Główny Inspektorat
Transportu Drogowego

Twinning i TAIEX – istota i znaczenie

Program Twinning, zainicjowany przez Komisję Europejską w 1998 roku, zakłada wzajemną współpracę instytucji administracji publicznej w państwach Unii Europejskiej (krajach-dawcach) z krajami-beneficjentami – tymi, które aspirują do harmonizacji przepisów z unijnym prawodawstwem. Projekty realizowane są poprzez szkolenia, warsztaty oraz wizyty studyjne, zgodnie z wytycznymi tzw. Twinning Manual. Wspólnym mianownikiem tych inicjatyw jest przekazywanie doświadczeń w zakresie wdrażania przepisów unijnych oraz rozwój administracji publicznej.

TAIEX z kolei to instrument umożliwiający krótkoterminową pomoc i intensywną wymianę informacji. Oferuje szybkie wsparcie w postaci misji eksperckich, warsztatów czy wizyt studyjnych i jest skierowany zarówno do krajów kandydujących, jak i potencjalnych kandydatów czy partnerów objętych polityką sąsiedztwa Unii Europejskiej.

Aktywność Polski jako dawcy pomocy

Polska, po uzyskaniu członkostwa w Unii Europejskiej w 2004 roku, przeszła drogę od beneficjenta różnego rodzaju projektów (programy Phare czy późniejsze Transition Facility) do dawcy pomocy. Z czasem nasi eksperci zdobyli renomę i uznanie w Brukseli i innych stolicach europejskich. Przyczynia się do tego zarówno wysoki poziom wiedzy merytorycznej polskich urzędników, jak i efektywna koordynacja programów Twinning przez Departament Współpracy Rozwojowej MSZ oraz Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK).

Polska osiąga w programach Twinning i TAIEX wysoką skuteczność – średnio 4–6 projektów Twinningowych rocznie, o łącznym budżecie 5–7 mln euro. Nadal jednak jest to poniżej realnych możliwości. Dodatkowo rocznie organizujemy około 100 działań TAIEX, co stawia nas w gronie najbardziej aktywnych państw członkowskich w tym zakresie. Niezaprzeczalnym atutem jest także fakt, że nasz wkład w projekty współfinansowane z funduszy unijnych niejako „wraca” do kraju w postaci wynagrodzeń eksperckich, czyli de facto – części składki członkowskiej.

GITD na międzynarodowej arenie

Wśród polskich instytucji silną pozycję w programach Twinning i TAIEX zajmuje Główny Inspektorat Transportu Drogowego. Dzięki kompetencjom w obszarze czasu pracy kierowców, transportu towarów niebezpiecznych (ADR), przeprowadzania kontroli drogowych i egzekwowania przepisów, GITD stał się kluczowym partnerem w projektach mających na celu usprawnienie systemów kontroli i inspekcji drogowych w innych krajach.

Przykłady dotychczasowych projektów

• Turcja (2014–2016): implementacja przepisów dotyczących transportu towarów niebezpiecznych (ADR).
• Chorwacja (2011-2013): wsparcie przy zbliżaniu do standardów unijnych jeszcze przed akcesją do UE.
• Ukraina (2008-2010; 2015-2016; 2016-2018): prace nad harmonizacją przepisów dotyczących m.in. czasu pracy kierowców oraz kolejne misje eksperckie TAIEX (wrzesień i grudzień 2024 roku), mające na celu dalsze dostosowywanie ukraińskich regulacji do prawa UE.

Ostatni rok był szczególnie intensywny. W 2024 r. GITD wsparł w ramach TAIEX chociażby przedstawicieli Turcji (wizyta studyjna w maju) oraz brał udział w dwóch misjach eksperckich na rzecz Ukrainy (we wrześniu i grudniu).

Nowy projekt Twinning w Macedonii Północnej – wspólny start

22 stycznia 2025 roku w Hotelu Limak w Skopje zainaugurowano nowy projekt, którego oficjalny tytuł brzmi: „Supporting the inspection services for transportation of passengers and goods” (MK 22 IPA TR 01 24). Partnerami są:

• GITD (Polska) – Partner Wiodący,
• Chorwackie Ministerstwo Morza, Transportu i Infrastruktury – Młodszy Partner,
• Ministerstwo Transportu i Komunikacji - Państwowy Inspektorat Transportu (STI) Macedonii Północnej – Beneficjent.

W uroczystej inauguracji projektu wzięli udział przedstawiciele Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego w Warszawie, chorwackiego Ministerstwa Morza, Transportu i Infrastruktury, po stronie Macedonii Północnej wysocy rangą przedstawiciele Ministerstwa Transportu i Komunikacji i Państwowego Inspektoratu Transportu, jak również Delegatury Unii Europejskiej w Skopje oraz strony społecznej.

Otwarcia wydarzenia dokonali Artur Czapiewski – p.o. Główny Inspektor Transportu Drogowego i jednocześnie lider projektu ze strony państw członkowskich oraz Miroslav Lelas z chorwackiego ministerstwa i młodszy lider projektu, którzy przedstawił główne założenia i cele nowej inicjatywy. W gronie zaproszonych gości i prelegentów znaleźli się m.in. Ilir Ramadani, Dyrektor Państwowego Inspektoratu Transportu i lider projektu ze strony beneficjenta, Kaltrina Zekolli-Shaqiri, wiceministra w macedońskim resorcie transportu, Steffen Hudolin, szef Działu Współpracy w Delegaturze Unii Europejskiej, a także ambasadorzy Polski i Chorwacji w Skopje – Mariusz Brymora oraz Nives Tiganj. W swoich wystąpieniach podkreślali oni znaczenie projektu dla dalszego zbliżenia Macedonii Północnej do standardów unijnych, zwłaszcza w obszarze transportu drogowego. Swoje uwagi i plany dotyczące poszczególnych komponentów przedstawili również Michał Rzemieniewski, pełniący funkcję Długoterminowego Rezydenta Projektu oraz Paweł Kucharczyk i Joanna Sękala, odpowiedzialni za koordynację konkretnych elementów inicjatywy. Dzięki temu szerokiemu dialogowi uczestnicy mogli poznać perspektywy wszystkich stron, co – jak wielokrotnie podkreślano – ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia założonych celów i utrzymania efektywnej współpracy.

Projekt, z budżetem wynoszącym niemal 1,3 mln euro (1 299 986,63), potrwa 24 miesiące. Formalnie rozpoczął się 15 października 2024 roku, natomiast inauguracja stanowiła symboliczne potwierdzenie głównych założeń i kluczowych celów współpracy.

Warto podkreślić wyjątkową skalę współpracy w ramach projektu: obejmuje on około 50 misji eksperckich, w których weźmie udział 28 polskich ekspertów oraz 14 ekspertów z Chorwacji.

Trzy filary wsparcia

1. Regulacje i struktura STI – wzmocnienie instytucjonalne macedońskiego inspektoratu, dostosowanie przepisów do unijnego acquis.
2. Narzędzia do wykrywania i egzekwowania naruszeń – przekazanie nowoczesnych metod kontrolnych, szkolenia z zakresu inspekcji drogowych i pozadrogowych.
3. Rozwój kompetencji operacyjnych – praktyczne warsztaty, wizyty studyjne w Polsce i Chorwacji, doskonalenie umiejętności kadry STI.

Finalnie projekt ma przynieść nowoczesny system kontroli, lepsze dostosowanie lokalnych regulacji do wymogów UE, wyższy poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz zacieśnienie więzi polityczno-gospodarczych między Macedonią Północną a Polską (i Chorwacją).

Słowa kluczowych uczestników

Podczas styczniowej uroczystości w Skopje głos zabrali przedstawiciele wszystkich stron zaangażowanych w projekt.

Artur Czapiewski, pełniący obowiązki Głównego Inspektora Transportu Drogowego i jednocześnie Lider Projektu po stronie państw członkowskich, podkreślił:

(...) Nie chodzi tylko o kontrole i inspekcje, lecz także o stworzenie równych warunków dla wszystkich przewoźników (…). Cieszymy się, że możemy dzielić się doświadczeniami (…) i wspólnie podnosić standardy transportu drogowego w Europie.

Miroslav Lelas (Junior Project Leader z ramienia Chorwacji) zaznaczył:

(...) Jestem dumny, że wraz z polskimi kolegami możemy wspierać Macedonię Północną w rozwoju bezpieczeństwa transportu drogowego. (…)

Ze strony macedońskich władz silny akcent położono na integrację z Unią Europejską. Kaltrina Zekolli-Shaqiri, wiceministra w macedońskim resorcie transportu podkreśliła:

(...) Ta inicjatywa stanowi kamień milowy na naszej drodze do integracji z Unią Europejską. Wzmacnia zdolności operacyjne Państwowego Inspektoratu Transportu, zapewnia lepsze egzekwowanie przepisów transportowych i zbliża nas do acquis communautaire UE. Te usprawnienia przyniosą korzyści nie tylko naszym instytucjom, ale również obywatelom Macedonii Północnej, przyczyniając się do stworzenia bezpieczniejszego, bardziej niezawodnego i zrównoważonego systemu transportowego. (…)

Wieloaspektowe korzyści

Dla Polski i GITD:

• Budowanie wizerunku ekspertów w zakresie transportu drogowego.
• Promowanie polskich rozwiązań systemowych i technologii.
• Wzmacnianie kontaktów politycznych i gospodarczych – firmy transportowe, producenci urządzeń kontrolnych itp. mogą na tej współpracy tylko skorzystać.
• Efektywne wykorzystanie środków unijnych – Polska, biorąc udział w projektach finansowanych z budżetu UE, realnie „odzyskuje” część wpłaconych składek.

Dla krajów-beneficjentów:

• Transfer know-how – gotowe rozwiązania, które pomogą usprawnić funkcjonowanie administracji publicznej, inspekcji transportu, służb drogowych.
• Zbliżenie do standardów UE – harmonizacja prawa, większe bezpieczeństwo, lepsze warunki pracy i uczciwe zasady konkurencji.
• Rozwój kadr – programy szkoleniowe, wizyty studyjne, długofalowa współpraca z ekspertami.

Historia i przyszłość

GITD posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów Twinning i TAIEX. Oprócz wspomnianej Turcji, Ukrainy czy Chorwacji, polscy eksperci regularnie uczestniczą w krótkoterminowych misjach szkoleniowych w innych krajach. Jest to dobra praktyka, która umacnia pozycję Polski jako wiarygodnego partnera w procesie modernizacji administracji publicznej.

Jak wskazują statystyki MSZ, nasza aktywność w tej sferze wciąż rośnie. Pozytywnie na przyszłość patrzą również sami beneficjenci, którzy coraz częściej zwracają się do Polski z prośbami o wsparcie. To nie tylko zasługa polskich specjalistów, lecz także efekt wypracowanej przez lata dobrze ocenianej metodologii szkoleniowej.

Pozytywne spojrzenie w przyszłość

Projekt w Macedonii Północnej wystartował z pełnym przekonaniem, że jest to krok milowy na drodze do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego i dostosowania się do unijnych standardów w zakresie transportu. Dla GITD i Polski to kolejna okazja do dalszego rozwoju współpracy międzynarodowej, promowania naszych rozwiązań i umacniania pozycji w strukturach UE.

Warto podkreślić, że przedsięwzięcie to nie jest celem samym w sobie, lecz częścią większej strategii wspierania demokratycznych i nowoczesnych przemian w krajach aspirujących do członkostwa w Unii Europejskiej czy dążących do bliższej integracji. Sukcesy w Chorwacji, Turcji i na Ukrainie stanowią najlepszą rekomendację dla projektów polskiej administracji.

Dalszy rozwój Twinning i TAIEX będzie z pewnością oznaczał kolejne inicjatywy, w ramach których Polska i GITD znów staną się kluczowymi partnerami – wbrew wszelkim wyzwaniom, jakie przed nami stoją. Jest to zarazem dowód na to, że dzielenie się wiedzą i doświadczeniem przynosi podwójną korzyść: wzmacnia pozycję Polski na arenie międzynarodowej i pomaga budować lepsze standardy w innych krajach.

Dzięki tym działaniom perspektywy na przyszłość prezentują się obiecująco – zarówno dla Macedonii Północnej, która konsekwentnie zbliża się do Unii Europejskiej, jak i dla Polski, umacniającej swój wizerunek eksperta oraz wiarygodnego partnera we wspólnocie europejskiej.