Polska w Iranie

Rys historyczny

Polsko-irańskie kontakty dyplomatyczne zostały zapoczątkowane w 1474 r. poselstwem wysłanym przez Kazimierza Jagiellończyka do irańskiego władcy Uzun Hassana. Kontakty dwustronne przybrały na sile w XVI w. Wobec zagrożenia tureckiego w państwach europejskich zaczęła rodzić się koncepcja wielkiej, koalicyjnej wojny z Turcją. Za panowania Zygmunta III Wazy Rzeczpospolita nawiązała z Persją stosunki handlowe (sprowadzano z Persji tkaniny, dywany, a przede wszystkim konie). Po upadku Rzeczypospolitej i po nieudanych powstaniach fala polskich emigrantów licznie docierała na Bliski Wschód, nie tylko do Turcji, ale i do Persji. Polacy, którzy znaleźli się w państwie szacha, zasłużyli się jako budowniczowie kolei, inżynierowie, lekarze i wojskowi. Pewna liczba Polaków wstąpiła do armii perskiej. Niektórzy uzyskali w niej wysokie stanowiska. Persja była jednym z dwóch państw (drugim było Imperium Osmańskie), które nie uznały rozbiorów Polski. 

W erze nowożytnej stosunki dyplomatyczne zostały oficjalnie nawiązane w roku 1930 gdy wszedł w życie podpisany w dniu 19 marca 1927 r., wciąż obowiązujący, „Traktat o Przyjaźni pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Cesarstwem Perskim”.

Współpraca polityczna w okresie III RP

Pierwszą wizytą na wysokim szczeblu po przemianach demokratycznych była ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego w Teheranie w lipcu 1991. W późniejszych latach doszło do wizyt m.in. ministrów spraw zagranicznych Władysława Bartoszewskiego (2001), Włodzimierza Cimoszewicza (2003), Radosława Sikorskiego (2014), wicepremiera Janusza Piechocińskiego (2015), premiera Leszka Millera (2003), Marszałka Senatu Bogdana Borusewicza (2015). W roku 2017 miała miejsce wizyta Sekretarz Stanu w KPRM i pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. Dialogu Międzynarodowego pani Anny Marii Anders. Ze strony irańskiej wizyty w Polsce złożyl m.in. minister spraw zagranicznych Ali Akbar Welejati w 1993 r., minister spraw zagranicznych Kamal Charrazi w 2003 i 2004 r., minister spraw zagranicznych Mohammad Dżawad Zarif w 2016 r. i w tym samym roku  wiceprezydent Iranu i szef Organizacji Energii Atomowej Iranu Ali Akbar Salehi, który spotkał się z prezydentem Andrzejem Dudą. Ponadto w 2013, 2015 i 2019 doszło do rozmów ministrów spraw zagranicznych Polski i Iranu na marginesie sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku.

Iran jest drugą pod względem wielkości, po Arabii Saudyjskiej, gospodarką na Bliskim Wschodzie z PKB rzędu 603 mld $ (dane oficjalne). Jest również drugim pod względem zaludnienia, po Egipcie, krajem regionu z populacją oscylującą wokół 80 mln osób. Irańska gospodarka opiera się przede wszystkim na węglowodorach oraz na rolnictwie i usługach. Szacuje się, że Iran posiada drugie pod względem wielkości złoża gazu na świecie i zajmuje czwarte miejsce w rankingu zasobów ropy naftowej. Do niedawna wpływy do budżetu pochodziły w głównej mierze z zysków ze sprzedaży ropy i wyrobów petrochemicznych. Wpływy do budżetu z tego tytułu sięgały od 30% do 40% (w zależności od źródła), jednak w roku 2019 zostały poważnie ograniczone na skutek amerykańskich sankcji.  Model gospodarczy Iranu można określić jako połączenie sektora prywatnego z bardzo dużymi wpływami administracji państwowej (zwłaszcza w zakresie surowców mineralnych). Oznacza to państwową kontrolę, całkowitą lub częściową nad głównymi podmiotami gospodarczymi oraz niebezpośrednie zarządzanie spółkami chcącymi kooperować z podmiotami państwowymi (np. via struktury bezpieczeństwa).  Aktualny rozwój sytuacji gospodarczej IRI należy postrzegać przez pryzmat decyzji USA dot. wycofana się z porozumienia JCPOA oraz wprowadzenia przez administrację prezydenta D. Trumpa sankcji gospodarczych na Iran w 2018 r. W ich wyniku wszystkie wskaźniki makroekonomiczne zanotowały spadek.  Dużym problemem dla irańskiej gospodarki stały się znaczne wahania wartości riala względem euro i dolara. W szczytowym momencie irańska waluta traciła ok 400%. Taka sytuacja pociągnęła za sobą konieczność interwencji na rynku walut i podjęcia kroków protekcjonistycznych (przełom 2018/19 r.). To z kolei skutkowało wprowadzeniem listy ok. 1400 artykułów, których import i eksport jest prawnie zabroniony.  Dodatkowo obecnie w zasadzie nie ma możliwości realizacji transferów bankowych pomiędzy UE a IRI. Wymiana handlowa Wymiana handlowa Iranu z UE w pierwszym półroczu 2019 r. spadła o 75%. Iran ma aktualnie niekorzystny bilans handlowy z UE. Eksport IRI do krajów UE obecnie wart jest 477 mln euro i zanotował prawie 95% spadek. Import dóbr z UE szacowany jest na prawie 3 mld euro i obniżył się o ok 52% rok do roku (dane za pierwsze 6 m-cy br.). Dla porównania w 2017 r. wartość importu z UE została oszacowana na poziomie 10,8 mld euro, a eksport do UE wyniósł ok 10.1 mld euro.  Wysokość wymiany handlowej z Iranu z Polską w pierwszych 6 miesiącach 2019 r. wyniosła ok 39,5 mln euro. Bilans handlowy jest korzystny dla Polski. Eksport do Iranu wyniósł ok 26 mln euro, a import z Iranu ok 13,5 mln euro. Rynek irański we wspomnianym okresie stanowił 0.02% polskiego. Towary sprowadzone z Iranu do Polski stanowiły 0,01% całości importu. Dla porównania, w 2018 r. wartość wymiany handlowej wyniosła ok 218 mln euro.  Inflacja Inflacja jest problemem, z którym Iran boryka się od wielu lat. W przeciągu ostatniej dekady jej poziom nigdy nie spadł poniżej 10%. W latach 2012 -2013 oficjalne dane wskazywały na inflację powyżej progu 30%. Obecnie Centralny Bank Iranu jej poziom szacuje na ok. 9%. Dane niezależne wskazują na inflację rzędu 50% chociaż wg niektórych danych w ostatnim okresie (listopad 2019) ma być nieco niższa. PKB PKB IRI spadło o -3.8% uwzględniając wpływy z sektora naftowego. Bez sektora naftowego obniżka sięgnęła -0,8 %. Wg prognoz MFW gospodarka Iranu w 2019 r. zmniejszy się o 9,5%, natomiast w 2020 spadek zostanie zahamowany, a PKB wyniesie 0%. Bezrobocie Oficjalne dane za rok 2018 wskazują na bezrobocie na poziomie 12%. Największy odsetek osób bez pracy pozostaje w grupie najmłodszych (do 29 roku życia) i wynosi 25,1%. Bezrobocie wśród kobiet szacuje się na poziomie 50%.  

Linki
Zagraniczne Biuro Handlowe PAIH w Teheranie
Izba Handlowa, podmiot podległy Ministerstwu Przemysłu i Handlu Iranu
Irańska Organizacja Promocji Handlu 
System informacji taryfowej ISZTAR, pozwala dokonać sprawdzeń, czy eksport danego towaru do Iranu objęty jest ograniczeniami lub zakazem. Sprawdzeń dokonuje się za pomocą kodu taryfy celnej produktu.
Organization for Investment, Economic and Technical Assistance of Iran – Invest in Iran. Na stronie m.in. informacje o trybie rejestracji spółki w Iranie oraz informacje na temat projektów inwestycyjnych.
Iran International Exhibitions Co., publiczna firma organizującą najważniejsze imprezy targowe w Iranie. Na stronie dostępny jest kalendarz targów. Najważniejsze irańskie targi odbywają się zwykle na terenie Międzynarodowych Targów Teherańskich.

Współpraca kulturalno-naukowa, czyli działania z zakresu dyplomacji publicznej i kulturalnej, są jednym z najważniejszych zadań prowadzonych przez Ambasadę RP w Teheranie na terenie Iranu. Organizujemy projekty kulturalne związane z promocją polskiego kina, teatru, muzyki, sztuk wizualnych, historii i nauki. Informacje o naszych działaniach dostępne są na stronie głównej oraz na koncie Ambasady w serwisie Twitter. Serdecznie zapraszamy w przypadku zainteresowania nawiązaniem współpracy przy organizacji polskich projektów kulturalnych i naukowych na terenie Iranu.