Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Od ponad dekady, w umowach na roboty, stosujemy klauzulę waloryzacyjną. Przez szereg lat, tj. od listopada 2013 roku do stycznia 2019 roku klauzula ta oparta była o wskaźnik cen obiektów drogowych (Wd) i wskaźnik cen obiektów mostowych (Wm) publikowane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego i wyrażała się wzorem:

Pn=0,2+0,4*Wd+0,4*Wm

Problem stanowił jednak fakt, że wskaźniki Wd i Wm nie odzwierciedlały na bieżąco wahań cen materiałów na rynku budownictwa drogowego. To za sprawą metodologii gromadzenia danych w zakresie tych wskaźników, która opierała się o dane z zawartych umów/składanych ofert, a nie na aktualnych cenach rynkowych w momencie raportowania do Głównego Urzędu Statystycznego. Proces budowlany dla naszych inwestycji rozłożony jest średnio na okres czterech lat. Oznacza to, że sprawozdający do GUS wykonawcy np. w czwartym roku realizacji kontraktu nadal raportowali do GUS wg cen wynikających ze złożonej oferty. W konsekwencji wskaźniki Wd i Wm wolniej reagowały na dynamikę faktycznych zmian cen na rynku w danej chwil.

GDDKiA oraz GUS podjęły w 2018 roku współpracę w celu skorygowania metodologii wyliczania wskaźników Wd i Wm, tak aby, na bieżąco oddawały one wahania cenowe na rynku budownictwa drogowego. Rozpoczęto też prace mające na celu wprowadzenie zmian do umowy, w zakresie klauzuli waloryzacyjnej stosowanej na kontraktach realizowanych przez GDDKiA. Mając na celu wypracowanie jak najlepszych rozwiązań do prac w tym zakresie zaproszono również przedstawicieli firm branży budowlanej.

Na skutek konsultacji oraz szerokich analiz własnych został opracowany tzw. „koszyk waloryzacyjny” w skład, którego wchodzą główne elementy kosztotwórcze tj. paliwo, robocizna, cement, asfalt, stal, kruszywo i wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych CPI (inflacja). Przeprowadziliśmy analizę średniego udziału poszczególnych elementów robót – elementów kosztotwórczych z „koszyka waloryzacyjnego” w podziale na zadania z nawierzchnią bitumiczną i betonową (ciąg główny), Na tej podstawie określiliśmy odpowiednie wagi poszczególnych elementów wchodzących w skład koszyka waloryzacyjnego. Od stycznia 2019 r. na realizowanych kontraktach stosujemy wzór waloryzacyjny oparty o „koszyk waloryzacyjny”:

gdzie:

„Wn" jest mnożnikiem korygującym, obliczanym na podstawie wzoru powyżej, do zastosowania w stosunku do wszystkich kwot;

„a" jest stałym współczynnikiem o wartości: 0,5.

„b", „c", „d", „e”, „f”, „g”, „h” są wagami stałymi określonymi w tabeli Koszyk waloryzacyjny;

 

Tabela Koszyk waloryzacyjny BITUM
Elementy robót	SYMBOL       WSKAŻNIKA	Waga
CPI (b)	CPI	0,2
PALIWO (c)	P	0,06
ROBOCIZNA ( d)	R	0,05
CEMENT (e)	C	0,04
ASFALT ( f)	A	0,08
STAL (g)	S	0,03
KRUSZYWO (h)	K	0,04
SUMA		0,5

 

Obecnie stosowany wzór waloryzacyjny zawiera współczynnik (a) o wartości 0,5 co powoduje, że połowa wynagrodzenia wykonawcy podlega waloryzacji. Należy jednak podkreślić, że w części niepodlegającej waloryzacji znajdują się koszty, które z zasady nie powinny jej podlegać. To np. marża wykonawcy, amortyzacja czy też koszty pośrednie. Zastosowaliśmy też wskaźniki dynamiczniej reagujące na zmiany rynkowe.

Waloryzacja wg. koszyka waloryzacyjnego reaguje na bieżąco na wszelkie wahania cen, natomiast waloryzacja oparta o wskaźniki Wd i Wm zdecydowanie wolniej oddawała tendencje rynkowe na co wskazano powyżej. W chwili obecnej, między innymi na skutek zmiany metodologii zbierania danych GUS od 2019 roku tempo oddawania zmian cen wg wskaźników Wd i Wm urealniło się, a dziś wartość waloryzacji wyliczona w oparciu o nie jest zbieżna z wartością obliczoną w oparciu o koszyk waloryzacyjny. Poprzez zmianę zasad waloryzacji, zarówno z uwagi na korektę metodologii zbierania danych jak i oparciu jej o koszyk waloryzacyjny de facto doprecyzowana, uściślona i urealniona została pierwotna metoda oparta o wskaźniki Wd i Wm.

Aktualna wartość wskaźnika Pn (Wd i Wm) – 126,64

Aktualna wartość wskaźnika Wn (koszyk) - 127,61

Ponadto pomimo faktu, że przy zastosowaniu wskaźników Wd i Wm waloryzacji podlegało 80 proc. wynagrodzenia wykonawcy, zaś w przypadku tzw. koszyka waloryzacyjnego jest to 50 proc. wynagrodzenia (współczynnik (a) we wzorze), dzięki wprowadzeniu koszyka wykonawcy zyskali mechanizm szybciej i skuteczniej oddający tendencje rynkowe co obrazuje powyższy wykres, a co z kolei w sposób bezpośredni przekłada się na wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane.

 Z uwagi na okoliczności obiektywnie nieprzewidywalne tj. inwazję Rosji na Ukrainę i związany z tym wzrost kosztów realizacji inwestycji GDDKiA podjęła działania mające na celu zmianę limitu waloryzacji początkowo na 10 proc., a następnie na 15 proc. zaakceptowanej kwoty kontraktowej netto. Wykonawcy, mający wówczas w swoich umowach jeszcze mechanizm waloryzacji oparty o wskaźniki Wd i Wm, również otrzymali od GDDKiA propozycje zawarcia aneksu waloryzacyjnego i przejścia na aktualne zasady. Część z nich skorzystała z takiej możliwości i zawarła aneksy waloryzacyjne przechodząc tym samym na zasady waloryzacji oparte o koszyk.

Zatem zmiana mechanizmu waloryzacji na koszyk waloryzacyjny wpłynęła pozytywnie na działanie samego mechanizmu w kontraktach GDDKiA poprzez bieżące reagowanie na zmiany cen jak również pozwoliła wykonawcom uzyskać szybszą indeksację wynagrodzenia. W perspektywie czasu i naszych działań na chwilę obecną waloryzacja oparta o wskaźniki Wd i Wm oraz oparta o koszyk waloryzacyjny przyjmuje wartości bardzo zbliżone, prawie identyczne.