Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Drogą kołową transportowane są przeróżne ponadgabarytowe ładunki. Najczęściej takie transporty odbywają się w godzinach nocnych, ale czasem można je też spotkać w ciągu dnia. Zespoły pojazdów przewożą np. elementy konstrukcji stalowych, zbiorniki, filtry przemysłowe czy elementy maszyn do wiercenia tuneli wraz z tarczami, których szerokość na pojeździe sięga do 7 m. Na drogach pojawiają się również transporty elementów do budowy elektrowni wiatrowych, o długości nawet do 70 m lub masie powyżej 100 ton.

Jakie pojazdy lub zespoły pojazdów mogą poruszać się po polskich drogach bez specjalnych zezwoleń? Wszystkie dopuszczalne wymiary, masy i naciski osi pojazdu określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia. W dużym skrócie wymiary nie mogą przekroczyć:

• 16,5 m długości w przypadku ciągnika z naczepą,
• 18,75 m długości dla pojazdu silnikowego i przyczepy,
• 2,55 m szerokości pojazdu,
• 4 m wysokości pojazdu,
• 40 t masy całkowitej,
• 11,5 t nacisku pojedynczej osi. 

Jeśli pojazd lub zespół pojazdów przekracza dopuszczalny nacisk osi dla danej drogi, jego wymiary lub rzeczywista masa całkowita z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych, mamy do czynienia z pojazdem nienormatywnym.

Ruch pojazdu nienormatywnego jest możliwy pod warunkiem uzyskania zezwolenia na przejazd odpowiedniej kategorii - od I do V. Wydawane jest ono przez właściwy organ, w drodze decyzji administracyjnej, na podstawie pisemnego wniosku zainteresowanego podmiotu. Wszystko to w oparciu i zgodnie z ustawą Prawo o ruchu drogowym.

W zależności od parametrów pojazdu nienormatywnego, a także dróg, po których będzie się poruszał, zezwolenia wydaje starosta (kat. I), starosta i naczelnik urzędu celno-skarbowego (kat. II), Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad i naczelnik urzędu celno-skarbowego (kat. III) oraz Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad (kat. IV i V). Zezwolenie kat. V może wydać również prezydent miasta na prawach powiatu, jeżeli trasa przejazdu przebiega w granicach administracyjnych tego miasta i nie przebiega autostradą lub drogą ekspresową.

Dokładny opis kategorii zezwoleń, parametrów pojazdu nienormatywnego, dróg po których mogą poruszać się pojazdy nienormatywne na podstawie zezwolenia, terminów ważności oraz wysokość opłat znajduje się w tej tabeli. Na stronie GDDKiA można też znaleźć wszelkie informacje i formularze potrzebne do rozpoczęcia procedury administracyjnej związanej z uzyskaniem zezwolenia na przejazd pojazdu nienormatywnego.

GDDKiA wydaje zezwolenia kategorii III-V, na wniosek złożony w jednym z szesnastu oddziałów lub centrali GDDKiA. Szczegóły w informacji. Wniosek można złożyć osobiście, drogą pocztową, faksem lub przez elektroniczną skrzynkę podawczą. Do wniosku dołącza się dowód wniesienia opłaty za wydanie zezwolenia.

W terminie trzech dni roboczych od dnia złożenia prawidłowo wypełnionego wniosku wydajemy zezwolenia kategorii III i IV.
Zezwolenie kategorii V wydajemy w terminie 14 dni roboczych od dnia złożenia wniosku lub 30 dni w przypadku wymogu określenia zakresu przystosowania infrastruktury drogowej położonej na trasie przejazdu. Każdy złożony wniosek na przejazd rozpatrywany jest indywidualnie, a trasa przejazdu wyznaczana jest z uwzględnieniem parametrów pojazdu. Szczegóły opisujemy w  informacji o przejazdach nienormatywnych.

Przed wydaniem zezwolenia GDDKiA musi uzyskać zgodę wszystkich zarządców dróg, po których będzie się odbywał przejazd. W zależności od trasy przejazdu uzyskujemy zgodę od zarządców dróg wojewódzkich, powiatowych lub gminnych, koncesjonariuszy autostrad, a w granicach miast na prawach powiatu - za wyjątkiem dróg ekspresowych i autostrad - prezydentów miast (np. Warszawy).

Przy ustalaniu trasy przejazdu pod uwagę branych jest wiele czynników. Pamiętajmy, że mówimy o transportach nietypowych, wielkogabarytowych, wymagających nadzwyczajnej logistyki. Nie da się na mapie wytypować najkrótszej drogi z punktu A do punktu B. Wielokrotnie kierujący takim pojazdem musi jechać dłuższą drogą. Może to być spowodowane na przykład niskim wiaduktem albo małym mostem o niskiej nośności na potencjalnie najkrótszej trasie. Brane są pod uwagę również aktualne warunki panujące na drodze, takie jak roboty drogowe lub inne utrudnienia uniemożliwiające przejazd takiego nienormatywnego transportu. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia przy zezwoleniach kategorii V, gdzie każdorazowo wyznaczana jest indywidualna trasa umożliwiająca transport nienormatywnego ładunku. 

Złożenie wniosku nie jest równoznaczne z otrzymaniem zezwolenia na przejazd nienormatywny. Jeżeli są jakiekolwiek nieprawidłowości w wymaganych do wniosku dokumentach, ubiegający się o przejazd niezwłocznie otrzymuje taką informację.

W marcu 2021 r. weszła w życie zmiana ustawy o ruchu drogowym. Skorygowała ona m.in. definicję pojazdu nienormatywnego. Zmieniły się również klasyfikacje zezwoleń - z siedmiu (I-VII) do pięciu (I-V) kategorii. Tym samym polskie prawo zostało dostosowane do regulacji unijnych.

Poniżej prezentujemy liczbę wydanych przez GDDKiA zezwoleń w ciągu ostatnich ośmiu lat oraz wpływy z tytułu uiszczonych opłat:

Przytoczone liczby pokazują skalę wydawanych zezwoleń. Obecna procedura, ze sztywnymi wzorcami blankietów o ograniczonej funkcjonalności, wymagającymi jednostkowego wypełnienia i podpisania, jest biurokratyczna i czasochłonna.

Przewoźnicy składają wiele wniosków na różne konfiguracje pojazdów, a każdy wniosek wszczyna nowe, odrębne postępowanie administracyjne. Ten tryb wynika z ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz Kodeksu postępowania administracyjnego. Często z różnych powodów związanych z przewożonym ładunkiem wybierana jest ostatecznie tylko jedna konfiguracja pojazdów i przewoźnicy anulują pozostałe wniosków. To zaś skutkuje wydawaniem kolejnych decyzji administracyjnych, tym razem o umorzeniu postępowania.

Usprawnieniem wydawania zezwoleń na przejazd pojazdów nienormatywnych byłoby niewątpliwie wyłączenie tej procedury z postępowania administracyjnego i wprowadzenie nowej formuły uwzględniającej elektroniczne metody składania wniosków oraz wystawiania zezwoleń. Takie rozwiązanie byłoby korzystne zarówno dla wnioskodawców, jak i organów wydających zezwolenia.