwestycje zagraniczne w PNG są regulowane przez rząd krajowy z pomocą Urzędu Promocji Inwestycji (IPA). IPA został zaprojektowany jako pierwszy punkt kontaktu dla potencjalnego nowego inwestora w PNG. Jego główne uprawnienia i funkcje to:

1. Promowanie i ułatwianie inwestycji w kraju przez obywateli i inwestorów zagranicznych
2. Zapewnienie przyznania certyfikatu przedsiębiorstwu zagranicznemu
3. Zdefiniowanie działalności otwartej dla inwestora zagranicznego
4. Zapewnienie rejestru możliwości inwestycji zagranicznych
5. Promowanie inwestycji, które przyniosą materialne korzyści krajowi i jego mieszkańcom i które przyczynią się do wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy, wykorzystania zasobów krajowych, a w szczególności zasobów odnawialnych, pomocy w nabywaniu umiejętności, zwiększenia wielkości i wartości eksportu, rozwoju odległych obszarów kraju, ułatwiają obywatelom zwiększenie odpowiedzialności za inwestycje, promują zastępowanie importu lub mogą skutkować dowolną kombinacją celów określonych powyżej
6. Monitorowanie wpływu inwestycji i działalności przedsiębiorstw.

Ogromne i w dużej mierze niewykorzystane zasoby naturalne PNG zdaja się oferować doskonałe możliwości inwestycyjne, jednak ze względu na trudność współpracy władzami, niestabilną sytuację bezpieczeństwa i ogólny słaby rozwój kraju, podjęcie efektywnej współpracy jest bardzo utrudnione. Rząd przywiązuje dużą wagę do rozwoju projektów górniczych i naftowych, mimo że sektor ten jest stosunkowo dobrze rozwinięty.

Do priorytetowych sektorów gospodarki oferujących projekty inwestycyjne o dużym potencjale dla inwestorów należą: rolnictwo – produkcja i przetwórstwo; rybołówstwo; leśnictwo; produkcja oraz turystyka.

Obecnie większość wymagań rynkowych w PNG zaspokaja import. Informację nt. możliwości inwestycyjnych w PNG można uzyskać z Urzędu ds. Promocji Inwestycji (IPA) PNG.

Papua-Nowa Gwinea jest członkiem ONZ oraz jej licznych agend gospodarczych m.in. Organizacji NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) i Światowej Organizacji Turystyki (UNWTO od 2005). Należy również do Światowej Organizacji Handlu (WTO od 1996) oraz Światowej Organizacji Celnej (WCO). Jest członkiem Forum Wysp Pacyfiku (PIF), Forum Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC, od 1993), a w Stowarzyszeniu Państw Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) ma status obserwatora. W 2024 r. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przywrócił misję stacjonarną w Papui-Nowej Gwinei, kończąc trwającą ponad dwie dekady nieobecność w tym kraju.

• Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Obroty handlowe Polska – Papua-Nowa Gwinea w latach 2022-2024 (w USD)

Źródło: GUS

Z uwagi na dystans pomiędzy Polską i PNG, jak również dotychczas niewielkie kontakty w obszarze współpracy biznesowej, dwustronne relacje gospodarcze obu krajów nie są zadowalające, szczególnie biorąc pod uwagę istniejący potencjał obu gospodarek notujących od lat wzrosty.

Przykładem współpracy gospodarczej była zrealizowana w kwietniu 2015 r., pierwsza w historii relacji dwustronnych, wizyta biznesowa z Polski z udziałem delegacji PZL Mielec oraz firm z projektu GreenEvo Ministerstwa Środowiska. Polskie firmy z sektora lotnictwa, budownictwa i zielonych technologii miały możliwość zaprezentowania swoich ofert w trakcie spotkań oficjalnych z przedstawicielami najwyższych władz tego kraju: Premierem Rządu PNG Peterem O’Neill, Ministrem Handlu i Przemysłu Richardem Maru oraz Szefem Gabinetu Premiera Manasupe Zurenoc. Polska misja biznesowa odbyła również spotkania biznesowe w PNG Chamber of Commerce & Industry.

W drugiej połowie czerwca 2015 r. miała miejsce wizyta w Polsce Ministra Handlu i Przemysłu PNG Richarda Maru, który został przyjęty przez wiceministra Gospodarki Jerzego Pietrewicza. Min. R. Maru spotkał się również w Polsce z firmami biorącymi udział w misji biznesowej do PNG z kwietniu 2015 r.

W kwietniu 2019 r. doszło do wizyty Sir. Puka Temu, Ministra Zdrowia PNG w Polsce. Celem wizyty było rozpoznanie możliwości współpracy w obszarze standardów organizacyjnych systemu opieki zdrowotnej. Polska mogłaby stanowić wsparcie dla strony papuaskiej budującej własny system opieki zdrowotnej. PNG wyraża także zainteresowanie polskimi rozwiązanymi w zakresie wspierania rodzin, a także w zmniejszaniu liczby zgonów kobiet przy porodzie.

Ambasada RP w Canberze od szeregu lat realizuje projekty pomocowe (gł. edukacyjne) w ramach programu „małych grantów” na PNG, co jest z uwagą odnotowywane w lokalnych mediach i społecznościach, przyczyniając się do coraz większej rozpoznawalności naszego kraju i jego pozytywnego wizerunku.

Udało się także zrealizować dwa projekty wolontariatu w jednostkach opieki zdrowia na PNG (Madang oraz Mendi).

W ramach programu stypendialnego im. I. Łukasiewicza, studenci z PNG kształcili się na polskich uczelniach.  

Wymiana handlowa pomiędzy Polską a PNG jest niewielka i nieustabilizowana, a transakcje niejednokrotnie jednorazowe i niepowtarzalne. Pomimo tego, po Australii i Nowej Zelandii, PNG jest naszym największym partnerem gospodarczym z rejonu wysp Oceanii i Pacyfiku.

Tempo wzrostu gospodarczego PNG oraz realizowane projekty infrastrukturalne w tym kraju powodują, że istnieją pewne możliwości rozszerzenia wymiany gospodarczej i ew. inwestycyjnej w regionie, szczególnie w sektorach górnictwa i energetyki, przemysłu lotniczego, zielonych technologii oraz budownictwa komunalnego.

• Relacje z UE

W stolicy kraju Port Moresby ma siedzibę Delegatura UE.

Unia Europejska od ponad 40 lat udziela pomocy rozwojowej dla PNG. Papua-Nowa Gwinea otrzymała ponad 2 miliardy Kina w formie wsparcia rozwojowego z Unii Europejskiej za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju (EFR) w latach 1987-2020. Od czasu wprowadzenia nowego instrumentu „Globalny wymiar Europy” w 2021 r. na Papuę-Nową Gwineę przeznaczono ponad 450 mln Kina dotacji. Dalsze wsparcie zostało udzielone za pośrednictwem specjalnych programów tematycznych dotyczących kwestii, takich jak demokracja, praworządność, przemoc ze względu na płeć oraz wsparcie dla NGO i organizacji społecznych.

W latach 2014-2020 realizowany był ostatni program w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju (11. EFR) z łącznym finansowaniem w wysokości 154 mln euro (616 mln K). Skupiono się na trzech sektorach:

• Przedsiębiorczość na obszarach wiejskich oraz Inwestycje i handel.
• Woda, warunki sanitarne i higiena oraz.
• Reforma polityki i dobre rządy oraz wsparcie uzupełniające.

Pierwszy Wieloletni Program Indykatywny (WPI) na lata 2021-2027 w ramach instrumentu finansowego „Globalny wymiar Europy” otrzymał alokację finansową w wysokości 115 mln euro (460 mln K) na lata 2021-2024. Alokacja na drugi okres zostanie potwierdzona do końca 2024 r. po zakończeniu przeglądu śródokresowego.

• Baza traktatowa (między PNG a Polską i UE)

Stosunki handlowe UE z krajami Pacyfiku, w tym Papui-Nowej Gwinei, do 2020 r. regulowała umowa o partnerstwie z Kotonu podpisana w 2000 r. (między UE a państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku). Po wygaśnięciu tego kompleksowego partnerstwa politycznego, gospodarczego i rozwojowego, strony wynegocjowały następną umowę (tzw. „Umowę post-Cotonou”), którą główni negocjatorzy parafowali 15 kwietnia 2021 r. Umowa ta daje krajom UE i Pacyfiku możliwość negocjowania ukierunkowanych na zrównoważony rozwój porozumień o wolnym handlu, zwanych umowami o partnerstwie gospodarczym (EPA).

Papua-Nowa Gwinea była pierwszym krajem Pacyfiku, który ratyfikował i wdrożył Umowę Przejściową o Partnerstwie Gospodarczym (iEPA), podpisaną w 2009 r. (rafyfikowano w  2011 r.) Przejściowa umowa obejmuje bezcłowy i bezkontyngentowy dostęp do rynku UE dla wszystkich towarów pochodzących z krajów pacyficznych będących stroną umowy; stopniowe otwieranie ich rynków na towary z UE z uwzględnieniem różnic w poziomach rozwoju i sektorów wrażliwych oraz możliwość ponownego wprowadzenia przez państwa Pacyfiku ceł i kontyngentów, jeżeli przywóz z UE zakłóci lub grozi zakłóceniem ich lokalnej gospodarki; przepisy dotyczące barier technicznych w handlu oraz środków sanitarnych i fitosanitarnych; procedury celne i wzmocnioną współpracę między administracjami; ulepszone reguły pochodzenia dla przetworzonych produktów rybołówstwa z Pacyfiku – tzw. przepis dotyczący „globalnego zaopatrzenia”, który ma stymulować tworzenie i rozwój miejsc pracy w regionie.