Polska w Gruzji

System gospodarczy i najważniejsze strategie gospodarcze

Gruzja leży na Kaukazie Południowym. Jej powierzchnia wynosi 69,7 tys. km², w tym terenów okupowanych: Autonomicznej Republiki Abchazji - 8,55 tys km2 i Regionu Cchinwali/Osetii Płd. - 3,9 tys. km2. Gruzja graniczy z Rosją, Azerbejdżanem, Armenią, Turcją. Na zachodzie jest ograniczona Morzem Czarnym. Długość granic to 1969 km (z czego 1660 km to granice lądowe).

Kraj składa się z dwóch części: wilgotnej, bliżej morza, podzwrotnikowej Gruzji Zachodniej oraz bardziej suchej, miejscami stepowej Gruzji Wschodniej. Są one rozdzielone niewysokim pasmem gór Suramskich (Lichskich), które są jednocześnie łącznikiem z Kaukazu z Małym Kaukazem. Górzyste ukształtowanie terenu przekłada się na wyraźną piętrowość klimatu. Między pasmami górskimi rozpościerają się żyzne niziny, (m.in. Kolchidzka, Alazańska) i równiny (Kartlia).

Językiem urzędowym jest gruziński, zapisywany przy pomocy unikalnego gruzińskiego alfabetu. W oficjalnych i biznesowych kontaktach międzynarodowych najczęściej używany jest j. angielski. Popularny jest także j. rosyjski (głównie wśród starszego pokolenia), służący do komunikacji z państwami sąsiednimi, poza Turcją oraz krajami obszaru WNP.

Gruzja, wg Banku Światowego jest sklasyfikowana, jako gospodarka o wyższych średnich dochodach (upper middle income).

Gruziński system gospodarczy charakteryzuje się dużym poziomem liberalizmu i otwartości, w tym w odniesieniu do warunków funkcjonowania przedsiębiorstw, czy inwestycji zagranicznych.

Polityka gospodarcza Gruzji opiera się na zasadach wolnego rynku, gdzie sektor prywatny jest siłą napędową wzrostu gospodarczego i głównym generatorem miejsc pracy. Polityka gospodarcza kraju koncentruje się na wspieraniu rozwoju sektora prywatnego, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw oraz tworzeniu korzystnego otoczenia biznesowego. Jest to odzwierciedlone w rządowym programie na lata 2021-2024 „W kierunku budowy państwa europejskiego”.

W 2021 r. rząd Gruzji przyjął dziesięcioletnią strategię rozwoju gospodarczego -Georgia’s Economic Development Long-term Vision – “Economy 2030”, zgodnie z którą polityka gospodarcza rządu Gruzji ma na celu wzrost sprzyjający zaangażowaniu obywateli na dużą skalę w procesy gospodarcze i zrównoważony rozwój. Głównymi sektorami wsparcia ze strony rządu są: lokalna produkcja i jej eksport, rolnictwo, turystyka, górnictwo, sektor transportu i logistyki, rozwój rynku kapitałowego i finansowego, zapewniającego dostęp finansowania dla lokalnych przedsiębiorstw.

Jednym z głównych priorytetów strategii gospodarczej Gruzji jest liberalna polityka handlu zagranicznego, powiązana z rozwojem sektora transportu, poprzez przyciąganie kapitału i inwestycji zagranicznych służących rozwojowi przede wszystkim zdolności tranzytowych kraju. Strategia rozwoju gospodarczego, zakłada rozwój korytarza tranzytowego pomiędzy Europą i Azją, tzw. Korytarza Środkowego- Trans-Caspian International Transport Route, przy wykorzystaniu portów nad M.Czarnym (Poti, Batumi) oraz międzynarodowych połączeń drogowych (trasa E60)  i kolejowych (Baku-Tbilisi-Kars). Gruzja przy wykorzystaniu środków międzynarodowych instytucji finansowych modernizuje i rozbudowuje połączenia drogowe i kolejowe. Planowana jest także budowa portu głębokomorskiego w Anaklii, z wykorzystaniem inwestycji chińskich oraz położenie przez M.Czarne do Europy kabla elektrycznego (transport energii wodnej z Gruzji i wiatrowej  z Azerbejdżanu), a także światłowodowego.

Jednym z kluczowych sektorów gospodarki jest sektor energetyczny, którego strategicznym elementem jest tranzyt ropy naftowej (ropociągi Baku-Tbilisi-Ceyhan i Baku-Tbilisi-Supsa) oraz gazu (gazociąg Baku-Tbilisi-Erzurum), a także rozbudowa przesyłowych sieci energetycznych, umożliwiająca międzynarodową wymianę energii elektrycznej.

Strategia gospodarcza Gruzji  zakłada także rozwój następujących trzech obszarów technologicznych: sztucznej inteligencji, biotechnologii - bakteriofagów, technologii rolniczych. Instytucją odpowiedzialną za rozwój innowacji i nowych technologii, z udziałem startupów, jest Gruzińska Agencja Innowacji i Technologii.

źródło: WB, economy.ge, gov.ge,

Główne sektory gospodarki i ich udział w PKB

Głównymi sektorami PKB Gruzji (2023) są (wg udziału w PKB): produkcja (głównie metalurgiczna, chemiczna, rolno-spożywcza, odzieżowa) (17,8%), handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów i motocykli (13,8%), budownictwo (12,0%), działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (7,0%), transport i składowanie (6,7%), rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (6,2%), administracja publiczna i obronność; ubezpieczenia społeczne (5,4%), informacja i komunikacja (4,4%).

Największy udział w PKB według regionów mają: Tbilisi (52,7%), Autonomiczna Republika Adżarii (9,5%.), Imeretia (7,8%.), Kvemo Kartli (7,5%) i Samegrelo-Zemo Svaneti (5,4%).

Największy udział w PKB Tbilisi mają: handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów i motocykli (24,6%), działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (11,6 proc.), budownictwo (9,1 procent).

W Autonomicznej Republice Adżarii  głównymi sektorami gospodarki są: budownictwo (14,0%), działalność związaną z obsługą rynku nieruchomości (13,8%),  handel hurtowy i detaliczny; naprawa samochodów i motocykli (10,5%),

W Imereti, głównymi sektorami PKB są: rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (11,9%), przetwórstwo przemysłowe (11,2%), obsługa rynku nieruchomości (10,8%).

W Kvemo Kartli, głównymi sektorami PKB są: przetwórstwo przemysłowe (18,9%), rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo (15,5%), administracja publiczna i obronność; ubezpieczenia społeczne (8,9%).

źródło: geostat.ge

System walutowy i polityka kursowa

Walutą Gruzji jest lari (GEL). Kurs jest płynny, a za politykę pieniężną odpowiada Narodowy Bank Gruzji (NBG). Podstawowym instrumentem polityki monetarnej NBG, wpływającym na regulowanie założonego celu poziomu inflacji, jest podstawowa stopa referencyjna, która obecnie wynosi 8,0%. Cel inflacyjny na lata 2025-2027 został ustalony na poziomie 3%. Aby osiągnąć cel inflacyjny w średnim okresie, w latach 2025-2027 NBG będzie, poza regulacją podstawowej stopy procentowej, używał następujących instrumentów polityki pieniężnej: kredytów refinansowych, jednomiesięcznych operacji otwartego rynku, operacji depozytowo-kredytowych, certyfikatów depozytowych, operacji z rządowymi papierami wartościowymi, interwencji walutowych, rezerw obowiązkowych i innych instrumentów.

NBG poza realizacją polityki monetarnej, pełni również funkcje nadzorcze w zakresie regulacji rynku usług bankowych i płatniczych.

W Gruzji nie ma ograniczeń w wymianie waluty obcej. Wymiana jest możliwa zarówno w bankach, jak i w gęstej sieci kantorów. Płatności za produkty i  usługi dokonywane są w lari, przy czym ceny nieruchomości i  ich wynajmu bywają podawane w dolarach lub euro, jednak rozliczane są w lari, według aktualnego kursu.

źródło: nbg.gov.ge

Surowce i technologie krytyczne

Głównymi wydobywanymi surowcami są: mangan, miedź i złoto. W Gruzji obecne są nieeksploatowane zasoby arsenu i barytu.

Gruzja przez dziesięciolecia prowadzonych badań naukowych  osiągnęła markę największe centrum terapii fagowej na świecie (George Eliava Institute of Bacteriophages, Microbiology and Virology – Eliava Phage Therapy Center).

źródło: usgs.gov, eptc.ge

Stan infrastruktury

Całkowita długość dróg międzynarodowych wynosi 1 603 km, a sieć dróg krajowych obejmuje ponad 5300 km. Jednym z największych realizowanych obecnie projektów infrastrukturalnych jest budowa autostrady w centralnej części Gruzji, przechodzącej przez wąwóz Likhi.

Przejścia drogowe graniczne z Turcją to: Sarpi (k. Batumi), Vale (k. Achalcyche), Karcachi  (k. Achalkalaki w pobliżu jest przejście kolejowe). Przejścia drogowe graniczne z Armenią to: Sadakhlo (także przejście kolejowe) i Guguti (na płd. od Tbilisi), Zhdanovakani (k. Ninotsmindy). Przejścia drogowe graniczne z Azerbejdżanem to: Kirach-Mughanlo „Czerwony Most” (k. Gardabani, w pobliżu jest przejście kolejowe), Lagodechi (na wsch. od Tbilisi). Na granicy z Rosją jedyne działające przejście to przejście drogowe Stepancminda (na płn. od Tbilisi).

Długość linii kolejowej wynosi 1 326 km. Jednym z największych realizowanych obecnie projektów jest modernizacja linii kolejowej w centralnej części Gruzji. Ważnym kolejowym projektem transportowym jest linia Baku-Tbilisi-Kars, która rozpoczęła przewóz ładunków, w tym z Azji Centralnej do Turcji, a docelowo ma realizować ruch pasażerski. W tym celu został zbudowany międzynarodowy terminal pasażerski w Achakalaki, niedaleko granicy z Turcją.

W Gruzji znajdują się 2 porty promowo-przeładunkowe (Poti, Batumi) i 3 terminale paliwowo-naftowe (Supsa, Kulevi, Batumi).

W Gruzji znajdują się trzy międzynarodowe (Tbilisi, Kutaisi, Batumi) i kilka regionalnych portów lotniczych (Mestia, Natakhtari, Ambrolauri, Telawi).

Z Polski realizowane są bezpośrednie połączenia z Warszawy do Tbilisi (PLL LOT) oraz z Warszawy, Katowic, Poznania i Wrocławia do Kutaisi (Wizz Air)

Gruzińska sieć energii elektrycznej działa na napięciach 500kV, 330kV, 220kV, 110kV i 35kV.

źródło: mrdi.gov.ge, economy.ge

Kalendarz dni wolnych od pracy

Nowy Rok – 1, 2 stycznia

Boże Narodzenie – 7 stycznia

Chrzest Pański – 19 stycznia

Dzień Matki – 3 marca

Międzynarodowy Dzień Kobiet – 8 marca

Wielkanoc – data ruchoma, wyznaczana według kalendarza juliańskiego (prawosławnego)

Dzień Wspomnienia Zmarłych – data ruchoma, dzień po Wielkanocy

Dzień przyjęcia Aktu Odzyskania Niepodległości – 9 kwietnia

Dzień Zwycięstwa – 9 maja

Dzień Św. Andrzeja – 12 maja

Dzień Czystości Rodziny i Szacunku dla Rodziców – 17 maja

Dzień Niepodległości – 26 maja

Dzień Najświętszej Marii Panny – 28 sierpnia

Mcchetoba – 14 października

Giorgoba – 23 listopada

źródło: gov.ge

źródło: WB, IMF

źródło: WB, UNDP, geostat.ge

 ​​​​​​

Najważniejsi partnerzy handlowi

W 2023 r. wartość gruzińskiego eksportu wyniosła 6 mld USD, a najważniejszymi partnerami w gruzińskim eksporcie były (% ogółu eksportu): Azerbejdżan (14,2), Armenia (12,9) , Kazachstan (11,6), Kirgistan (11,4), Rosja (10.8), Turcja (6,7), Chiny (5,1), Bułgaria (4,1), Uzbekistan (1,9), Ukraina (1,7). W 2023 r. wartość gruzińskiego importu wyniosła 15,6 mld USD, a najważniejszymi partnerami w gruzińskim imporcie były (% ogółu importu): Turcja (16,5), USA (13,1), Rosja (11,2), Chiny (8,5), Niemcy (6,2), Azerbejdżan (4,2), Japonia (3,9), ZEA (2,5), Włochy (2,4), Armenia (2,2).

Podstawowe produkty eksportowe i importowe

Najważniejszymi towarami eksportowymi Gruzji w 2023 r. były (% ogółu eksportu):  samochody, głównie używane (34,9), rudy miedzi (7,9), wino (4,3), napoje spirytusowe (3,2), żelazostopy, w tym manganowe (3,0), nawozy (2,6), wody mineralne (2,2), leki (2,1), wody mineralne i gazowane słodkie (1,8), energia elektryczna (1,6).  

Najważniejszymi towarami importowanymi Gruzji w 2023 r. były (% ogółu eksportu): samochody, głównie używane (21,3), paliwa i produkty petrochemiczne (7,5), gaz naturalny (2,9), aparaty telefoniczne i transmisji danych (2,4), rudy miedzi (2,4), pojazdy dostawcze (1,1), urządzenia automatycznego przetwarzania danych (1,0), sztaby żelazne i stal niestopowa (0,9).  

Wartość obrotów handlu zagranicznego (HZ) GE za jedenaście miesięcy 2024 r. wzrosła o 6,6% r/r i wyniosła 21,1 mld USD. Wartość importu wyniosła 15,1 mld USD (wzrost o 6,1% r/r), wartość eksportu wyniosła 6,0 mld USD (wzrost o 7,9 % r/r). Deficyt HZ wyniósł 9,1 mld USD stanowiąc 43,1% ogółu wartości obrotów.

Najważniejszymi partnerami handlowymi GE (dane za I-XI 24) wg procentowego udziału w wartości obrotów były: TR 13,9%, RU 10,7%, USA 9,3%, CN 8,4%, DE 5,7%, AZ 5,6%, KG 5,5%, KZ 4,0%, AM 3,7%, JP 2,3%.

Najważniejszymi partnerami importu GE (dane za I-XI 24) wg procentowego udziału były: TR 16,6%, USA 12,1%, RU 10,8%, CN 9,8%, DE 7,7%, AZ 3,4%, JP 3,2%, IT 2,5%, UAE 1,9%, PL 1,9%. Udział państw UE wyniósł 26,5%, państw WNP wyniósł 19,5%.

Główne produkty importu GE wg udziału: samochody 20,4%, naftowe paliwa i oleje 7,8%, leki 3,7%, gaz 2,4%, aparaty tel. i urządzenia przetwarzania danych 2,0%, urządzenia automatycznego przetwarzania danych 1,6%, samochody towarowe 1,3%, sztaby i pręty stali żelaznej lub niestopowej 1,3%, papierosy i cygara 0,9%, konstrukcje z żelaza lub stali 0,8%.

Najważniejszymi partnerami eksportu GE (dane za I-XI 24) wg procentowego udziału były: KG 19,4%, KZ 13,2%, AZ 11,1%, RU 10,5%, AM 9,4%, TR 7,3%, CN 4,7%, USA 2,3%, UZ 2,1%, BG 1,8%. Udział państw UE wyniósł 8,5%, państw WNP wyniósł 68,9%.

źródło: geostat.ge

Główni inwestorzy

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Gruzji wyniosła w 2023 r. 1,9 mld USD. Najważniejszymi kraje pochodzenia inwestycji ( % ogółu BIZ): Holandia (20,3), W.Brytania (19,2), USA (9,6), Turcja (5,8), Rosja (5,4), Chiny (5,2), Malta (5,1), Azerbejdżan (4,7), Japonia (3,6), Szwajcaria (2,2).

Wartość BIZ za pierwsze trzy kwartały 2024 r. spadła rok do roku o 40% i wyniosła 966,3 mln USD. Głównymi krajami pochodzenia BIZ były: NL, UK (w tym BVI), TR, USA, MT, JP, KZ, DE, CZ, MHL. BIZ dotyczyły sektorów: produkcji, energetyki, finansów i ubezpieczeń, handlu, nieruchomości, transportu, ITC, administracji.

źródło: geostat.ge

Gruzja dąży do zacieśniania stosunków gospodarczych z krajami partnerskimi, w celu integracji Gruzji z międzynarodowymi kręgami gospodarczymi, poprzez rozwój dwustronnych, regionalnych i wielostronnych stosunków handlowych, a także rozwój preferencyjnych i wolnych systemów handlowych. Jej celem jest zmniejszenie barier technicznych w handlu oraz dostosowania towarów i usług produkowanych w Gruzji do najlepszych praktyk międzynarodowych i europejskich. 

Większość partnerów handlowych Gruzji jest członkami Światowej Organizacji Handlu (WTO), a stosunki handlowe są regulowane na podstawie zasad najwyższego uprzywilejowania (MFN). Gruzja jest członkiem WTO od 14 czerwca 2000 roku.

Gruzja posiada system wolnego handlu ze wszystkimi krajami WNP, Turcją, Unią Europejską, Chińską Republiką Ludową i Europejskim Stowarzyszeniem Wolnego Handlu (EFTA).

Gruzja jest beneficjentem systemu GSP (Generalized System of Preferences) następujących krajów: USA, Japonia i Kanada.

Gruzja jest członkiem ONZ, jej agend, grupy Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Światowej Organizacji Handlu, Światowej Unii Celnej, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Azjatyckiego Banku Rozwoju, Międzynarodowej Unii Telekomunikacyjnej, Światowej Organizacji Własności Intelektualnej.

Od 14 grudnia 2023 r. Gruzja posiada status państwa kandydackiego do UE. Z budżetu Europejskiego Banku Inwestycyjnego realizowane są w Gruzji projekty infrastrukturalne i wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Gruzja realizuje projekty infrastrukturalne także przy wsparciu Azjatyckiego Banku Rozwoju, Banku Światowego i Azjatyckiego Banku Inwestycji Infrastrukturalnych.

​​​​​

Dwustronne relacje handlowe i inwestycyjne

Polski eksport do Gruzji (dane za I-XI 24) osiągnął wartość 286,7 mln USD (wzrost o 19,5% r/r). Największy udział w polskim eksporcie do Gruzji mają produkty wg udziału: pojazdy mechaniczne i ich części 28%, maszyny, urządzenia mechaniczne i ich części 7,1%, kosmetyczne 4,8%, farmaceutyczne 3,9%, wyroby z tworzyw sztucznych 3,6%, elektryczne urządzenia i części 3,5%, przetwory zbożowe i cukiernicze 3,2%, różne przetwory spożywcze 2,7%, mleczne i pochodzenia zwierzęcego 2,4%, kakao i przetwory kakaowe 2,3%, przetwory z warzyw i owoców 2,2%, cukry i wyroby cukiernicze 1,8%.

Gruziński Eksport do Polski (dane za I-XI 24) osiągnął wartość 49 mln USD (wzrost o 10% r/r). W gruzińskim eksporcie do Polski największy udział mają produkty wg udziałów: wina 30,1%, wyroby tekstylne 15,5%, orzechy laskowe 8,4%, worki i torby do pakowania 7,2%, opony samochodowe 5,1%, sklejki drewniane 3,4%, pojazdy silnikowe niskoprężne 3,2%, pojazdy silnikowe wysokoprężne 3,2%, alkohole winogronowe 1,8%, kapelusze i inne nakrycia głowy 1,7%, orzechy i nasiona 1,6%, wody mineralne 1,6%.

Gruzja jest także krajem zainteresowania polskich inwestorów i nabywców głównie w obszarach: nieruchomości i turystycznym. Za pierwsze trzy kwartały 2024 r. wartość polskich inwestycji w GE wyniosła 7,5 mln USD i wzrosła ponad czterokrotnie r/r.

Gruzińskie instytucje nie prowadzą statystyk dotyczących zagranicznych inwestycji Gruzji w Polsce. NBP według stanu na koniec 2020 roku oszacował zobowiązania Polski z tytułu inwestycji gruzińskich na 0,3 mln USD.

źródło: geostat.ge

Umowy dwustronne

Od 05.11.1999 r. obowiązuje traktat o przyjaźni i współpracy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Gruzji.

Od 05.11.2007 r. obowiązuje umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Gruzji o współpracy gospodarczej.

Od 11.04. 2011 r. obowiązuje umowa między Rządem RP a Rządem Gruzji o cywilnym transporcie lotniczym.

Od 06.07.2014 r. obowiązuje umowa między Rządem RP a Rządem Gruzji o międzynarodowych przewozach drogowych wraz z Protokołem Wykonawczym.

Od 17.08.2014 obowiązuje umowa między Rządem RP a Rządem Gruzji o transporcie morskim

Od 01.04.2023 r. obowiązuje umowa między Rzecząpospolitą Polską a Gruzją w sprawie eliminowania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu oraz zapobiegania uchylaniu się i unikaniu opodatkowania.

źródło: traktaty.msz.gov.pl

Umowy z Unią Europejską

02.12.2010 r zawarto umowę o wspólnym obszarze lotniczym między Unią Europejską i jej państwami członkowskimi a Gruzją

UE i Gruzja podpisały układ o stowarzyszeniu w czerwcu 2014 r., który wszedł w życie w lipcu 2016 r. Integralną częścią umowy jest pogłębiona i kompleksowa strefa wolnego handlu (DCFTA).

W grudniu 2023 r. Gruzja otrzymała status państwa kandydującego z UE. Jednocześnie, w listopadzie 2024 r., premier Gruzji poinformował o zawieszeniu do 2028 r. procesu akcesji Gruzji do UE.

źródło: ec.europa.eu