Polska w Czechach

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, języki urzędowe

Republika Czeska (RCz) znajduje się w Europie Środkowej. Graniczy z Polską, Słowacją, Austrią i Niemcami. Państwo to zamieszkuje 10,5 mln mieszkańców. Wśród nich (wg wyników spisu ludności z 2021 r.) 57,3% deklaruje narodowość czeską (w 2011 r. – 63,7%), 3% - morawską (w 2011 r. – 4,9%), 0,9% - słowacką (w 2011 r. – 1,4%), 0,2% - polską (w 2011 r. – 0,4%), 0,08% - niemiecką (w 2011 r. – 0,4%), 0,1% - śląską (b.z.), 31,5% - o nieustalonej narodowości (w 2011 r. – 26,0%). Należy pamiętać, że podanie narodowości w spisie ludności było nieobowiązkowe. Powierzchnia RCz, przeważnie o charakterze górzystym, wynosi 78 866 km kw. Stolicą państwa jest Praga, licząca 1,3 mln mieszkańców. Powierzchnia miasta stołecznego wynosi 496 km2. Gęstość zaludnienia RCz to 134 osoby na km2, a Pragi 2 571 osób na km2. Administracyjnie RCz dzieli się na 14 większych jednostek samorządowych, tzw. krajów (odpowiedniki polskich województw) – w tym miasto stołeczne Praga – oraz na 6 246 gmin.

Językiem urzędowym jest język czeski, natomiast dla Czechów zasadniczo zrozumiały jest też język słowacki. Do innych najczęściej używanych języków można zaliczyć: j. angielski, j. niemiecki oraz j. rosyjski

Warunki klimatyczne

Klimat RCz jest umiarkowany, kontynentalny, ze średnią temperaturą roczną od 6,6 do 9,7 stopni C. Temperatury latem wynoszą średnio +20 stopni C, w zimie natomiast spadają do –5 stopni C. Średnie opady roczne wynoszą od 490 do 690 mm. Strefa czasowa w RCz: czas środkowoeuropejski GMT+1 (czas letni GMT+2).

Główne bogactwa naturalne

Do głównych bogactw naturalnych RCz należą: złoża węgla brunatnego i kamiennego, litu, glinki kaolinowej, rudy uranu i piasków szklarskich. W RCz wydobywa się także rudy żelaza, gaz ziemny, ropę naftową, rudy metali kolorowych, srebra, rtęci oraz grafit.

System walutowy, kurs i wymiana

Walutą obowiązującą na terytorium RCz jest korona czeska (Kč, CZK), dzieląca się na 100 halerzy (h). W obiegu znajdują się banknoty o nominałach: 100 CZK, 200 CZK, 500 CZK, 1 000 CZK, 2 000 CZK oraz 5 000 CZK, a także monety o nominałach: 1 CZK, 2 CZK, 5 CZK, 10 CZK, 20 CZK oraz 50 CZK (monetę o nominale 50 halerzy wycofano z obiegu z dniem 31 sierpnia 2009 r., natomiast banknoty 50 CZK zostały wycofane z obiegu w połowie 2011 r.). Podobnie jak w innych państwach UE możliwa jest wymiana CZK na inne waluty świata. Wymiany dokonuje się w bankach bądź w kantorach.

Religia

Bezwyznaniowość deklaruje 47,7% społeczeństwa, a przynależność do danej denominacji religijnej deklaruje 13,0%, w tym odpowiednio: katolicyzm – 7,0%, husytyzm – 0,2%, kościół czeskobraterski - 0,3%. Wierzących, ale niepraktykujących jest 9,0% ludności. Ok. 30,1% badanych (w spisie ludności z 2021 r.) nie zaznaczyło żadnej odpowiedzi.

Deklaracje wyznaniowe Czechów nie pokrywają się jednak z praktykami religijnymi. Wg kościelnych statystyk w nabożeństwach regularnie uczestniczy około 5% obywateli. W pozostałych wyznaniach bywa podobnie. Najbardziej religijnym regionem Czech jest Kraj Zliński (27,5%).

Ciekawostką jest to, że według spisu ludności z 2011 r. najbardziej religijną grupą narodowościową w Czechach są Polacy – przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego zadeklarowało 79,1% czeskich Polaków. Aż 18,1% czeskich Polaków stanowią ewangelicy wyznania augsburskiego.

Infrastruktura transportowa

RCz posiada bardzo dobrze rozwiniętą sieć dróg, w tym szereg autostrad oraz dróg I, II, i III kategorii. Całkowita długość sieci drogowej wynosi ponad 55 tys. km. Przejazdy autostradami i drogami ekspresowymi są płatne poprzez zakup winiet naklejanych na szyby samochodów osobowych lub dla samochodów ciężarowych poprzez użytkowanie specjalnych urządzeń pokładowych.

Sieć kolejowa w RCz liczy około 9,5 tys. km, w tym ok. 33% jest zelektryfikowanych. W sieci kolejowej funkcjonuje ponad 8,5 tys. przejazdów kolejowych (57% oznaczonych jedynie znakiem krzyża, 8% rogatki, 25% sygnalizacja świetlna bez rogatek, 10% sygnalizacja świetlna z rogatkami) oraz 2,8 tys. stacji i przystanków, w tym 30 są to stacje graniczne.

Transport lotniczy na terenie RCz wykorzystuje 100 lotnisk, w tym 65 krajowych lotnisk publicznych, 7 międzynarodowych lotnisk publicznych, 13 krajowych lotnisk niepublicznych oraz 15 międzynarodowych lotnisk niepublicznych. Do największych lotnisk należą następujące: w Pradze, Ostrawie, Brnie oraz Karlowych Warach.

Obowiązek wizowy

Kwestie wizowe w RCz są regulowane w ramach Umowy z Schengen, której strona czeska jest sygnatariuszem.

Wykaz świąt państwowych

Ważniejsze święta w RCz (dni wolne od pracy):

• Nowy Rok / Powstanie Państwa Czeskiego - 1 stycznia
• Wielki Piątek
• Poniedziałek Wielkanocny
• Święto Pracy – 1 maja
• Dzień Wyzwolenia Republiki Czechosłowackiej - 8 maja
• Dzień Apostołów Słowiańskich Cyryla i Metodego - 5 lipca
• Dzień Spalenia Mistrza Jana Husa  - 6 lipca
• Święto Państwowości Czeskiej (św. Wacława) - 28 września
• Dzień Powstania Niepodległego Państwa Czechosłowackiego – 28 października
• Dzień Walki o Wolność i Demokrację  - 17 listopada
• Wigilia Bożego Narodzenia – 24 grudnia
• Boże Narodzenie – 25-26 grudnia

Ustrój polityczny

RCz jest republiką o ustroju demokracji parlamentarnej.

Na czele państwa stoi Prezydent Republiki wybierany od 2013 roku w wyborach bezpośrednich (wcześniej wyboru dokonywało Zgromadzenie Narodowe, tj. połączone Izba Poselska i Senat) na pięcioletnią kadencję, z możliwością wyboru na drugą kadencję. Reprezentuje on państwo na arenie międzynarodowej. Prezydent ma prawo powoływać i odwoływać premiera oraz członków rządu, rozwiązać Izbę Poselską, powoływać i odwoływać sędziów oraz powoływać członków Czeskiego Banku Narodowego. W wyniku pierwszych bezpośrednich wyborów prezydenckich (pierwsza tura 11 i 12 stycznia, druga 25 i 26 stycznia) od 8 marca 2013 roku prezydentem RCz jest Miloš Zeman (2 kadencja).  

Władza ustawodawcza

Najwyższą władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy Parlament. W izbie niższej Parlamentu – Izbie Poselskiej zasiada 200 posłów, wybieranych na 4–letnią kadencję, wyłanianych za pomocą systemu proporcjonalnego, metodą przeliczania głosów za użyciu kwot Imperiali oraz Hagenbacha-Bischoffa.

Przewodniczącym Izby Poselskiej jest Markéta Pekarová Adamová (TOP 09).

Podział mandatów wg partii politycznych po wyborach z 2021 r.:

• ANO (72)
• Koalicja SPOLU: ODS (34), KDU-ČSL (23), TOP 09 (14)
• Koalicja Piraci i Burmistrzowie: STAN (33), PIRACI (4)
• SPD (20)

W izbie wyższej Parlamentu – Senacie zasiada 81 senatorów, wybieranych na 6 lat, wyłanianych w wyborach większościowych. Skład izby jest w 1/3 odnawiany poprzez wybory co 2 lata. Przewodniczący Senatu jest po prezydencie drugim w hierarchii przedstawicielem państwa.

Przewodniczącym Senatu jest Miloš Vystrčil  (ODS)

Podział mandatów wg klubów senackich po wyborach w październiku 2022 r.:

• ODS-TOP 09 (36)​​​​​​
• STAN (18)
• KDU-ČSL (12)
• ANO i ČSSD (6)
• SEN 21-PIRACI (6)
• niezrzeszeni (3)​​

Władza wykonawcza

Organem wykonawczym jest rząd, na czele którego od listopada 2021 r. stoi premier Petr Fiala (ODS).

Struktura administracji gospodarczej

W ramach struktury administracji gospodarczej RCz działają następujące instytucje: Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Finansów (w zakresie nadzoru właścicielskiego nad EGAP i CEB), Czeska Agencja Wspierania Handlu CzechTrade wraz z przedstawicielstwami zagranicznymi, Agencja Wspierania Przedsiębiorczości i Inwestycji CzechInvest wraz z przedstawicielstwami zagranicznymi, Agencja Gwarancji Eksportowych i Ubezpieczeń (EGAP), Czeski Bank Eksportowy (CzEB) oraz Wydziały Ekonomiczno-Handlowe Ambasad i Konsulatów.

Ministerstwo Przemysłu i Handlu jest centralnym organem administracji państwowej właściwym m.in. w zakresie zagranicznej polityki gospodarczej (koordynuje zagraniczną politykę gospodarczą w kontekście bilateralnym, odpowiada za współpracę w zakresie polityki handlowej z organizacjami międzynarodowymi). Realizuje zadania związane ze wspieraniem i promocją eksportu i inwestycji zarówno w sferze analityczno-programowej, jak i wykonawczej. Opracowuje rządowe programy działań związanych z promocją i wspieraniem eksportu i inwestycji (np. Strategia Eksportu Republiki Czeskiej na lata 2012-2020). Nadzoruje wdrażanie programów przez podległe instytucje (CzechTrade i CzechInvest). Wdraża bezpośrednio wybrane narzędzia wspierania eksportu i inwestycji. Zgodnie z ustawą o zachętach inwestycyjnych, podejmuje decyzje w sprawie udzielenia wsparcia dla inwestorów.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych uczestniczy w procesie koordynowania i kierowania działalnością centralnych organów administracji państwowej w zakresie stosunków gospodarczych z zagranicą. W ramach ministerstwa zagadnieniami tymi zajmuje się Sekcja Ekonomiczna, która poprzez podległe departamenty i jednostki organizacyjne formułuje, koordynuje i realizuje politykę zagraniczną RCz w obszarze zewnętrznych stosunków gospodarczych, w tym współpracy rozwojowej i pomocy humanitarnej, oraz zarządza działalnością ambasad i konsulatów RCz i ich wydziałów ekonomicznych w realizacji polityki zagranicznej Republiki Czeskiej w dziedzinie zewnętrznych stosunków gospodarczych

Agencja Gwarancji Eksportowych i Ubezpieczeń (EGAP), która jest spółką prawa handlowego ze 100% udziałem skarbu państwa, ubezpiecza działalność eksportową i inwestycyjną przedsiębiorców czeskich od ryzyka politycznego i handlowego.

Czeski Bank Eksportowy (CzEB) jest spółką akcyjną, w której 84% akcji należy do skarbu państwa, natomiast 16% do EGAP. Jest instytucją bankową, która udziela kredytów na finansowanie działalności eksportowej i inwestycyjnej za granicą.

Sądownictwo gospodarcze

O sprawach spornych w dziedzinie gospodarczej rozstrzyga Sąd Arbitrażowy (SA) umocowany przy Izbie Gospodarczej i Izbie Rolnej RCz. Instytucja ta została utworzona w 1949 r. i do chwili obecnej rozpatrzyła ponad 15 tys. spraw dotyczących kwestii spornych w dziedzinie handlu międzynarodowego. Od 2005 roku kompetencje SA zostały rozszerzone na wszystkie państwa UE i może on rozstrzygać spory we wszystkich językach unijnych. SA jest jedynym sądem w RCz, któremu Ministerstwo Przemysłu i Handlu przyznało uprawnienia rozstrzygania sporów konsumenckich.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Republika Czeska dysponuje silnie uprzemysłowioną i otwartą gospodarką proeksportową o stabilnej pozycji na rynkach finansowych.

Udział zatrudnionych w II sektorze oscyluje wokół 37-38%, z których ok. 30% przypada niezmiennie na przemysł. Są to jedne z najwyższych wartości tych wskaźników w UE. W I sektorze zatrudnione jest zaledwie 3%, natomiast w III sektorze 60% ludności czynnej zarobkowo. Jeśli chodzi o udział poszczególnych sektorów w PKB (w rozumieniu wartości dodanej) proporcje te są bardzo podobne – w I sektorze wytwarza się niecałe 4%, w II sektorze niecałe 36%, natomiast w III sektorze niespełna 61% PKB.

Wartość eksportu Czech tradycyjnie sięga powyżej 80% PKB, przy czym dominującą rolę odgrywa handel z państwami Unii Europejskiej, a wśród nich przede wszystkim Niemcami, które zarówno w eksporcie, jak i imporcie są zdecydowanie najważniejszym partnerem handlowym Czech. Silne powiązanie z gospodarką Niemiec (poza więzami handlowymi szczególne znaczenie mają także relacje inwestycyjne i kapitałowe) zwłaszcza w okresie kryzysu gospodarczego w strefie euro było często określane jako znaczne źródło ryzyka dla rozwoju gospodarczego Czech. W okresach prosperity jest to jednak równocześnie główny motor czeskiego wzrostu gospodarczego.

Tabela głównych wskaźników makroekonomicznych

Główne sektory gospodarki w tworzeniu PKB

Najistotniejszymi sektorami gospodarki Czech pod względem udziału w tworzeniu PKB (rozumianym jako wartość dodana) są przemysł przetwórczy (24,8%), handel hurtowy i detaliczny wraz z usługami naprawy i utrzymania samochodów (11,0%) oraz obrót nieruchomościami (9,3%).

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze ekonomicznym

RCz jest członkiem 40 organizacji międzynarodowych o charakterze ekonomicznym, takich m.in. jak: Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD, od 1995 roku), Światowa Organizacja Handlu (WTO, od 1995 roku), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (od 1993 roku), Bank Światowy (od 1993 roku), Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (od 1993 roku), Europejski Bank Inwestycyjny, Unia Europejska (od 2004 roku), Fundusz Inwestycyjny Inicjatywy Trójmorza (od 2019 roku). Do innych najważniejszych z punktu widzenia strony czeskiej należą: Europejska Organizacja ds. Badań Nuklearnych (CERN) oraz Wspólny Instytut ds. Badań Nuklearnych (JINR), Międzynarodowa Agencja ds. Energii Atomowej (IAEA), Międzyrządowa Organizacja ds. Międzynarodowych Przewozów Koleją (OTIF), Konferencja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ECAC) oraz Międzynarodowe Forum Transportu.

Gospodarcze umowy dwustronne

Stosunki gospodarcze między Polską i RCz regulują następujące umowy: Umowa między Rządem RP a Rządem RCz w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w dniu 13 września 2011 roku w Warszawie (weszła w życie 1 stycznia 2013 roku); Umowa między Rządem RP a Rządem RCz o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji, podpisana w dniu 16 lipca 1993 roku w Pradze; Umowa między Rządem RP a Rządem RCz o prowadzeniu robót geologicznych w rejonie wspólnej granicy państwowej, podpisana w dniu 19 sierpnia 2008 roku.

W związku z uzyskaniem przez oba państwa członkostwa w Unii Europejskiej, od 1 maja 2004 roku kontakty gospodarcze między RP i RCz są także regulowane przepisami unijnymi.

Handel zagraniczny

Republika Czeska jest jednym z najważniejszych partnerów gospodarczych Polski. W 2021 r. kraj ten zajął drugą pozycję pod względem udziału w polskim eksporcie (udział 5,8%) oraz siódmą w imporcie (udział 3,2%). Polsko-czeskie obroty handlowe osiągnęły w 2021 roku wartość prawie 26 mld euro, w tym polski eksport osiągnął niecałe 17 mld euro, a import ponad 9 mld euro. W ubiegłym roku powiększyło się saldo wymiany handlowej do 7,8 mld EUR. Według danych Czeskiego Urzędu Statystycznego import z Polski stanowił 7,87% czeskiego importu ogółem, co dało Polsce trzecie miejsce na liście największych eksporterów na rynek czeski, po Niemczech i Chinach. W strukturze największych odbiorców czeskich produktów Polska również zajmuje trzecią pozycję z udziałem 6,23%, za Niemcami i Słowacją.

 Inwestycje

Skumulowana wartość polskich inwestycji bezpośrednich w Republice Czeskiej na koniec 2020 roku wynosiła 2,61 mld EUR, co dało Polsce 12 miejsce wśród największych inwestorów na rynku czeskim (czołówkę tworzą: Holandia, Niemcy, Luksemburg, Austria i Francja). Jednocześnie Czechy są trzecim najpopularniejszym krajem dla polskich inwestorów, po Luksemburgu i Cyprze.

Według danych GUS, na koniec 2020 r. funkcjonowało w Polsce 700 podmiotów z udziałem czeskiegokapitału, z czego większość (tj. 580) zatrudniała do 9 osób. Wartość zagranicznych inwestycji tych firm wyniosła według metodologii GUS 1,71 mld PLN, co stanowiło ok. 0,8% kapitału zagranicznego ogółem. Najwięksi czescy inwestorzy w Polsce to: CEZ, Penta Investments, Kofola, Metrostav, Accolade (nieruchomości komercyjne, głównie parki logistyczne), Smartwings, Newton Media, CPI Property Group (nieruchomości komercyjne).

Współpraca regionalna

Polsko–czeska współpraca transgraniczna i międzyregionalna odbywa się na kilku płaszczyznach. Na podstawie Porozumienia między Rządem RP a Rządem RCz o współpracy transgranicznej z 8 września 1994 roku powołana została Polsko-Czeska Komisja Międzyrządowa ds. Współpracy Transgranicznej. Komisja określa kierunki i podstawowe założenia rozwoju współpracy transgranicznej, opracowuje wspólne programy działania, mające na celu rozwój współpracy między władzami regionalnymi i lokalnymi administracji państwowej i organami samorządu terytorialnego. Komisja opracowuje propozycje w zakresie tworzenia sprzyjających warunków prawnych, ekonomicznych, finansowych i handlowych dla korzystnego współdziałania między regionami.

Współpraca transgraniczna odbywa się także m.in. poprzez współpracę euroregionów – na granicy polsko-czeskiej działa sześć euroregionów: Nysa, Glacensis, Pradziad, Silesia, Śląsk Cieszyński i Beskidy. W 2013 roku powstało Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) „TRITIA” (Województwo Opolskie i Województwo Śląskie oraz czeski Kraj Morawsko-śląski i słowacki Samorządowy Kraj Żyliński). Głównym celem powołanego ugrupowania jest ułatwianie i wspieranie współpracy pomiędzy samorządami oraz wspieranie spójności społecznej i gospodarczej regionów. Podobnie w 2015 roku samorząd Województwa Dolnośląskiego wraz z partnerami czeskimi utworzył EUWT Novum (w skład EUWT weszły graniczące z Dolnym Śląskiem regiony czeskie: Kraj Kralowohradecki, Kraj Pardubicki, Kraj Ołomuniecki oraz Kraj Liberecki, jak również polska i czeska część euroregionu Nysa i euroregion Glacensis).

Z sukcesem realizowana jest bezpośrednia współpraca poszczególnych województw z czeskimi krajami. Na przykład Kraj Morawsko-śląski ma podpisane umowy o współpracy z Województwem Opolskim i Województwem Śląskim, dotyczące takich obszarów jak: ochrona środowiska, transport i komunikacja, rozwój ruchu turystycznego, zarządzanie kryzysowe, współpraca służb ratowniczych. Kraj Liberecki współpracuje z Województwem Dolnośląskim, a Kraj Środkowoczeski z Województwem Mazowieckim i Województwem Opolskim.

Współpraca taka odbywa się również w ramach miast partnerskich (134) oraz na poziomie gmin, np. Związek Gmin Śląska Opolskiego zrealizował projekt pn. „Polsko-czeskie partnerstwo dla gospodarczej aktywizacji gmin”. Celem projektu było promowanie inicjatyw zwiększających aktywność gospodarczą na terenie miast i gmin w ramach współpracy partnerów z Województwa Opolskiego i z Republiki Czeskiej (38 gmin Śląska Opolskiego zawarło umowy partnerskie z miastami czeskimi).

Perspektywa finansowa 2007-2013 była pierwszą, w której Polska i Czechy mogły w pełni korzystać ze środków europejskich na finansowanie współpracy transgranicznej. Program Współpracy Transgranicznej RP-RCz 2007-2013 dysponował 220 mln EUR środków (największy pod względem finansowym program współpracy transgranicznej, w którym uczestniczyła Polska). W perspektywie finansowej 2014-2020 program jest kontynuowany pod nazwą Interreg V-A RCz – RP (z budżetem 226 mln EUR). W perspektywie finansowej 2021-2027 program jest po raz kolejny kontynuowany pod nazwą Interreg V-A RCz – RP (z budżetem 178 870 508 mln EUR). Więcej: https://pl.cz-pl.eu/ 

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Po wejściu obu państw do Unii Europejskiej nie istnieją w Republice Czeskiej bariery dla polskich towarów i usług.

Dostęp do rynku pracy. Świadczenia usług i zatrudnienie obywateli RP

Liczba legalnie zatrudnionych cudzoziemców na terenie Republiki Czeskiej na koniec grudnia 2021 roku wyniosła 804 000 osób. Pod względem struktury geograficznej zatrudnienia polscy pracownicy plasują się na trzecim miejscu za obywatelami Słowacji i Ukrainy.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Czeskie przepisy prawne umożliwiają nabywanie nieruchomości przez obywateli państw członkowskich UE bez jakichkolwiek ograniczeń. Kwestię nabywania gruntów rolnych i leśnych przez cudzoziemców reguluje ustawa nr 503/2012 r. z dnia 19 grudnia 2012 roku o Państwowym Urzędzie ds. Gruntów.

Podmiot, który zamierza nabyć nieruchomość w RCz (w tym również grunt rolny lub leśny) powinien zawrzeć umowę sprzedaży nieruchomości w formie pisemnej (nie jest wymagana forma aktu notarialnego) z uwierzytelnionym podpisem obu stron umowy (choć przepisy tego wprost nie nakazują, w praktyce jest to wymagane). Uwierzytelnienia może dokonać notariusz, urzędnik państwowy z urzędu wojewódzkiego, urzędu gminy oraz, w ograniczonym zakresie, adwokat. Zmiana właściciela nieruchomości podlega procedurze wpisu do Katastru Nieruchomości.

Wniosek o wpis do Katastru znajduje się na stronach internetowych Czeskiego Urzędu Geodezyjnego i Katastralnego (http://www.cuzk.cz/), gdzie również dostępny jest do pobrania program służący do wypełniania formularzy on-line. Wydrukowany formularz należy opatrzyć znaczkiem skarbowym oraz załączyć co najmniej cztery uwierzytelnione kopie umowy sprzedaży.

Dopiero z chwilą wpisu do Katastru Nieruchomości dany podmiot staje się właścicielem nieruchomości ze skutkiem od daty złożenia wniosku o wpis. Inne zgłoszenie zakupu nieruchomości nie jest wymagane, ponieważ dane Katastru Nieruchomości są powszechnie dostępne.

W przypadku zamiaru wybudowania budynku na nieruchomości, której zakup jest planowany, należy przed jej zakupem, sprawdzić - we właściwym miejscowo urzędzie miasta - czy dana działka jest działką budowlaną lub też czy np. nie jest objęta zakazem budowy. W tym celu należy uzyskać numer działki, adres położenia działki oraz ewentualnie mapę jej lokalizacji z Urzędu Katastralnego.

System zamówień publicznych

Problematykę zamówień publicznych w Republice Czeskiej reguluje ustawa nr 134/2016 o zlecaniu zamówień publicznych (UZZP), która weszła w życie 1 października 2016 roku, zastępując ustawę nr 137/2006 o zamówieniach publicznych.

Jedną z kluczowych zmian było odejście od kryterium ceny jako decydującego czynnika w wyborze oferenta. Uproszczone zostały także procedury związane z tzw. małymi zamówieniami publicznymi. Ustawa ta równocześnie implementuje do czeskiego porządku prawnego dyrektywy 2014/24/UE oraz 2014/25/UE.

Organami odpowiedzialnymi za nadzór nad zamówieniami publicznymi w RCz są Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (https://www.mmr.cz/cs/ministerstvo/urad/projektova-kancelar/verejne-zakazky) oraz Urząd Ochrony Konkurencji (http://www.uohs.cz/cs/verejne-zakazky.html). Ta druga instytucja, zgodnie z § 248 UZZP, sprawuje nadzór nad przestrzeganiem obowiązujących regulacji prawnych.

W § 5 UZZP zdefiniowano, kogo można uznać za zamawiającego w rozumieniu ustawy. Pierwszą kategorią jest zamawiający publiczny, za którego uznaje się:

• Republikę Czeską (przy czym poszczególne państwowe jednostki organizacyjne uznaje się za osobnych zamawiających),
• Czeski Bank Narodowy,
• państwowe organizacje pożytku publicznego,
• jednostki samorządu terytorialnego i zarządzane przez nie organizacje pożytku publicznego,
• inne osoby prawne, o ile zostały ustanowione na rzecz realizacji interesu publicznego (niemające przy tym charakteru przemysłowego lub handlowego), a jednocześnie finansowane w większości przez innego zamawiającego publicznego, który sprawuje nad nimi kontrolę, bądź też mianuje lub wybiera ponad połowę członków jego organu statutowego lub kontrolnego.

Ponadto, ustawa uznaje za zamawiającego osobę, która na realizację zamówienia publicznego wykorzysta ponad 200 mln CZK lub ponad 50% środków pieniężnych zaczerpniętych z budżetu zamawiającego publicznego, z budżetu UE, bądź też z budżetu obcego państwa (za wyjątkiem sytuacji, gdy zamówienie publiczne realizowane jest poza obszarem UE).

Przy zlecaniu sektorowych zamówień publicznych zgodnie z § 151 ustawy (w tym także koncesji sektorowych zgodnie z § 176 ust. 3 ustawy), za zamawiającego uznaje się także podmiot, który jednocześnie:

• prowadzi jedną z wymienionych w ustawie działalności, zdefiniowaną w § 153 ustawy, a więc m.in. w sektorze gazowniczym, ciepłowniczym, elektroenergetycznym, wodociągowo-kanalizacyjnym, w publicznym transporcie osobowym, usług pocztowych itd.,
• działalność tę wykonuje na podstawie odrębnych przepisów lub praw wyłączności, bądź też zleceniodawca publiczny sprawuje nad nim kontrolę bezpośrednią lub pośrednią.

Zgodnie z § 6 ust. 3 ustawy, zamawiający nie może ograniczać udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne tym wykonawcom, którzy mają siedzibę w innym państwie członkowskim UE, państwie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii oraz w państwach, z którymi RCz lub UE zawarły umowy międzynarodowe, zapewniające wykonawcom z tych państw dostęp do zamówień publicznych.

Ustawa dzieli zamówienia publiczne w § 14 w zależności od przedmiotu postępowania na:

• zamówienia publiczne na dostawy towarów,
• zamówienia publiczne na usługi,
• zamówienia publiczne na prace budowlane.

W przypadku, gdy dane zamówienie publiczne zawiera w sobie dwa lub trzy jego rodzaje, zlecane jest ono wg zasad odnoszących się do rodzaju zamówienia, który odpowiada jego głównemu przedmiotowi.

Ustawa wyodrębnia (w § 25-27) w zależności od zakładanej wartości:

• zamówienia publiczne ponadlimitowe, gdy szacunkowa wartość przedmiotu zamówienia jest równa lub przekracza limit finansowy określony w przepisach wykonawczych do ustawy o zamówieniach publicznych; w 2022 r. wynosił on 3 653 000 CZK netto (ok. 150.000 EUR) dla zamówień publicznych na dostawy towarów i na usługi oraz 140 448 000 CZK netto (ok. 5.766.000 EUR) dla zamówień publicznych na prace budowlane,

• zamówienia publiczne podlimitowe, gdy szacunkowa wartość przedmiotu zamówienia publicznego na dostawy towarów czy usług przekracza 2 mln CZK netto (ok.76.000 EUR), zaś na prace budowlane 6 mln CZK netto (ok. 228.000 EUR), a jednocześnie nie przekracza limitów wyznaczonych dla zamówień ponadlimitowych,
• małe zamówienia publiczne, gdy szacunkowa wartość przedmiotu zamówienia publicznego na dostawy czy usługi nie przekracza 2 mln CZK netto, a na prace budowlane 6 mln CZK netto.

Zgodnie z § 31 ustawy, małe zamówienia publiczne nie muszą być zlecane w trybie ustawy o zamówieniach publicznych. Wymagane jest jednak dotrzymanie zasad przejrzystości, adekwatności, równego traktowania i niedyskryminacji.

Ustawa o zamówieniach publicznych wyróżnia następujące rodzaje przetargów:

• uproszczony przetarg podlimitowy (zjednodušené podlimitní řízení),
• przetarg otwarty (otevřené řízení),
• przetarg ograniczony (užší řízení),
• negocjacje publiczne (jednací řízení s uveřejněním),
• negocjacje niepubliczne (jednací řízení bez uveřejnění),
• przetarg z dialogiem konkurencyjnym (řízení se soutěžním dialogem),
• przetarg o partnerstwie innowacyjnym (řízení o inovačním partnerství),
• przetarg o udzielenie koncesji (koncesní řízení) oraz
• zlecenie zamówienia publicznego w trybie uproszczonym (řízení pro zadání veřejné zakázky ve zjednodušeném režimu).

Zamawiający może sygnalizować poprzez Monitor Zamówień Publicznych także swoją intencję rozpisania zamówienia publicznego (czyni to wg zasad opisanych w § 212 ustawy). Zamawiający może zamówienie dzielić na części, o ile nie obchodzi w ten sposób obowiązków określonych w ustawie.

Zamawiający dokonuje wyboru ofert kierując się oceną:

• spełnienia kryteriów udziału w przetargu,
• zawartości ofert.

Zamawiający może w pierwszej kolejności dokonać oceny zawartości ofert, a dopiero potem sprawdzić, czy wybrany oferent spełnia kryteria udziału w przetargu. Zamawiający może ograniczyć liczbę uczestników przetargu co najwyżej do trzech uczestników wg określonych kryteriów kwalifikacji, o ile poda informację o takiej możliwości w ogłoszeniu o przetargu. Ograniczenie liczby uczestników przetargu nie dotyczy, co do zasady, przetargu otwartego i ograniczonego.

Zamawiający może w ogłoszeniu o przetargu zastrzec, że po wstępnej ocenie ofert przeprowadzi aukcję elektroniczną, która nie stanowi samodzielnej formy przetargu, ale może dopomóc w obniżeniu kosztów. W przypadku organizacji takiej aukcji, zamawiający musi zapewnić anonimowość jej uczestników. Szczegóły dotyczące warunków przeprowadzenia i organizacji aukcji elektronicznej znajdują się w § 120-121 ustawy.

Zamawiający może lub jest zobowiązany (w zależności od typu zamówienia) wymagać wykazania spełnienia przez dostawcę postawionych warunków:

• kwalifikacyjnych (§ 37 ust. 1a, § 48 ust. 5, § 73 – 88) – tzn. potwierdzających zdolność oferenta do wypełnienia zamówienia; ustawa rozróżnia cztery rodzaje kryteriów kwalifikacyjnych: kompetencje podstawowe i specjalistyczne oraz wymogi ekonomiczne i techniczne;
• technicznych (§ 37 ust. 1b, § 89 – 95) – tzn. dotyczących przedmiotu zamówienia; zakazane jest jednak takie formułowanie warunków technicznych (np. w zakresie posiadanych praw własności intelektualnej), które odnoszą się do konkretnego dostawcy czy konkretnego produktu;
• handlowych lub innych umownych (§ 37 ust. 1c) – np. określony termin dostawy czy warunki płatności,
• szczególnych (§ 37 ust. 1d) – np. dotyczące określonego wpływu realizacji zamówienia na środowisko przyrodnicze czy dotyczące zatrudnienia określonej liczby osób niepełnosprawnych,
• ofertowych (§ 37 ust. 2) – np. jakie konkretnie informacje mają być zamieszczone w przesłanych ofertach lub jaką formę ma przyjąć zgłoszenie udziału w przetargu,
• dotyczących formy działania potencjalnego dostawcy (§ 37 ust. 3-5) – co do zasady, nie ma możliwości stawiania warunków dotyczących określonej formy prawnej oferenta; jedyny wyjątek dotyczy spółek akcyjnych – tutaj zamawiający może domagać się, aby akcje firmy były wydawane wyłącznie w postaci zdematerializowanej;
• w zakresie tzw. udziału zastrzeżonego (§ 37 ust. 6) – zastrzeżenie udziału w przetargu do oferentów, których co najmniej 50% pracowników stanowią osoby niepełnosprawne zatrudnione na chronionych miejscach pracy (zgodnie z definicją zawartą w ustawie o zatrudnieniu).

Ustanowione warunki muszą być proporcjonalne do przedmiotu zamówienia oraz nie mogą bez powodu dyskryminować potencjalnych oferentów, którzy w przeciwnym wypadku byliby w stanie zrealizować zamówienie.

Odwołanie od decyzji zamawiającego może złożyć oferent (również potencjalny), który w postępowaniu przetargowym doznał szkody wskutek postępowania zamawiającego lub taka szkoda mu zagraża. Odwołanie lub skargę w zakresie warunków przetargowych, wyboru rodzaju przetargu, a także podejrzeń o udzielenie zamówienia publicznego poza postepowaniem przetargowym (o ile jest to niezgodne z UZZP) może składać każda osoba fizyczna lub prawna; w zakresie pozostałych działań zamawiającego lub ich zaniechania – tylko uczestnik przetargu. Odwołanie powinno być złożone na piśmie w ciągu 15 dni od otrzymania informacji o możliwym naruszeniu przepisów ustawy (zastrzeżenia w stosunku do dokumentów – 15 dni od ich upublicznienia), nie później jednak niż do zawarcia umowy o udzielenie zamówienia publicznego.

Zamawiający ma na rozpatrzenie odwołania 15 dni (liczone od jego otrzymania); w odpowiedzi powinno znajdować się uzasadnienie odnoszące się do wszystkich kwestii poruszonych w odwołaniu. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia, należy wskazać sposób naprawy. Odrzucane są odwołania złożone przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub nie spełniające wymogów co do formy i zawartości (określonych w § 241 UZZP). W przypadku odrzucenia odwołania, zamawiający ma obowiązek poinformować o możliwości złożenia odwołania od jego decyzji do Urzędu Ochrony Konkurencji (UOK). Prawo odwołania do UOK przysługuje również w przypadku nieotrzymania odpowiedzi od zamawiającego w ciągu 15 dni.

Procedura rozpatrywania odwołania złożonego do UOK o ponowne rozpatrzenie, podana jest w § 249-267 UZZP. Odwołanie złożone do UOK (oraz dw. zamawiającego) powinno być złożone w ciągu 10 dni od otrzymania negatywnej odpowiedzi od zamawiającego, a w przypadku jej braku, w ciągu 25 dni od przekazania pierwotnego odwołania zamawiającemu. Zamawiający w ciągu 10 dni od otrzymania zawiadomienia o odwołaniu do UOK, jest zobowiązany przekazać do UOK dokumentację przetargową oraz swoje stanowisko do dowołania. Po złożeniu odwołania, odwołujący się wpłaca na konto UOK kaucję (wysokość określa § 255 ustawy w zależności od rodzaju sprawy). Zgodnie z czeskim prawem administracyjnym UOK ma na wydanie decyzji 30 dni (w szczególnie złożonych przypadkach 60), które - wg UZZP - liczone są od otrzymania od zamawiającego dokumentacji przetargowej wraz z jego stanowiskiem do skargi.

UOK przeprowadza także postępowanie weryfikacyjne w stosunku do wykonawców, którzy w trakcie postępowania o zamówienie publiczne przedłożyli nieprawdziwe informacje. Na mocy decyzji UOK taki podmiot zostaje wpisany do Rejestru Podmiotów z Zakazem Realizacji Zamówień Publicznych. Rejestr dostępny jest na stronie internetowej: http://www.isvz.cz/ISVZ/VZ/VestnikZakazPlneniVZ.aspx.

Szczegółowe informacje nt. zamówień publicznych, ogłoszonych przetargów oraz ich wyników znajdują się na stronie internetowej: http://www.vestnikverejnychzakazek.cz/.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

Centralnym organem administracji państwowej odpowiedzialnym za ochronę własności przemysłowej jest Urząd Własności Przemysłowej (http://www.upv.cz). 

Do podstawowych kompetencji Urzędu Własności Przemysłowej (UPV) należy:

• podejmowanie decyzji w sprawie przyznawania praw ochrony dla wynalazków, wzorów przemysłowych, wzorów użytkowych, znaków, oznaczeń regionalnych, oznaczeń pochodzenia wyrobów oraz prowadzenie ich rejestrów,
• wypełnianie zobowiązań RCz wynikających z umów międzynarodowych w zakresie własności przemysłowej,
• współpraca z krajowymi i zagranicznymi instytucjami w zakresie ochrony praw przemysłowych.

Patentami określa się wynalazki, które mogą być wykorzystane w produkcji przemysłowej. Opatentować można nie tylko nowe produkty i technologie, ale również substancje chemiczne, leki oraz produkty uzyskane w procesach biotechnologicznych. Opatentować nie można teorii naukowych, dzieł artystycznych, programów komputerowych, sposobu wykonywania działalności artystycznej lub sposobu prowadzenia działalności gospodarczej. Patentów nie udziela się również dla nowych gatunków roślin, ras zwierząt i sposobów leczenia.

Wniosek o przyznanie patentu na wynalazek składa się w UPV na odpowiednim formularzu. Do wniosku należy załączyć szczegółowe informacje o wynalazku. Wniosek powinien dotyczyć jednego wynalazku lub grupy wynalazków wzajemnie powiązanych. Wynalazek dla celów patentowych powinien być opisany tak, aby specjalista z danej branży był w stanie go zrealizować. Urząd analizuje wynalazek m.in. pod kątem tego, czy nie zawiera rozwiązań, które już podlegają ochronie patentowej oraz czy nie zawiera wad, które uniemożliwiają jego produkcję. Ochrona patentowa trwa 20 lat od złożenia wniosku.

Wniosek o zarejestrowanie znaku chronionego (ochranná známka) może złożyć osoba fizyczna lub prawna. Urząd przeprowadza formalne badania czy wniosek oraz przedmiot rejestracji spełniają wymogi ustawowe dotyczące zapisu do rejestru, a następnie bada wniosek pod kątem merytorycznym. Wniosek może być odrzucony, jeżeli znak chroniony jest zgodny z innym już zarejestrowanym znakiem lub ma nieprawidłowe lub kłamliwe oznaczenie. W wyniku wpisu znaku chronionego do stosownego rejestru jego właściciel uzyskuje wyłączne prawo do użytkowania tego znaku. Ochrona znaku trwa 10 lat i może być przedłużana bez ograniczeń co 10 lat.

Wniosek o rejestrację wzoru przemysłowego (průmyslový vzor) składa się osobiście, w formie elektronicznej lub wysyła pocztą na adres UPV. Wniosek powinien zawierać dane zgłaszającego oraz szczegółowy opis wyglądu produktu, który ma być chroniony (opis produktu może mieć formę fotografii lub rysunku). Wniosek może dotyczyć pojedynczego produktu lub grupy produktów. W przypadku rejestracji grupy, produkty muszą należeć do tej samej grupy wg międzynarodowej klasyfikacji wzorów przemysłowych. Uzyskana ochrona daje właścicielowi prawo wyłączności w używaniu zarejestrowanego wzoru oraz zabrania ich używania osobom trzecim bez zgody właściciela (w formie licencji). Ochrona wzoru przemysłowego trwa 5 lat od złożenia wniosku. Właściciel wzoru przemysłowego może przedłużać okres ochrony co 5 lat, maksymalnie jednak do 25 lat.

Dla rozwiązań o charakterze technicznym o niższym stopniu wynalazczości lub o mniejszym znaczeniu gospodarczym istnieje łatwiejszy, szybszy i tańszy sposób ochrony niż patent, a mianowicie wzór użytkowy (užitný vzor). Ochroną na podstawie wzoru użytkowego nie mogą być objęte sposoby produkcji, czynności wytwórcze oraz biologiczne materiały reprodukcyjne. W odróżnieniu od wniosku o ochronę patentową, UPV nie przeprowadza badań przedmiotu ochrony pod kątem jego nowości oraz oryginalności rozwiązania, dlatego też proces rejestracji trwa znacznie krócej niż patentu (z reguły wpis następuje po 3-4 miesiącach od złożenia wniosku). Okres ochrony wzoru użytkowego trwa jednak zaledwie 4 lata, z możliwością dwukrotnego przedłużenia o 3 lata na wniosek właściciela. Łączna ochrona wzoru użytkowego może więc trwać maksymalnie 10 lat.

O wpis do czeskiego rejestru oznaczenia regionalnego lub kraju pochodzenia (Databáze českých označení původu a zeměpisných označení) może zwrócić się związek producentów lub przetwórców określonego towaru. Pojedyncza osoba fizyczna lub prawna może zwracać się o rejestrację, o ile w czasie składania wniosku jest jedynym producentem lub przetwórcą towaru. Procedura postępowania rejestracyjnego przebiega zgodnie z ustawą nr 452/2001 o ochronie oznaczeń pochodzenia oraz oznaczeń regionalnych. Ochrona oznaczenia regionalnego lub kraju pochodzenia rozpoczyna się od dnia dokonania zapisu do rejestru i nie jest czasowo ograniczona. Zarejestrowanego oznaczenia regionalnego lub oznaczenia kraju pochodzenia może używać na swym wyrobie każdy producent lub przetwórca z danego regionu lub kraju, który dotrzymuje zarejestrowanej procedury produkcyjnej lub przetwórczej.

Baza danych patentów i wzorów użytkowych: https://isdv.upv.cz/webapp/!resdb.pta.frm

Baza danych wzorów przemysłowych: https://isdv.upv.cz/webapp/!resdb.vza.frm

Baza danych znaków chronionych (towarowych): https://isdv.upv.cz/webapp/!resdb.oza.frm

Baza danych oznaczeń regionalnych i kraju pochodzenia: https://isdv.upv.cz/webapp/!resdb.opa.frm

Biuro PAIiH S.A w Pradze 

Klub Polskiego Biznesu w Republice Czeskiej 

Administracja publiczna

Kancelaria Rządu RCz – www.vlada.cz;  Prezydent RCz – www.hrad.cz; Izba Poselska – www.psp.cz; Senat – www.senat.cz; Ministerstwo Spraw Zagranicznych RCz – http://www.mzv.cz; Ministerstwo Przemysłu i Handlu RCz – http://www.mpo.cz; Ministerstwo Finansów RCz – http://www.mfcr.cz; Ministerstwo Rozwoju Regionalnego RCz – http://www.mmr.cz; Ministerstwo Pracy i Spraw Społecznych RCz – http://www.mpsv.cz; Ministerstwo Transportu RCz – http://www.mdcr.cz; Ministerstwo Rolnictwa RCz – http://eagri.cz; Ministerstwo Zdrowia RCz – http://www.mzcr.cz;