Polska w Czechach

SYSTEM GOSPODARCZY I NAJWAZNIEJSZE STRATEGIE GOSPODARCZE

System ekonomiczny Republiki Czeskiej (RCz) bazuje na zasadach typowych dla społecznych gospodarek rynkowych. Cechą wyróżniającą RCz jest ponadprzeciętnie wysoki udział przemysłu w PKB (ok. 30%, najwięcej spośród państw UE), z kluczową rolą sektora motoryzacyjnego. Ponadto czeską gospodarkę charakteryzuje wysoki stopień otwartości, tj. integracji z globalnym rynkiem, co znajduje odzwierciedlenie w wielkości eksportu w relacji do PKB (ok. 70%).

Zgodnie z danymi IMF średnie tempo wzrostu czeskiego PKB w ostatnich dwóch dekadach wyniosło 2,55%, a wynik byłby lepszy (2,95%), gdyby nie głęboka recesja z 2020 r. (-5,3%). Produkt krajowy brutto per capita z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej osiągnął w 2023 r. wartość 55 210 USD (31 630 USD wg wartości nominalnej), tj. 91% średniej unijnej, co lokowało RCz na 14. miejscu w UE,  wyprzedzając m.in. Hiszpanię (89%), Portugalię (83%), a także Polskę (80%). Wg prognoz IMF, w 2024 r. wzrost PKB może wynieść 1,1%, by w kolejnych latach przyspieszyć do 2,3% (2025) i 2,3% (2026). IMF szacuje, że średnia stopa inflacji w 2024 r. wyniesie ok. 2,3%, zaś w 2025 2,0% (cel inflacyjny Czeskiego Banku Narodowego to 2,0%). Wg danych czeskiego urzędu pracy stopa bezrobocia na koniec 2024 r. wyniesie ok. 3,9% (wg metodologii unijnej 2,6%) i w najbliższych kwartałach może jeszcze wzrosnąć. Finanse publiczne odnotowały w 2023 r. deficyt na poziomie 3,8% PKB – Ministerstwo Finansów liczy na jego ograniczenie do 2,8% w 2024 r. Dług publiczny na koniec 2023 r. osiągnął 42,4% PKB, natomiast w 2024 r. resort finansów spodziewa się jego wzrostu do 43,9% PKB (wg prognoz IMF - 43,5% PKB). Rachunek bieżący bilansu płatniczego zakończył 2023 r. nadwyżką na poziomie 0,3% PKB.

PKB per capita wg parytetu siły nabywczej (Źródło: Eurostat, PKO BP)

RCz notuje najwyższe ratingi kredytowe wśród państw Europy Środkowej (2023): Moody’s  (Aa3), S&P (AA-), Fitch (AA-). Zajmują także 24. miejsce w Indeksie Wolności Gospodarczej (2024), wyprzedzając tym samym m.in. USA (25.), UK (30.), Austrię (33.), Słowację (35.) i Polskę (42.).

Po 2022 r. szczególnie negatywny wpływ na czeską gospodarkę miały: kryzys energetyczny wywołany rosyjską agresją na Ukrainę (skokowy wzrost cen energii), skutkujący m.in. wzrostem kosztów/spadkiem konkurencyjności przemysłu, wysoka inflacja (wynikająca m.in. ze wzrostu cen energii), zawirowania związane ze zmianą w obrębie łańcuchów dostaw, a także relatywnie niskie tempo wdrażania innowacji w branżach generujących najwyższą wartość dodaną. Negatywnie na możliwościach wzrostu odbija się także spowolnienie gospodarcze w Niemczech, będących najważniejszym partnerem handlowym RCz.

Odpowiedzią rządu na ww. wyzwania miała być przyjęta w październiku 2024 r. „Strategia Gospodarcza Republiki Czeskiej”, której głównym celem jest doprowadzenie do awansu RCz do pierwszej dziesiątki najlepiej prosperujących gospodarek UE pod względem PKB per capita (do 2040 r.). Dokument postuluje reformy w czterech kluczowych obszarach: rozwój kapitału ludzkiego (m.in. wsparcie dla edukacji wyższej na kierunkach STEM, większe nakłady na innowacje), rozbudowę infrastruktury strategicznej (energetyka, cyfryzacja, koleje dużych prędkości), wsparcie dla branż o wysokiej wartości dodanej (mobilność zero-emisyjna, produkcja półprzewodników) oraz finansowanie strategicznych inwestycji (dekarbonizacja, transformacja cyfrowa, badania i rozwój). Strategia określa także priorytety wspierające konkurencyjność i identyfikuje kluczowe sektory, takie jak motoryzacja/elektromobilność, półprzewodniki, technologie niskoemisyjne i cyfrowe, w tym m.in. AI, big data i technologie kwantowe.

Ważne miejsce w planach obecnego rządu zajmuje wsparcie dla branży półprzewodnikowej, której poświęcona jest „Strategia półprzewodnikowa Republiki Czeskiej”, przyjęta równolegle ze Strategią Gospodarczą RCz” (październik 2024 r.).

Z uwagi na ponadprzeciętne uzależnienie krajowej gospodarki od wymiany handlowej z zagranicą, szczególne znaczenie posiada także przyjęta w lipcu 2023 r. „Strategia eksportowa Republiki Czeskiej”, definiująca działania, mające służyć przejściu czeskiej gospodarki z modelu podwykonawcy (dostawcy komponentów/części) do gospodarki opartej o wiedzę, z rozwojem/umacnianiem własnych podmiotów, które rozwijają, produkują i sprzedają/eksportują własne produkty i usługi cechujące się wysoką wartością dodaną. Ponadto, strategia ma na celu wzmocnienie globalnej obecności czeskich eksporterów dzięki ich dalszej internacjonalizacji i dywersyfikacji eksportu, m.in. przez konsekwentne wspieranie najbardziej perspektywicznych sektorów.

GŁÓWNE SEKTORY GOSPODARKI I ICH UDZIAŁ W PKB

Usługi (ponad 60%). Podobnie jak w przypadku zdecydowanej większości rozwiniętych gospodarek rynkowych, najważniejszą pozycję w PKB RCz zajmują usługi. Sektor ten obejmuje szeroki zakres branż, od handlu i transportu po usługi finansowe, technologie informacyjne i turystykę:

- Handel detaliczny i hurtowy stanowi ważny segment sektora usług (szczególnie w przypadku ośrodków miejskich). Dynamicznie rośnie również udział handlu elektronicznego (sklepy internetowe i platformy zakupowe on-line);

- Transport, m.in. ze względu na strategiczne położenie RCz w centrum Europy, jest jednym z kluczowych sektorów. Logistyka kolejowa odgrywa ważną rolę w transporcie krajowym i międzynarodowym, jednak kluczową rolę odgrywa transport drogowy. Lotnisko im. Václava Havla w Pradze jest głównym węzłem transportu lotniczego. Transport wodny (śródlądowy) odgrywa obecnie marginalną rolę, jednak podejmowane są starania mające zwiększyć wykorzystanie najważniejszych szlaków wodnych, przede wszystkim Łaby, umożliwiającej dostęp do portu w Hamburgu;

- Turystyka i hotelarstwo jest kolejną ważną składową sektora usług, co w dużej mierze wynika z popularności Pragi, przyciągającej miliony turystów. Inne popularne kierunki turystyczne to Brno (drugie największe miasto RCz), region południowych Moraw, a także ośrodki uzdrowiskowe w zachodnich Czechach (Karlowe Wary, Mariańskie Łaźnie). Restauracje, hotele i inne usługi z kategorii HORECA odnotowały znaczące straty w rezultacie pandemii COVID-19 i wprowadzonych w związku z nią ograniczeń. Obecnie sektor stopniowo się odbudowuje;

- Sektor finansowy jest uważany za stabilny i silnie zintegrowany z rynkiem międzynarodowym. Dominującą rolę odgrywa kapitał zagraniczny. Największe banki działające w RCz (wg wielkości aktywów) to: ČSOB (belgijski KBC Group), Česká Spořitelna (austriacki Erste Bank Group), Komerční banka (francuski Societe Generale), UniCredit Bank Czech Republic and Slovakia (włoski UniCredit), Raiffeisenbank (austriacki Raiffeisen Banking Group). Od 2017 r. działa w RCz oddział korporacyjny PKO Banku Polskiego. Ważnym segmentem czeskiego sektora usług finansowych są również ubezpieczenia;

- RCz jest jednym z liderów usług IT w Europie Środkowej, a najważniejsze spółki działające w tej branży (m.in. AVG Technologies, Avast, Seznam) odnotowują wzrosty wartości swoich akcji. Usługi IT obejmują również sektor gier komputerowych, a produkty (gry) najważniejszych czeskich firm/studiów (Warhorse Studios, Bohemia Interactive, Madfinger Games, Beat Games, Wube Software) osiągają sukcesy na międzynarodowych rynkach, czego przykładem są m.in. „Kingdom Come Deliverance”, „ArmA”, „Shadowgun”, „Beat Saber”, „Factorio”.

Przemysł (ok. 30%). Czeski przemysł jest silnie zorientowany na sprzedaż zagraniczną, a produkty przemysłowe stanowią pon. 80% łącznej wartości krajowego eksportu. Głównymi rynkami eksportowymi są państwa UE, a najważniejszym partnerem handlowym są Niemcy, na które przypada ok. 32% czeskiego eksportu i ok. 20% importu:

- Przemysł motoryzacyjny jest najważniejszym sektorem czeskiego przemysłu, odpowiadającym za ok. 1/4 wartości jego produkcji. Udział tego sektora w PKB RCz wynosi ok. 10%, a większość produkcji przeznaczona jest na eksport, zwłaszcza do państw UE. Firmy motoryzacyjne nie tylko produkują gotowe pojazdy, ale uczestniczą w europejskich i globalnych łańcuchach dostaw, oferując komponenty i części zamienne. Łącznie w 2023 r. z czeskich fabryk wyjechało niemal 1,4 mln samochodów osobowych, w tym ponad 180 tys. elektrycznych. Do najważniejszych producentów należą Škoda (61,9% łącznej produkcji samochodów w 2023 r., największy czeski eksporter), Hyundai (24,4%) i Toyota (13,7%). Znacznie mniejszy udział ma produkcja ciężarówek (Tatra, 1451 pojazdów w 2023 r.) i autobusów (IVECO, Libchavsky SOR, KHMC, łącznie 5253 pojazdy);

- Przemysł elektryczny i elektroniczny koncentruje się na produkcji elektroniki przemysłowej i użytkowej, sprzętu AGD i komponentów IT. Sektor ten odgrywa coraz ważniejszą rolę m.in. z uwagi na procesy cyfryzacji i rozwój technologii związanych z tzw. Przemysłem 4.0, w tym transformacją procesów produkcyjnych zwiększających wydajność oraz pozwalających na większą elastyczność/szybkość wprowadzania zmian. Według rankingu Czech Top 100 najważniejszymi firmami z tej branży obecnymi w RCz są: Foxconn CZ, Bosch Group CZ oraz Siemens CZ;

- Przemysł chemiczny koncentruje się m.in. na produkcji tworzyw sztucznych, wyrobów gumowych, nawozów i produktów petrochemicznych. Głównymi ośrodkami produkcyjnymi są Litvínov, Pardubice, Zlín i Ostrawa. Przemysł chemiczny jest ściśle powiązany z innymi sektorami (m.in. farmaceutycznym),  co dodatkowo podnosi jego znaczenie jako ważnego segmentu czeskiej gospodarki. Jednym z największych podmiotów w tym sektorze jest Orlen Unipetrol, należący do Grupy Orlen;

- Podobnie jak w innych państwach UE, przemysł ciężki i metalurgia w RCz mierzą się z coraz większymi trudnościami, wynikającymi głównie z wysokich kosztów energii, kosztów zakupu pozwoleń na emisję CO2, a także wdrażania programów redukcji emisji gazów cieplarnianych i wydobycia węgla (kamiennego i brunatnego). Niemniej przemysł metalurgiczny nadal pozostaje ważnym elementem czeskiego przemysłu, a jego znaczenie ekonomiczne i społeczne (miejsca pracy) jest szczególnie duże w kraju morawsko-śląskim (spółka Moravia Steel-Třinecké železárny w Trzyńcu, a także znajdująca się od czerwca 2024 r. w stanie upadłości huta Liberty Ostrava, w której obecnie funkcjonuje tylko walcowina, jednak trwają poszukiwania nowego inwestora).

- Czeski przemysł zbrojeniowy jest znaczącym graczem na globalnym rynku obronnym, co przekłada się na wyniki eksportowe RCz. Uśredniony wynik eksportu w latach 1992-2022 daje RCz 21. miejsce na liście najważniejszych państw eksportujących broń. Czeska produkcja zbrojeniowa trafia do około 100 krajów, wnosząc znaczący wkład w rozwój gospodarczy kraju (tworzenie PKB?). Główne firmy działające w branży to Czechoslovak Group (CSG), Colt CZ Group SE, STV Group, Aero Vodochody. Branża koncentruje się na broni strzeleckiej, amunicji, lotnictwie i zaawansowanych technologiach, takich jak drony, radary i cyberobrona. Czeskie firmy silnie ekspandują za granicą - w 2024 r. czeska grupa inwestycyjna RSBC przejęła austriackiego producenta karabinów Steyr Arms, a wcześniej zakupiła słoweńskiego producenta pistoletów Arex. CSG przejął amerykański Kinetic Group, dział broni palnej i amunicji spółki Vista Outdoors.

Rolnictwo (ok. 1%). Rolnictwo odgrywa drugorzędną rolę pod względem udziału w łącznym PKB. Do najważniejszych segmentów należą: produkcja zbóż (gł. pszenicy i jęczmienia) i hodowla (zwł. bydła, trzody chlewnej i drobiu). Uprawa ziemniaków, buraków cukrowych i rzepaku jest wykorzystywana nie tylko do produkcji żywności i pasz, ale także biopaliw. Długą tradycję ma uprawa owoców i winorośli (zwł. na południowych Morawach), a także chmielu na potrzeby branży piwowarskiej – pod względem wielkości upraw RCz zajmuje 2. w Europie (po Niemczech) i 4. na świecie. Rośnie również znaczenie rolnictwa ekologicznego (pod względem wykorzystywanego areału oraz wielkości i wartości produkcji).

POLITYKA KURSOWA

Walutą Republiki Czeskiej jest korona czeska (CZK), a za politykę pieniężną odpowiada Czeski Bank Narodowy (Česká národní banka, ČNB). ČNB monitoruje globalne trendy gospodarcze, np. politykę Europejskiego Banku Centralnego i amerykańskiego Fed, a także ich wpływ na gospodarkę RCz. ČNB ustala wysokość stóp procentowych i wykorzystuje inne narzędzia polityki pieniężnej w celu kontrolowania inflacji i zachowania stabilności makroekonomicznej, a także zarządza rezerwami walutowymi i podejmuje interwencje na rynku walutowym.

Wahania kursu EUR/CZK 2020-2024 (Źródło: google.finance.com)

SUROWCE I TECHNOLOGIE KRYTYCZNE

Mimo stosunkowo niewielkiego terytorium, RCz posiada bogatą tradycję wydobycia i przetwarzania surowców mineralnych. Obecnie w RCz wydobywa się węgiel brunatny i kamienny (trwa proces wygaszania wydobycia), wapienie, kaolin, glinę, piaski szklarskie, a także żwir i inne kruszywa wykorzystywane w budownictwie. Kraj posiada znaczne złoża litu, szczególnie w regionie Cínovca (kraj ustecki, w bezpośrednim sąsiedztwie granicy z Niemcami) i bada możliwości eksploatacji tych zasobów, co pozwoliłoby RCz w większym zakresie korzystać z udziału łańcuchach dostaw związanych z rynkiem baterii do pojazdów elektrycznych (EV), a także systemów magazynowania energii.

RCz inwestuje także w rozwój branż związanych ze sztuczną inteligencją (AI), nanotechnologią i cyberbezpieczeństwem. Za priorytetową uważana jest także branża półprzewodnikowa, której rozwój ma pozwolić RCz na budowę gospodarki generującej większą wartość dodaną. Działania w tym obszarze zostały określone w przyjętej w październiku 2024 r. „Strategii półprzewodnikowej Republiki Czeskiej”. Aktywność czeskiego ma służyć wsparciu i wykorzystaniu potencjału zapowiadanych i realizowanych już inwestycji, w tym m.in. budowy fabryki chipów ON Semiconductor w Rožnově koło Radhoštěm oraz (pośrednio) inwestycji TSMC w Dreźnie (czeskie firmy związane z branżą mogłyby być poddostawcami dla tej fabryki). Półprzewodniki są również ważnym obszarem współpracy między RCz a Koreą Południową. Podstawą zawiązanego w 2024 r. partnerstwa gospodarczego obu krajów jest planowany udział KHNP w rozbudowie elektrowni jądrowej Dukovany, jednak ważnym obszarem współpracy koreańskich i czeskich podmiotów ma być także branża półprzewodnikowa, co znalazło potwierdzenie w podpisanym we wrześniu 2024 r. międzyrządowym memorandum.

RCz posiada bogate doświadczenia w zakresie badań jądrowych i energetyki jądrowej i związanego z tym przemysłu. Zamierzenia w energetyce jądrowej (rozbudowa EJ Dukovany i Temelin, udział w rozwoju i produkcji SMRs), miałyby stworzyć z RCz jednego z ważniejszych w Europie partnerów/graczy w tym sektorze. Aktywność czeskich podmiotów w tym obszarze jest ściśle powiązana z czeską strategią energetyczną, ponieważ energia jądrowa stanowi ważną część czeskiego miksu energetycznego (40% w 2023 r.). Do 2040 r. udział energii jądrowej w czeskim miksie ma jeszcze wzrosnąć, sięgając 46-58%. Jądrowe ośrodki badawcze koncentrują się na takich obszarach jak bezpieczeństwo reaktorów, innowacje w zakresie cyklu paliwowego i zaawansowane projekty reaktorów, w tym małe reaktory modułowe (SMR), postrzegane jako możliwe uzupełnienie jednostek wielkoskalowych. W 2024 r. holding energetyczny ČEZ, za przyzwoleniem rządu RCz,  podpisał porozumienie o współpracy z brytyjską spółką Rolls-Royce SMR jako strategicznym partnerem w zakresie rozwoju i produkcji małych reaktorów modułowych (na potrzeby RCz i na eksport). RCz prowadzi także prace badawcze nad fuzją jądrową.

Czeskie podmioty związane z branżą jądrową nie dysponują kompletną technologią pozwalającą na budowę od podstaw reaktorów jądrowych, stąd konieczność współpracy z zewnętrznymi dostawcami, np. ze spółką KHNP, która w lipcu 2024 r. została wybrana przez czeski rząd w procedurze przetargowej na dostawcę technologii w ramach rozbudowy EJ Dukovany. Czeski przemysł dysponuje jednak znaczącym potencjałem technologicznym i bazą produkcyjną, a także doświadczeniem, które umożliwia występowanie w roli ważnego poddostawcy. Firmy zlokalizowane w Republice Czeskiej) dostarczyły ok. 80% komponentów dla budowanej w latach 1974-85/87  EJ Dukovany (projekt wdrożeniowy - Energoprojekt Praha, generalnym wykonawca budowy - Průmyslové stavby Brno,  generalny dostawca technologii - Škoda Praha, reaktory i turbogeneratory - Škoda Plzeň, wytwornice pary -  firma Vítkovice). Druga czeska EJ Temelín (budowana 1987-2003) także opiera się w znacznym stopniu o projekt i komponenty od czeskich firm (projekt - Energoprojekt Praha, generalny dostawca sekcji energetycznej - Škoda Praha, turbina - Škoda Power). Czeskie firmy dostarczyły również znaczną część komponentów dla EJ na Słowacji (Mochovce, Jaslovské Bohunice). Czeski rząd deklaruje, że w odniesieniu do nowych bloków, które mają powstać w Dukovanach (lata 30. XXI w.) udział krajowego przemysłu może wynieść do 60%.

STAN INFRASTRUKTURY

W ostatnich latach tempo rozwoju infrastruktury transportowej w RCz nie nadążało za potrzebami nowoczesnej gospodarki. Choć RCz czerpie korzyści ze swojego położenia geograficznego w centrum Europy oraz gęstej sieci linii kolejowych i dróg, coraz częściej dają o sobie znać niedofinansowanie, a także opóźnienia w zakresie realizacji projektów.

Niemniej RCz posiada relatywnie dobrze rozwiniętą sieć drogową, obejmującą autostrady oraz drogi I, II i III kategorii (odpowiedniki dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych). Łączna długość sieci drogowej w Republice Czeskiej wynosi ponad 55 000 km, z czego na autostrady przypada 1 392 km (oficjalne dane wg stanu na koniec sierpnia 2024 r.). Przejazdy autostradami i drogami ekspresowymi są odpłatne dla pojazdów osobowych i ciężarowych (konieczność opłacenia winiet, szczegóły: https://edalnice.cz/pl). Przez terytorium RCz przebiega 13 europejskich drogowych szlaków transportowych. Praga i Warszawa połączone są trasą E67, która biegnie ze stolicy Czech do Polski przez Náchod-Kudową Słone. Kluczową zmianą na mapie polsko-czeskich połączeń drogowych będzie oddanie, w perspektywie kilku najbliższych lat, brakujących odcinków trasy łączącej polską S3, biegnącą do Świnoujścia, z czeską autostradą D11 (20-kilometrowy odcinek między Jaroměřem a Trutnovem oraz 21-kilometrowy odcinek pomiędzy Trutnovem a Lubawką). Realizacja projektu znacząco usprawni ruch osobowy i towarowy ze środkowych Czech do Polski (m.in. nad Bałtyk). Do połączenia z Polską jest również szeroko wykorzystywana autostrada D10 prowadząca z Pragi do Turnova i Liberca. Autostrada D1, łącząca 3 największe czeskie miasta, Pragę, Brno i Ostrawę, łączy się na przejściu granicznym Věřňovice/Gorzyczki z autostradą A1, umożliwiając transport w kierunku północnym do Trójmiasta. Autostrada D5 łączy Pragę z Pilznem i prowadzi do granicy z Niemcami (przejście graniczne Rozvadov/Waidhaus), gdzie łączy się z autostradą A6 biegnącą w kierunku Francji. Z Pragi do Niemiec można również dotrzeć autostradą D8, która na przejściu granicznym Petrovice/Breitenau łączy się z niemiecką autostradą A17 prowadzącą do Drezna. Z Brna do Bratysławy prowadzi autostrada D2. Lepsze skomunikowanie z Austrią ma zapewnić niedokończona jeszcze autostrada D3, prowadząca z Pragi, a także D52 z Brna. Według czeskiej Dyrekcji Dróg i Autostrad (ŘSD) w 2024 r. ma zostać otwartych łącznie 111 km nowych odcinków autostradowych. Plany na 2025 r. zakładają oddanie dodatkowych 80 km.

Sieć kolejowa w RCz liczy około 9,5 tys. km, w tym ok. 33% odcinków jest zelektryfikowanych. Kolej pozostaje ważnym elementem transportu międzymiastowego i podmiejskiego. Na ternie kraju funkcjonuje ponad 8,5 tys. przejazdów kolejowych (57% oznaczonych jedynie znakiem krzyża, 8% rogatek, 25% - sygnalizacja świetlna bez rogatek, 10% - sygnalizacja świetlna z rogatkami) oraz 2,8 tys. stacji i przystanków, w tym 30 stacji granicznych. Głównym operatorem kolejowym są państwowe České dráhy (ČD), ale na rynku funkcjonują także prywatni przewoźnicy (RegioJet i Leo Express). České dráhy zapewniają połączenia z polskimi miastami, np. z Pragi do Warszawy i Krakowa. Z uwagi na rosnące zainteresowanie wyjazdami do Polski 15 grudnia 2024 r. České dráhy we współpracy z PKP Intercity uruchomiły nowe połączenie kolejowe z Pragi do Gdyni („Baltic Express”).

Transport lotniczy na terenie RCz wykorzystuje 100 lotnisk, w tym 65 krajowych lotnisk publicznych, 7 międzynarodowych portów lotniczych, 13 krajowych lotnisk niepublicznych oraz 15 międzynarodowych lotnisk niepublicznych. Największe lotniska znajdują się w Pradze, Ostrawie, Brnie oraz Karlowych Warach. PLL LOT obsługuje regularne codzienne połączenia między Pragą i Ostrawą a Warszawą. Ryanair obsługuje loty z Pragi do Gdańska i Krakowa. Upadek w październiku 2024 r. państwowych linii lotniczych ČSA nie miał wpływu na funkcjonowanie głównego czeskiego lotniska, pełniącego jednocześnie funkcję portu macierzystego dla tego przewoźnika. Operacje/połączenia realizowane dotychczas przez ČSA zostały przeniesione do niskokosztowych linii Smartwings. Inne czeskie czarterowe linie lotnicze to Silver Air i Van Air Europe.

Transport wodny (śródlądowy). Z punktu widzenia znaczenia dla gospodarki, największe znaczenie mają Łaba i Wełtawa, które wykorzystywane są do transportu towarów wewnątrz RCz, a także (w przypadku Łaby) do/z Niemiec. Obecnie, m.in. z uwagi na niski stan wód, wodne szlaki śródlądowe mają ograniczone znaczenie - łączny wolumen transportowanych w ten sposób towarów to zaledwie 1,220 mln ton/467 mln tkm, tj. ok. 3% wolumenu transportowanego koleją (1 tkm = 1 tona x 1 km, dane za 2023). Szansą na poprawę tej sytuacji mogłaby być realizacja niemiecko-czeskiej umowy z 2022 r. dot. poprawy spławności Łaby na odcinku z Pardubic do Hamburga, jednak dokument nie został dotychczas zatwierdzony przez czeski parlament (brak konsensusu wewnątrz rządzącej koalicji).

Republika Czeska posiada własne nabrzeże na terenie portu morskiego w Hamburgu. Porty Moldauhafen i Saalehafen zostały  w 1929 r. wydzierżawione Czechosłowacji do 2028 r. na mocy traktatu wersalskiego z 1919 r. W tym samym roku Czechosłowacja zakupiła również port Peutehafen. Porty były wykorzystywane przez Czechosłowacką Kompanię Żeglugową, a obecnie służą Czeskiej Kompanii Żeglugowej.

Infrastruktura telekomunikacyjna w Czechach jest na wysokim poziomie, a zasięg sygnału jest niemal powszechny. Czeski rynek telefonii komórkowej jest zdominowany przez trzech głównych operatorów: T-Mobil, Vodafone i O2. Sieć komórkowa 4G jest dostępna dla prawie 100% populacji. Zasięg sieci 5G w Czechach przekracza 90%.

• Kalendarz dni wolnych od pracy

1 stycznia – Dzień Powstania Państwa Czeskiego; Nowy Rok           

Wielki Piątek – (święto ruchome)

Poniedziałek Wielkanocny – (święto ruchome)

1 maja – Święto Pracy

8 maja – Dzień Zwycięstwa

5 lipca – Dzień Apostołów Słowiańskich Cyryla i Metodego

6 lipca – Dzień Spalenia Mistrza Jana Husa

28 września – Dzień Państwowości Czeskiej

28 października – Dzień Powstania Niepodległego Państwa Czechosłowackiego

17 listopada – Dzień Walki o Wolność i Demokrację oraz Międzynarodowy Dzień Studenta

24 grudnia – Wigilia Bożego Narodzenia

25 grudnia – Pierwszy dzień Świąt Bożego narodzenia

26 grudnia – Drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia

[1] Dane z IMF (https://www.imf.org/)
[2] Dane poszczególnych agencji​​​​​

[1] Dane Czeskiego Urzędu Statystycznego (https://csu.gov.cz/pocet-struktura-a-projekce-obyvatel)
[2] Dane Czeskiego Urzędu Statystycznego (https://csu.gov.cz/zamestnanost-a-nezamestnanost-vsps)
[3] Dane Czeskiego Urzędu Statystycznego (https://statistikaamy.csu.gov.cz/koho-trapi-prijmova-chudoba)

NAJWAŻNIEJSI PARTNERZY HANDLOWI

Z uwagi na małe rozmiary krajowego rynku, wzrost gospodarczy RCz jest w dużym stopniu uzależniony od handlu zagranicznego. Udział eksportu w czeskim PKB w ostatnich 10 latach wynosił 70-80%.

Dominującą rolę odgrywa wymiana handlowa z państwami UE, przede wszystkim Niemcami, które zajmują pozycję najważniejszego partnera handlowego Czech. Przypada na nie ponad 1/5 czeskiego importu i niemal 1/3 czeskiego eksportu. O ile w okresach prosperity silne związki z gospodarką DE (poza relacjami handlowymi szczególne znaczenie mają także relacje inwestycyjne i kapitałowe) stanowią ważny motor wzrostu gospodarczego, to w czasie spowolnienia/kryzysu gospodarczego stają się źródłami ryzyka.

Chiny są dla Czech istotnym partnerem handlowym głównie z uwagi na wielkość importu (2. miejsce po DE). W strukturze nabywanych z ChRL towarów dominuje elektronika użytkowa, tekstylia i innych produkty konsumpcyjne. Pod względem exportu Chiny znajdują się na odległym 17. miejscu.

Stopniowo rośnie także rola Polski, będącej już obecnie trzecim najważniejszym partnerem handlowym Republiki Czeskiej zarówno pod względem importu (po DE i ChRL), jak też eksportu (szczegóły w załączonej tabeli).

Źródło: Dane Ministerstwa Przemysłu i Handlu RCz (https://www.mpo.gov.cz/cz/zahranicni-obchod/statistiky-zahranicniho-obchodu/)

PODSTAWOWE PRODUKTY I USŁUGI IMPORTOWE I EKSPORTOWE

Największy udział grup asortymentowych w eksporcie RCz wg kategorii za 2023 r.:

Źródło: Dane z United Nations COMTRADE database on international trade.

Największy udział grup asortymentowych w imporcie RCz wg kategorii za 2023 r.:

Źródło: Dane z United Nations COMTRADE database on international trade.

ZAGRANICZNE INWESTYCJE W REPUBLICE CZESKIEJ

Czechy są atrakcyjnym miejscem dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ). Centralne położenie w Europie, wykwalifikowana siła robocza, względnie stabilne środowisko polityczne i członkostwo w UE znacząco wpływają na atrakcyjność inwestycyjną kraju. Z danych za 2022 r. wynika, że łączna suma inwestycji bezpośrednich wzrosła w porównaniu do 2021 r. o 5,2 mld USD, osiągając wartość 206,3 mld USD. Największe zaangażowanie kapitału zagranicznego w całkowitym wolumenie inwestycji bezpośrednich w RCz występuje sektorze finansowym i ubezpieczeniowym (31,6%), w branży przetwórczej (26,3%) i w nieruchomościach (11,8%). Najważniejszym źródłem kapitału jest Holandia (16,0%), Luksemburg (15,0%) i Niemcy (14,2%).^[1]

Źródło: Dane z Narodowego Banku Czeskiego (https://www.cnb.cz/cs/statistika/platebni_bilance_stat/publikace_pb/pzi/)

GŁÓWNE KIERUNKI INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH PODMIOTÓW Z REPUBLIKI CZESKIEJ

W 2022 r.  czescy inwestorzy w największym stopniu zainteresowani byli inwestycjami w zagraniczne projekty związane z branżą finansową i ubezpieczeniową (66,2% całkowitej wartości inwestycji). Znacznie mniejszy udział w tym zestawieniu przypadał na produkcję przemysłową (8,7%) oraz wytwarzanie i dystrybucję energii elektrycznej (6,9%). W 2022 r. najbardziej atrakcyjnym kierunkiem dla czeskich inwestycji zagranicznych była Holandia (20,8% całkowitego wolumenu czeskich BIZ za granicą). Na kolejnych miejscach uplasowały się Luksemburg (17,4%) i Cypr (8,3%).

Brak daty w ww. tabeli oznacza przejęcie kontynuację członkostwa przez RCz po rozpadzie Czechosłowacji (od 1.01.1993 r.).

Pełna lista organizacji, których członkiem jest RCz: https://mzv.gov.cz/jnp/en/foreign_relations/international_organisations/index.html

                [1] Dane z poszczególnych fundacji/organizacji.

DWUSTRONNE RELACJE HANDLOWE I INWESTYCYJNE

Od przystąpienia Polski i Republiki Czeskiej do UE (1.05.2004) między obydwoma krajami nie istnieją formalne bariery, utrudniające przepływ towarów i usług. Intensyfikacji polsko-czeskiej wymiany handlowej sprzyja także bliskość geograficzna i powiązania historyczne. Czynnikiem, który poprawia warunki prowadzenia wymiany handlowej jest poprawiający stan infrastruktury transportowej (głównie drogowej, w mniejszym stopniu kolejowej) łączącej Polskę i RCz. W ciągu najbliższych kilku lat, wraz z zakończeniem kolejnych inwestycji (np. połączenie drogowe S3/D11) należy oczekiwać dalszej poprawy tego stanu rzeczy, a wraz z tym możliwości zwiększenia dwustronnej wymiany i wzrostu wolumenu towarów eksportowanych z Czech przez Polskę (polskie porty morskie i terminale kontenerowe na Bałtyku) do innych krajów.

Polska już teraz jest jednym z kluczowych partnerów handlowych RCz – w 2023 r. PL była trzecim co do wielkości partnerem eksportowym i importowym RCz. Eksport z RCz do Polski stanowił około 7,3% całkowitego czeskiego eksportu do UE, a import z Polski do RCz stanowił około 8,0% całkowitego importu. ^[1] Saldo wymiany handlowej pomiędzy Polską i Czechami w ostatnich latach charakteryzuje względna równowaga.

[1] Dane NBP (https://nbp.pl/publikacje/cykliczne-materialy-analityczne-nbp/inwestycje-bezposrednie-polskie/)

Największy udział w eksporcie z Czech do Polski w 2023 r. miały następujące grupy towarowe:

Źródło: Dane z United Nations COMTRADE database on international trade.

Największy udziały w imporcie z Polski do Czech w 2023 r. miały następujące grupy towarowe:

Źródło: Dane z United Nations COMTRADE database on international trade.

Czechy są drugim najpopularniejszym krajem dla polskich inwestorów (po Luksemburgu). Skumulowana wartość polskich inwestycji bezpośrednich w RCz na koniec III kwartału 2023 r. wynosiła ok. 4,2 mld EUR. W samym 2022 r. odnotowano napływ polskiego kapitału do Czech na kwotę ponad 856 mln EUR.^[1] Działalność polskich firm koncentruje się w Pradze, Ostrawie, Brnie i Czeskim Cieszynie. Do największych polskich firm inwestujących w Czechach należą: Grupa Orlen (Orlen Unipetrol),  Allegro, Synthos, Anwil, Tauron, PKO BP, mBank, BOŚ, Mokate, Tymbark-Maspex, LPP, CCC, Asseco, PKP Cargo.

Według danych GUS, w 2022 r. w Polsce funkcjonowało 748 podmiotów z udziałem czeskiego kapitału, z czego 615 firm zatrudniało do 9 osób. Wartość zagranicznych inwestycji tych firm wyniosła (według metodologii GUS) 1,9 mld PLN, co stanowiło ok. 0,8% kapitału zagranicznego zaangażowanego w RCz. Najwięksi czescy inwestorzy w Polsce to: ČEZ, Penta Investments, Kofola, Metrostav, Accolade, Smartwings, Newton Media, CPI Property Group.

RELACJE REPUBLIKI CZESKIEJ Z UNIĄ EUROPEJSKĄ

Czechy są członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r. oraz strefy Schengen od 21 grudnia 2007 r. Przystępując do UE, RCz zobowiązała się do przyjęcia wspólnej europejskiej waluty, po spełnieniu kryteriów konwergencji (tzw. kryteria z Maastricht: inflacja o maksymalnie 1,5% wyższa od średniej trzech p.cz. o najniższej inflacji, deficyt budżetowy poniżej 3%, dług publiczny poniżej 60% PKB, stabilny kurs waluty krajowej do EUR; średnia stopa procentowa nieprzekraczająca o maksymalnie 2% wyższa od średniej z trzech p.cz. z najniższą inflacją). Z danych czeskiego Ministerstwa Finansów wynika, że dzięki ustabilizowaniu kluczowych wskaźników makroekonomicznych RCz już wkrótce będzie spełniać ww. kryteria. W RCz toczy się dyskusja na temat przyjęcia euro, jednak z wypowiedzi przedstawicieli czeskich władz wynika, że rząd nie podejmuje na tym etapie konkretnych działań na rzecz wprowadzenia euro (wynika to m.in. z braku konsensusu w ramach rządzącej koalicji). Przeciwko euro są również najważniejsze partie opozycyjne: ANO i SPD.

Czechy są członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r. oraz strefy Schengen od 21 grudnia 2007 r. Przystępując do UE, RCz zobowiązała się do przyjęcia wspólnej europejskiej waluty, po spełnieniu kryteriów konwergencji (tzw. kryteria z Maastricht: inflacja o maksymalnie 1,5% wyższa od średniej trzech p.cz. o najniższej inflacji, deficyt budżetowy poniżej 3%, dług publiczny poniżej 60% PKB, stabilny kurs waluty krajowej do EUR; średnia stopa procentowa nieprzekraczająca o maksymalnie 2% wyższa od średniej z trzech p.cz. z najniższą inflacją). Z danych czeskiego Ministerstwa Finansów wynika, że dzięki ustabilizowaniu kluczowych wskaźników makroekonomicznych RCz już wkrótce będzie spełniać ww. kryteria. W RCz toczy się dyskusja na temat przyjęcia euro, jednak z wypowiedzi przedstawicieli czeskich władz wynika, że rząd nie podejmuje na tym etapie konkretnych działań na rzecz wprowadzenia euro (wynika to m.in. z braku konsensusu w ramach rządzącej koalicji). Przeciwko euro są również najważniejsze partie opozycyjne: ANO i SPD.

Polska i Czechy (Czechosłowacja) podpisały aż 112 wspólnych umów międzynarodowych. Ich pełną listę można znaleźć w internetowej bazie traktatów MSZ (https://traktaty.msz.gov.pl).

Administracja gospodarcza

• Kancelaria Rządu RCz (Úřad vlády ČR)
• Ministerstwo Finansów RCz (Ministerstvo financí ČR)
• Ministerstwo Pracy i Spraw Społecznych RCz (Ministerstvo práce a sociálních věcí ČR)
• Ministerstwo Przemysłu i Handlu RCz (Ministerstvo průmyslu a obchodu ČR)
• Ministerstwo Rolnictwa RCz (Ministerstvo zemědělství ČR)
• Ministerstwo Rozwoju Regionalnego RCz (Ministerstvo pro místní rozvoj ČR)
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych RCz (Ministerstvo zahraničních věcí ČR) 
• Ministerstwo Środowiska RCz (Ministerstvo životního prostředí ČR)
• Ministerstwo Transportu RCz (Ministerstvo dopravy ČR)
• Ministerstwo Zdrowia RCz (Ministerstvo zdravotnictví ČR)

Samorządy gospodarcze

• Izba Handlowa RCz (Hospodářská komora ČR)
• Konfederacja Przemysłu i Transportu Republiki Czeskiej (Svaz průmyslu a dopravy ČR)
• Izba Przemysłu Spożywczego RCz (Potravinářská komora ČR)
• Izba Rolnicza RCz (Agrární komora ČR)

Oficjalna prasa ekonomiczna

• Dziennik Hospodářské noviny
• Dziennik E15
• Tygodnik Ekonom

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

• Narodowy Bank Czeski (Česká národní banka)
• Czeski Bank Eksportowy (Česká exportní banka)
• Agencja Gwarancji Eksportowych i Ubezpieczeń (Exportní garanční a pojišťovací společnost)
• Urząd Pracy Republiki Czeskiej (Úřad práce ČR)
• Czeska Agencja Prasowa (Česká tisková kancelář)
• Czeski Urząd Statystyczny (Český statistický úřad)
• Państwowa Administracja Weterynaryjna (Státní veterinární správa)
• Państwowa Inspekcja Żywności i Rolnictwa (Státní potravinářská a zemědělská inspekce)
• Agencja Wspierania Przedsiębiorczości i Inwestycji CzechInvest
• Czeska Agencja Wspierania Handlu CzechTrade

Najważniejsze polskie instytucje

• Ambasada RP w Pradze (Velvyslanectví Polské republiky v Praze)
• Konsulat Generalny RP w Ostrawie (Generální konzulát Polské republiky v Ostravě)
• Zagraniczne Biuro Handlowe PAIH w Pradze

Pozostałe przydatne kontakty

• Forum Polsko-Czeskie (Česko-polské fórum)
• Czesko-Polska Izba Handlowa (Česko-polská obchodní komora)
• Zagraniczny Ośrodek Polskiej Organizacji Turystycznej w Pradze
• Klub Polskiego Biznesu w Republice Czeskiej