Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Na koniec 2021 roku, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad zarządzała 9191 obiektami mostowymi, o sumarycznej długości ponad 530 km i powierzchni ponad 7,8 mln m2. Uśredniony obiekt mostowy miał więc ok. 57,7 m długości, ok 14,7 m szerokości i powierzchnię 849 m2.

Warto podkreślić, że od utworzenia GDDKiA w 2002 r. do końca 2021 r. liczba zarządzanych przez nas obiektów mostowych zwiększyła się z 3370 do 9191 sztuk. Oznacza to prawie trzykrotny wzrost.

Średni przyrost liczby obiektów mostowych w tym czasie wyniósł 306 obiektów rocznie, przy czym w ostatnich 10 latach (do 2021 r) - przeciętnie około 423 nowych obiektów w ciągu jednego roku.

W tym samym czasie, sumaryczna powierzchnia obiektów mostowych zwiększyła się ponad pięciokrotnie, z 1,545 mln m2 w roku 2002 do 7,815 mln m2 w roku 2021, co oznacza, iż budowane w ostatnich latach obiekty mają stosunkowo większą powierzchnię niż wykonywane we wcześniejszych latach. W roku 2002 uśredniona powierzchnia obiektu mostowego wynosiła niespełna 460 m2 natomiast w ostatnich latach już 850 m2.

Ponad połowa zarządzanych przez GDDKiA obiektów mostowych - 60,3 proc. została wybudowana w ciągu ostatnich 10 lat, a prawie trzy czwarte obiektów - 77,1 proc. powstało od 2000 roku. Pozostałe 23,2 proc. obiektów zostało wybudowanych w ubiegłym wieku. A zatem „statystyczny obiekt mostowy” GDDKiA ma 19 lat.

Ustroje nośne obiektów mostowych GDDKiA są w większości wykonane z betonu sprężonego - 49,5 proc. lub betonu zbrojonego - 36,4 proc. ogólnej liczby obiektów. Obiekty, których głównym materiałem konstrukcyjnym jest stal, stanowią 13,6 proc. obiektów. Najmniejszy odsetek stanowią obiekty mostowe wykonane z betonu niezbrojonego, kamienia lub cegły - 0,5 proc.

Zarządzane przez GDDKiA obiekty mostowe podlegają corocznie kontroli stanu technicznego (przeglądom podstawowym). Raz na pięć lat kontrola ta obejmuje dodatkowo sprawdzenie przydatności do użytkowania, estetyki obiektu oraz jego otoczenia (przegląd rozszerzony).

Przeglądy obiektów mostowych realizowane są przez posiadających stosowne uprawnienia (zgodnie z wymogiem ustawy Prawo budowlane) pracowników GDDKiA – inspektorów mostowych, a także zlecane są firmom zewnętrznym, których udział w wykonywaniu przeglądów, ze względu na znaczący wzrost liczby zarządzanych obiektów, jest coraz większy.

Cykliczny, ustrukturyzowany monitoring stanu naszych obiektów pozwala m.in. na odpowiednie planowanie niezbędnych do wykonania na obiektach prac.

Poza stosowanymi już od wielu lat wewnętrznymi regulacjami dotyczącymi oceny stanu technicznego obiektów jak „Instrukcje przeprowadzania przeglądów” i „Zasady stosowania skali ocen punktowych oceny stanu technicznego i przydatności do użytkowania”, w 2022 roku wdrożyliśmy też wzorcową umowę na wykonanie przeglądów podstawowych, rozszerzonych i szczegółowych dla drogowych obiektów inżynierskich. Miało to na celu uporządkowanie wymogów w zakresie ich przeprowadzania przez firmy zewnętrzne. Aby poprawić jakość opracowań i ułatwić weryfikację wykonanej inspekcji, wprowadziliśmy m.in. obowiązek wykonania dokumentacji zdjęciowej także podczas wykonywania przeglądu podstawowego.

Pogarszanie się stanu technicznego obiektu mostowego w czasie jego użytkowania jest procesem naturalnym. Największy spadek oceny stanu technicznego następuje w kilku pierwszych latach po oddaniu obiektu do eksploatacji. Wynika to z faktu, że zgodnie z przyjętym w polskim prawodawstwie systemem oceny, obiekt może otrzymać ocenę 5 jedynie w przypadku, jeżeli na żadnym z jego elementów nie występują uszkodzenia lub zanieczyszczenia. Mając na uwadze uwarunkowania w jakich eksploatowane są obiekty mostowe należy uznać, że ocena ta jest zarezerwowana właściwie dla nowo wybudowanych obiektów lub istniejących obiektów po przeprowadzeniu innych robót budowlanych o znacznym zakresie (remont, przebudowa, rozbudowa).

Należy podkreślić, że warunkiem zapewnienia w okresie eksploatacji właściwego stanu technicznego obiektów mostowych i bezpiecznego ich użytkowania, jest realizowanie na obiekcie szeregu działań takich jak roboty utrzymaniowe czy remontowe, które zapobiegają przyśpieszonej degradacji obiektu. Zdarza się również konieczność wykonywania działań interwencyjnych w trybie awaryjnym w przypadku nagłego pogorszenia stanu obiektu stwierdzonego przez inspektora mostowego, np. na skutek wydarzenia losowego.

W GDDKiA osoby wykonujące przegląd obiektu dokonują nie tylko samej oceny stanu technicznego obiektu, ale również określają działania jakie należy podjąć w celu zachowania lub poprawy stanu technicznego obiektu lub zapewnienia jego bezpiecznego użytkowania. Są to w szczególności działania planowane, wykonywane rutynowo jak utrzymanie bieżące lub remonty oraz inwestycje, które w związku z widocznym sukcesywnym pogarszaniem się stanu lub brakiem odpowiednich parametrów obiektu, umieszczane są w planach na kolejne lata. W przypadku nagłego pogorszenia stanu elementów obiektu inspektor może zalecać w trybie awaryjnym wprowadzenie np. ograniczenia w ruchu po obiekcie i/lub wykonanie ekspertyzy lub określonych prac naprawczych – takie działania realizowane są w trybie pilnym.

Beton sprężony stanowi najczęściej wybierany materiał konstrukcyjny przęseł obiektów mostowych budowanych w ostatnich latach. Realizacja wielu inwestycji drogowych w ciągu ostatnich 20 lat przyniosła siedmiokrotny wzrost liczby obiektów wykonanych w technologii betonu sprężonego. W 2002 roku takie konstrukcje stanowiły ok. 18,8 proc. obiektów mostowych na sieci dróg zarządzanej przez GDDKiA. W 2021 roku udział wzrósł do 49,5 proc.

Podczas drugiego w tym roku posiedzenia Rady Naukowej przy Generalnym Dyrektorze Dróg Krajowych i Autostrad, omawiano m.in. zagadnienia dotyczące mostowych konstrukcji sprężonych.

Grupa robocza kierowana przez prof. Krzysztofa Żółtowskiego przedstawiła podczas spotkania zagadnienia związane z projektowaniem i budową przęseł sprężonych. Ta technologia wymaga dokładności i poprawności wykonania. Tego rodzaju konstrukcje bardzo szybko obnażają błędy, a programy naprawcze są zazwyczaj kosztowne. Zalecono wprowadzenie wytycznych dotyczących projektowania konstrukcji sprężonych, doprecyzowujących powszechną wiedzę i określających szereg parametrów projektowych.

Na wszystkich obiektach zarządzanych przez GDDKiA wykonywane są działania utrzymaniowe. Są to m.in. utrzymanie czystości, drożności elementów odwodnienia, konserwacja, drobne prace naprawcze.

W przypadku gdy prace naprawcze nie są już wystarczające, realizowane są prace o większym zakresie, jak remonty. Remonty mogą obejmować zarówno wymianę poszczególnych większych elementów wyposażenia (np. urządzeń dylatacyjnych), jak i szerszy zakres robót na wszystkich elementach obiektu – np. wymianę izolacji wraz z wyrównaniem płyty pomostu, odtworzeniem elementów wyposażenia (nawierzchnia, elementy podchodnikowe, krawężniki, bariery, balustrady, urządzenia dylatacyjne, wypełnienie ubytków czy rys w konstrukcji, wykonaniem zabezpieczeń antykorozyjnych).

W przypadku najbardziej wyeksploatowanych obiektów, w szczególności zaprojektowanych na stare normy obciążenia, często zachodzi konieczność podniesienia ich parametrów użytkowych (nośność, szerokość).

W ramach zadań i środków dedykowanych stricte obiektom inżynierskim wydatkowaliśmy w 2021 roku i 2022 roku środki o łącznej wysokości ok 572 mln zł. Największymi realizowanymi w latach 2021-2022 są takie zadania jak: budowa nowego mostu przez Dunajec w Kurowie w ciągu drogi krajowej nr 75 (obiekt oddany do ruchu w październiku 2021 roku) czy remont mostu przez Odrę w Ścinawie w ciągu drogi krajowej nr 36. W tym okresie rozpoczęliśmy również realizację kolejnych większych zadań. Podpisane zostały umowy na budowę nowych mostów przez Gwdę i Noteć w Ujściu, w ciągu drogi krajowej nr 11 oraz budowę mostu przez Bóbr w m. Brzózka w ciągu drogi krajowej nr 32.