Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Na sieci dróg szybkiego ruchu (A i S) w Polsce istnieje 410 MOP-ów oraz Obiektów Obsługi Uczestników Ruchu (tzw. OOUR, w tym parkingów prywatnych): 

• GDDKiA zarządza 170 MOP-ami o funkcji podstawowej, a 119 MOP-ów o funkcji komercyjnej zarządzane jest przez dzierżawców wyłonionych w konkurencyjnych przetargach, 
• lokalizacje MOP-ów dokładnie planujemy, uwzględniając wiele czynników, m.in. natężenie ruchu, warunki gruntowe czy regulacje prawne, 
• ponadto istnieje 81 parkingów i Obiektów Obsługi Uczestników Ruchu (tzw. OOUR), czyli podłączonych do dróg ekspresowych prywatnych obiektów, ze stacjami paliw i gastronomią, 
• dodatkowo na koncesyjnych odcinkach autostrad jest 40 MOP-ów, którymi zarządzają koncesjonariusze. 

GDDKiA zarządza MOP-ami o funkcji podstawowej z parkingami i toaletami. Z kolei MOP-y komercyjne są budowane i prowadzone przez podmioty zewnętrzne (np. koncerny paliwowe), które wyłaniamy w przetargach. Zysk z dzierżawy MOP-ów komercyjnych zasila Krajowy Fundusz Drogowy (źródło finansowania m.in. nowych inwestycji drogowych). Zadaniem dzierżawców jest wybudowanie infrastruktury pozwalającej kierowcom m.in. zatankować paliwo i skorzystać z obiektów gastronomicznych oraz hotelowych. 

GDDKiA ma w planach kolejne 136 MOP-ów (podstawowych i komercyjnych). To lokalizacje, które mają już decyzje środowiskowe i są na etapie realizacji bądź przetargu na realizację. 

Listę czynnych MOP-ów i OOUR publikujemy na mapie w serwisie drogi.gddkia.gov.pl oraz na naszej stronie w zakładce Pliki do pobrania. 

Na etapie planowania drogi projektanci, dokonując analizy przyszłego przebiegu trasy, proponują rozmieszczenie MOP-ów z podziałem na ich funkcje. Lokalizacja MOP-ów uwzględnia wymogi wynikające z przepisów prawa, ale też uwarunkowania terenowe, prognozę ruchu, rozmieszczenie innych MOP-ów na sieci czy też odległość od aglomeracji miejskich lub granic państwa. 

Planując zarówno wielkość, jak i lokalizację MOP-ów, uwzględniamy nie tylko bieżące, ale też przyszłe potrzeby, a także również to, jak będzie zwiększał się ruch na drogach. Tam, gdzie z analiz wynika potrzeba większej liczby miejsc parkingowych, bierzemy to pod uwagę, planując większe obiekty. 

W trakcie przygotowania dokumentacji przez projektantów, GDDKiA organizuje cykliczne spotkania, tzw. rady techniczne, które mają na celu nie tylko bieżący nadzór nad przygotowaniem przyszłego przebiegu drogi wraz z infrastrukturą, ale również bieżące zgłaszanie uwag do opracowań projektanta. Na tym etapie GDDKiA ocenia wstępne propozycje rozmieszczenia MOP-ów na projektowanym odcinku (w zakresie funkcji i ich lokalizacji), biorąc pod uwagę cały ciąg drogi krajowej, uwzględniając istniejące oraz budowane MOP-y. 

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych, odległość pomiędzy sąsiednimi MOP-ami na drodze szybkiego ruchu (A/S) powinna być nie większa niż 40 km, a pomiędzy MOP-ami umożliwiającymi m.in. zaopatrzenie w paliwa nie większa niż 60 km. W trudnych warunkach rozporządzenie dopuszcza inne odległości. 

Po zaprojektowaniu drogi dokumentacja trafia do konsultacji społecznych i weryfikacji przez GDDKiA. Ta powołuje Zespół i Komisję Oceny Projektów Inwestycyjnych, które oceniają dokumentację i zgłoszone do niej uwagi. Na tych etapach oceniamy m.in. czy zachowano odpowiednie rozmieszczenie MOP-ów oraz czy uwzględniono wszystkie niezbędne elementy infrastruktury i ich usytuowanie, m.in. liczbę miejsc parkingowych dla samochodów osobowych, ciężarowych, autobusów, urządzenia wypoczynkowe, sanitarne, a także miejsca kontroli pojazdów, również tych z ładunkiem niebezpiecznym. 

Podkreślić należy, że zgodnie z przyjętymi założeniami wykonawca drogi w danej lokalizacji ma za zadanie wybudować MOP o funkcji podstawowej, a w sytuacji planowania MOP-u wyższej kategorii, zabezpieczyć odpowiednią rezerwę terenu pod przyszłe stacje paliw, restaurację lub hotel. 

Wybór wykonawcy danego odcinka drogi, w tym MOP-ów, w przypadku ogłoszenia przetargu w formule Projektuj i buduj, opiera się na opracowanym przez GDDKiA Programie funkcjonalno-użytkowym. 

W Programie zawarte są najważniejsze założenia dla planowanych MOP-ów, tj. liczba miejsc postojowych dla samochodów osobowych, ciężarowych i autobusów oraz wszystkie niezbędne elementy zagospodarowania MOP-u. W przypadku MOP-ów o funkcji komercyjnej przewidziana jest również rezerwa terenu do jego rozbudowy. 

W przypadku dróg ekspresowych projektowanych po tzw. „starym śladzie”, czyli w korytarzu istniejącej drogi krajowej, do wspomnianych wyżej uwarunkowań lokalizacji MOP-ów dochodzi jeszcze kwestia Obiektów Obsługi Użytkowników Ruchu (OOUR), jakie istnieją przy drodze. 

Zgodnie z przyjętymi standardami, istniejące już stacje paliw mogą być skomunikowane z drogami ekspresowymi i autostradami, ale tylko po spełnieniu konkretnych wymogów dotyczących jakości usług i bezpieczeństwa ich użytkowników. 

Właściciele istniejących stacji paliw, chcący ubiegać się o podłączenie do drogi ekspresowej, muszą się liczyć z warunkami ilościowymi i jakościowymi, jakie zostaną im postawione przez GDDKiA. Prócz tych warunków, istotnym elementem jest zapewnienie, że obiekt obsługiwać będzie jedynie użytkowników drogi ekspresowej. Oznacza to, że będzie dostępny wyłącznie od strony tej drogi, bez możliwości wjazdu z dróg niższych kategorii (ze względów bezpieczeństwa stacja paliw nie może być quasi-węzłem drogowym). Takie podejście jest korzystne nie tylko dla użytkowników dróg, ale również właścicieli tych obiektów. Z naszej perspektywy to również korzyść – redukujemy koszty, wykorzystując istniejącą infrastrukturę. 

Kolejnym krokiem po wybudowaniu i udostępnieniu dróg szybkiego ruchu jest dostosowanie MOP-ów do ich docelowej funkcji, czyli wyposażenie tych miejsc w stacje paliw, obiekty gastronomiczne czy też miejsca noclegowe. Priorytetem jest zapewnienie na MOP-ach stacji paliw. Z uwagi na to, że GDDKiA nie może świadczyć usług związanych ze sprzedażą paliw, MOP-y oddawane są w dzierżawę podmiotom, które specjalizują się w tym zakresie. Ci wyłaniani są w ramach otwartych przetargów, które organizujemy. Od przyszłych dzierżawców wymagamy przede wszystkim doświadczania w prowadzeniu stacji paliw (minimum trzy lata doświadczenia oraz prowadzenie minimum jednej stacji paliw). Przewidujemy również możliwość przystąpienia do przetargu konsorcjum podmiotów, z których tylko jeden może spełniać wymogi dotyczące doświadczenia. 

Oczekiwany przez nas zakres inwestycji, jaki powinien zostać zrealizowany podczas trwania umowy dzierżawy, określony został w dokumencie pn. Obligatoryjny Program Funkcjonalny (OPF). W nim znajduje się minimalny zakres prac przewidziany indywidualnie na każdy MOP. W tym dokumencie wskazane są podstawowe informacje dotyczące m.in. liczby dystrybutorów na stacji paliw z podziałem na rodzaj paliwa, niezbędnej liczby miejsc parkingowych czy też liczby miejsc w obiekcie gastronomicznym (tzw. miejsc konsumpcyjnych). 

Z uwagi na znaczne nasycenie rynku MOP-ami oraz niewielką konkurencję, odnotowujemy spadek zainteresowania dzierżawą MOP-ów. Aby uatrakcyjnić MOP-y, które nie cieszą się zainteresowaniem wśród oferentów, dokonujemy szeregu modyfikacji w dokumentacji przetargowej czy rezygnujemy z zasady konkurencyjności ABCABC (gdzie kolejne na trasie MOP-y należą do różnych dzierżawców oznaczonych literami A, B, C). 

Ponadto, w celu uatrakcyjnienia postępowań przetargowych, wprowadziliśmy zmiany w zakresie budowy stacji paliw konwencjonalnych i paliw alternatywnych na danym MOP-ie. Dzierżawca może, ale nie musi budować stacji ładowania pojazdów elektrycznych zgodnie z AFIR. Na podjęcie takiej decyzji ma sześć miesięcy od podpisania umowy. W przypadku gdy dzierżawca nie jest zainteresowany budową stacji ładowania pojazdów elektrycznych zgodnie z AFIR, ma możliwość budowy stacji ładowania ograniczonej do dwóch punktów dla pojazdów osobowych i jednego dla ciężarowych. GDDKiA wówczas ogłasza osobny przetarg na budowę stacji ładowania dla pojazdów elektrycznych zgodną z AFIR (20 pkt ładowania dla pojazdów osobowych i 10 dla ciężarowych). 

Obecnie na 102 MOP-ach i parkingach znajduje się 113 stacji ładowania. Rozporządzenie Rady i Parlamentu Europejskiego, dotyczące wdrożenia infrastruktury paliw alternatywnych (ang. AFIR, Alternative Fuels Infrastructure Regulation), nakłada na państwa członkowskie konkretne wymagania w zakresie zapewnienia odpowiedniej infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych oraz tankowania wodorem. 

Ministerstwo Klimatu i Środowiska we współpracy z Ministerstwem Infrastruktury, GDDKiA, Operatorami Sieci Dystrybucyjnych, Polskim Stowarzyszeniem Paliw Alternatywnych oraz innymi zainteresowanymi podmiotami, z końcem 2023 r. przygotowało propozycję rozmieszczenia infrastruktury ładowania dla pojazdów osobowych i ciężarowych, zasilanych energią elektryczną, zgodnej z wymaganiami AFIR dla bazowej sieci TEN-T. Wskazano 166 lokalizacji MOP i parkingów, z czego: 

• 83 lokalizacje to MOP-y, które zostały już wydzierżawione podmiotom paliwowym oraz operatorom stacji ładowania, 
• 38 lokalizacji nie zostało jeszcze wydzierżawionych bądź są w budowie, 
• 45 lokalizacji zarządzanych jest przez podmioty prywatne, np. koncesjonariuszy, 

Więcej o AFIR pisaliśmy na naszej stronie internetowej.