Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

GDDKiA została powołana do życia ustawą z 1 marca 2002 r. o zmianach w organizacji i funkcjonowaniu centralnych organów administracji rządowej i jednostek im podporządkowanych oraz o zmianie niektórych ustaw. Ustawa zniosła centralny organ administracji rządowej - Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych (GDDP) i zlikwidowała Agencję Budowy i Eksploatacji Autostrad (ABiEA). W ich miejsce utworzono nowy organ - Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad i obsługujący go urząd - Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad. 

 
Tym samym Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad stał się następcą wcześniej funkcjonujących organów administracji drogowej. Generalnego Dyrektora Dróg Publicznych przekształconego 31 stycznia 1986 r. z Centralnego Zarządu Dróg Publicznych, który działał od 23 marca 1951 r. W okresie powojennym, a także w latach 1932-1939, sprawami dróg zajmował się Departament Dróg Kołowych przy Ministerstwie Komunikacji, a od odzyskania niepodległości w 1918 r. Ministerstwo Robót Publicznych. Sięgając jeszcze bardziej w przeszłość GDDKiA jest spadkobiercą powołanej do życia w 1819 r. Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów Królestwa Polskiego, której inżynierowie wytyczyli nowe szlaki drogowe wykorzystywane przez kolejne pokolenia użytkowników dróg. W 2019 r. uczciliśmy 200-lecie Centralnej Administracji Drogowej, przypominając ważne wydarzenia z przeszłości, sylwetki drogowców oraz poczet dyrektorów. 

Polska administracja drogowa po II wojnie światowej skupiała się najpierw na odbudowie zniszczeń, a następnie na zagęszczeniu sieci dróg publicznych i ulepszeniu nawierzchni dróg. O potrzebie budowy autostrad zaczęto mówić głośniej po 1970 r., ale i tak przez kolejne lata PRL-u dużą część autostrad stanowiły trasy, których budowę zapoczątkowano jeszcze w czasach Rzeszy Niemieckiej. Były to A4 w na Dolnym Śląsku czy A6 pod Szczecinem. Do 1989 r. wybudowano od podstaw nieco ponad 100 km autostrad: A4 pomiędzy Katowicami i Krakowem wraz z częścią obwodnicy Krakowa, A2 pomiędzy Wrześnią i Koninem oraz A1 Tuszyn - Piotrków Trybunalski, oraz dwujezdniową DK1 Warszawa - Katowice zwaną popularnie gierkówką. 

W 1994 r., na podstawie ustawy o autostradach płatnych, utworzono Agencję Budowy i Eksploatacji Autostrad. Jej zadaniem było przygotowanie i koordynacja budowy autostrad lub jej poszczególnych odcinków do czasu podpisania umowy koncesyjnej i przekazania zgromadzonej dokumentacji i praw koncesjonariuszowi. Agencja prowadziła prace studialne dla przyszłych autostrad oraz nabywała grunty pod ich budowę. Do jej zadań należało również prowadzenie przetargów i negocjowanie umów koncesyjnych oraz późniejsza kontrola budowy i eksploatacji autostrad. Do 1997 r. wyłoniono trzech koncesjonariuszy dla odcinków: A1 Gdańsk - Toruń, A2 Świecko - Konin i A4 Katowice - Kraków. W efekcie późniejszych zmian zrezygnowano z dalszych koncesji i budowę pozostałych odcinków autostrad przejęło państwo. 

Od 1 kwietnia 2002 r. ich przygotowanie i realizację przejęła GDDKiA. Nowy organ administracji rządowej odpowiada również za przygotowanie, budowę i przebudowę oraz utrzymanie sieci dróg krajowych. W tym okresie w Polsce było ok. 410 km autostrad (w tym ok. 108 km koncesyjnych) i ok. 110 kilometrów dróg ekspresowych, łącznie blisko 520 km dróg szybkiego ruchu. 

Inwestycje drogowe potrzebowały nie tylko zapewnienia środków na realizację, ale również zmian przepisów prawa. Tym bardziej, że wcześniej polskie prawo regulujące budowę dróg i autostrad ograniczało, a niekiedy uniemożliwiało sprawną realizację zadań drogowych. Uporządkowanie przepisów prawa budowlanego, ustaw dotyczących ochrony środowiska, zamówień publicznych czy też nowelizacja specustawy drogowej i wprowadzenie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej przyspieszyły działania GDDKiA. Te wszystkie zmiany zbiegły się z uchwaleniem przez Radę Ministrów we wrześniu 2007 r. Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2008-2012, w którym realizację części inwestycji przyspieszono ze względu na powierzenie Polsce i Ukrainie organizacji piłkarskich Mistrzostw Europy w 2012 r. 

Na realizację pierwszego Programu nałożył się ogólnoświatowy kryzys finansowy, który wymógł weryfikację pierwotnych planów i odłożenie w czasie realizacji wielu inwestycji. W styczniu 2011 r. ogłoszono zmodyfikowany Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011-2015. Łączny limit wydatków na drogi ograniczono ze 121 do 82,8 mld zł. Na limit wydatków składały się dotychczasowe 54,8 mld zł z podpisanych umów na realizację wcześniejszego Programu oraz 23,2 mld zł powiększone o kwotę 4,8 mld zł. 

We wrześniu 2015 r. przyjęto kolejny Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023 (z perspektywą do 2025 r.). Pierwotny budżet na jego realizację wynosił 107 mld zł, a kolejne aktualizacje przyniosły znaczące zwiększenie limitu wydatków. W lipcu 2017 r. do 135 mld zł, we wrześniu 2019 r. do 142,2 mld zł, a ostatnia z czerwca 2020 r. do 163,9 mld zł. PBDK 2014-2023 zakłada wybudowanie 3768 km dróg, w tym blisko 255 km autostrad (plus dobudowa 70 km drugiej jezdni przyszłej A18 od granicy z Niemcami do Golnic) oraz niemal 3090 km dróg ekspresowych. 

W 2020 r. rozpoczęliśmy realizację rządowego Programu budowy 100 obwodnic, który zakłada budowę do 2030 r. 100 obwodnic o łącznej długości ok. 830 km i wartości ok. 28 mld zł. Realizujemy również Program Bezpiecznej Infrastruktury Drogowej - pierwszy taki wieloletni program dedykowany poprawie BRD. Kontynuujemy również przebudowę istniejącej sieci dróg krajowych. 

Od 2002 r., przez kolejne lata przebudowywaliśmy istniejące drogi krajowe, wzmacniając ich nawierzchnię i podnosząc bezpieczeństwo użytkowników tych dróg. Powstawały obwodnice miast, które często stanowiły pierwszy etap budowy przyszłej drogi ekspresowej. GDDKiA odpowiada także za bieżące, całoroczne utrzymanie ok. 18 tys. km z ogólnej liczby ponad 19 tys. km dróg krajowych. Przypomnijmy, że za utrzymanie dróg krajowych w granicach miast na prawach powiatu grodzkiego, poza autostradami i drogami ekspresowymi, odpowiadają władze tych miast. Dodajmy, że łącznie w Polsce sieć dróg publicznych ma długość ponad 420 tys. km. To nie tylko drogi krajowe, ale również wojewódzkie, powiatowe i gminne, za które odpowiadają poszczególne władze samorządowe. 

Wchodząc do Unii Europejskiej, 1 maja 2004 r., Polska miała ponad 610 km dróg szybkiego ruchu. Sieć autostrad wydłużyła się o koncesyjny odcinek A2 Poznań - Września i przedłużenie A4 od granicy woj. opolskiego i śląskiego do Kleszczowa. Z końcem 2008 r. można było już przejechać kolejnymi odcinkami autostrad: A1 od Rusocina do Nowych Marz (koncesja), A2 Nowy Tomyśl - Poznań (koncesja) oraz Konin - Stryków, a A4 w woj. śląskim zyskała połączenie z Krakowem. 

Dzień przed meczem otwarcia Euro 2012 na Stadionie Narodowym w Warszawie udostępniono do ruchu A2 pomiędzy Łodzią i Warszawą. Wraz z ukończonym koncesyjnym odcinkiem od granicy do Nowego Tomyśla połączyło stolicę Polski z europejską siecią dróg szybkiego ruchu. Autostradą A1 można było dojechać z Rusocina pod Gdańskiem do Torunia oraz ominąć zurbanizowane tereny woj. śląskiego. A4 dotarła do granicy z Niemcami w Zgorzelcu, a w sąsiedztwie wrocławskiego stadionu powstał odcinek Autostradowej Obwodnicy Wrocławia w ciągu A8. Zbudowano też pierwsze dłuższe odcinki dróg ekspresowych: S3, S5, S7 i S8. 

Z końcem 2015 r. sieć autostrad wydłużyła się do blisko 3000 km (w tym ok. 465 km odcinków koncesyjnych). Autostradą A1 można było dotrzeć z Gdańska do węzła Łódź Północ na skrzyżowaniu z A2. Od granicy z Niemcami w Zgorzelcu autostradą A4 można było dojechać do Rzeszowa i od Jarosławia do granicy z Ukrainą. S3 wydłużyła się do Zielonej Góry, S8 połączyła Wrocław i Łódź, ułatwiając także dalszą podróż do Warszawy. 

Obecnie kierowcy mają do dyspozycji 4623,3 km dróg szybkiego ruchu, w tym 1753,6 km autostrad (ok. 465 km to odcinki koncesyjne) i 2869,7 km dróg ekspresowych. 

Przy budowie, modernizacji i bieżącym utrzymaniu dróg pracują zewnętrzni wykonawcy z Polski, Europy, a także innych kontynentów. Cykl inwestycji drogowej jest długi i skomplikowany, co wymaga od nas bieżącej analizy sytuacji na rynku budowlanym i podejmowania odpowiedzialnych oraz kluczowych decyzji. 

Od 2002 do końca 2021 r. Polska wydała na inwestycje w drogi krajowe ok. 209 mld zł. Duży udział w realizacji inwestycji drogowych mają środki z funduszy Unii Europejskiej. Od 2004 r. w ramach dofinansowania otrzymaliśmy ponad 104 mld zł. 

W ramach obecnego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko przewidziano dofinansowanie 93 projektów realizowanych przez GDDKiA, a dostępna kwota dofinansowania to ponad 43 mld zł. Obecnie mamy podpisane 72 umowy o dofinansowanie, a osiem kolejnych wniosków czeka na rozpatrzenie. Wystąpiliśmy z wnioskami o płatność ok. 43,9 mld zł, z czego na konto Krajowego Funduszu Drogowego wpłynęło już z tytułu refundacji ponad 35,6 mld zł. GDDKiA rozliczyła już finansowo ponad 81 proc. przyznanych środków unijnych. 

Realizujemy również inwestycje współfinansowane przez instrument Unii Europejskiej „Łącząc Europę”. To zarówno budowa drogi ekspresowej S61 od Szczuczyna do Budziska, jak i wdrożenie Inteligentnych Systemów Transportowych na ok. 1100 km dróg wchodzących w skład europejskiej sieci korytarzy transportowych TEN-T. 

W ramach Programu Budowy Dróg Krajowych i Programu budowy 100 obwodnic realizujemy obecnie 112 zadań o łącznej długości 1414,2 km. W przetargu są 22 zadania o długości 288,6 km, a kolejne 168 zadań o łącznej długości ponad 2,5 tys. km jest na etapie przygotowania. Plan na 2022 r. obejmuje ogłoszenie przetargów na ok. 475 km nowych dróg. Będzie to blisko 340 km dróg ekspresowych, ponad 30 km obwodnic oraz postępowania na poszerzenie autostrady A2 od węzła Łódź Północ do węzła Konotopa (88,2 km) oraz dobudowę drugiej jezdni na S19 Sokołów Małopolski Północ - Jasionka (13,8 km). 

Dla kierowców, w procesie realizacji inwestycji, najważniejszy jest moment, gdy przekazujemy im kolejne kilometry nowych, bezpiecznych i komfortowych dróg. Plan na bieżący rok zakłada oddanie do ruchu łącznie 345,5 km nowych dróg, w tym 46,1 km autostrad, 253,1 km dróg ekspresowych. W tym roku autostradą A1 będzie można przejechać z Gdańska do granicy z Czechami, połączymy Warszawę z Rzeszowem przez Lublin i ekspresowe drogi S17, S12 i S19, wydłużymy też istniejące odcinki S5, S6, S7, S14 i S61. 

Przed GDDKiA realizacja kolejnego Rządowego Programu Budowy Dróg Krajowych do 2030 r. (z perspektywą do 2033 r.), nad którym toczą się obecnie prace legislacyjne.