Polska w Irlandii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne

Położenie geograficzne: Irlandia, Éire, Ireland - państwo w północno-zachodniej części kontynentu europejskiego. Irlandia podzielona jest na 26 hrabstw oraz trzy miasta (o statusie samodzielnych hrabstw) oraz 3 hrabstwa-miasta. Na północnym wschodzie graniczy z Irlandią Północną (będącą częścią Wielkiej Brytanii), która składa się z 6 hrabstw. Północne i zachodnie wybrzeża Irlandii oblewa Ocean Atlantycki, wschodnie i południowowschodnie - Morze Irlandzkie.

Nazwa kraju

Oficjalną nazwa to Republika Irlandzka – the Republic of Ireland (ang), Poblacht na hÉireann (irl).
Obok oficjalnej nazwy funkcjonuje: Éire (w języku irlandzkim) oraz Ireland (w języku angielskim).

Ludność

Wg. ostatniego spisu powszechnego (kwiecień 2022) liczba mieszkańców wyspy wynosiła 5 123 536, co jest najwyższą notowaną wartością od 1851 r. a średnia gęstość zaludnienia 74 osoby/km2.

86,2%, czyli 4,396 mln to Irlandczycy, 40%, tj. ok 2 mln zamieszkuje obszar metropolitalny Dublin - w tym stolica i największe miasto. Liczba imigrantów między kwietniem 2021, a 2022 wyniosła 120 tys., a emigrantów 59 tys. Liczba imigrantów jest najwyższa od 2007 roku. W badanym okresie zanotowano 60 700 urodzeń oraz 33 300 zgonów. W roku 2022, od początku wojny na Ukrainie Irlandia przyjeła ok 65 tys. osób z Ukrainy. 

W latach 2011-2016 –liczba ludności wzrosła o 3,8%, a o 11% wzrosła populacja małych miast i jest to najszybciej rosnąca kategoria, o 6% wzrosła populacja dużych miast. Miasta zamieszkuje 64.8 % populacji.  Przyrost naturalny (2011-2016) wyniósł 3,8%. Średnia wieku wynosi 37,3 lat.  Przeciętna długość życia 81  (dla mężczyzn 79  lat, kobiet 83 lata.)

Stosunek ludzi w wieku 65+ do populacji w wieku produkcyjnym (15-65) wynosi 22,7% co jest znacznie niższą wartością niż średnia UE27 (32%). Oznacza to że 4,5 osoby pracuje na jedną osobę w wieku 65+ (UE 3,3). Populacja w wieku 0-14 to 30,4%.

Obszar: 70,273 km2                                                  

Stolica: Dublin City – liczba mieszkańców –  588 233 (4,811/km2) (2022)

County Dublin - 1 450 701(wg. CSO w 2022)

Greater Dublin Area –ponad 2 mln (2022)

Języki urzędowe: angielski i irlandzki (gaelic)

Warunki klimatyczne

Ciepły Golfstrom i południowo-zachodnie wiatry znad Atlantyku powodują, że klimat Irlandii jest łagodny i podobny na terenie całego kraju. Najzimniejsze miesiące roku to styczeń i luty ze średnią temperaturą pomiędzy 4 a 7st C. Lipiec i sierpień są najcieplejsze ze średnią temperaturą w granicach 18-22 st. C. Najbardziej słoneczne miesiące to maj i czerwiec. Średnie roczne opady deszczu w Irlandii to 1200mm. 60% wszystkich opadów przypada na okres pomiędzy sierpniem a styczniem. 

Główne bogactwa naturalne

Bogactw mineralnych jest stosunkowo niewiele, ich wydobycie ogranicza się przede wszystkim do gazu ziemnego, cynku, ołowiu, srebra i torfu. Na uwagę zasługują złoża ołowiu i cynku (złoże Navan >100Mt), których jest dużo jak na powierzchnię kraju.

Gaz naturalny to obecnie jedno złoże morskie z którego odbywa się wydobycie - Corrib, jedno z którego wydobycie zakończyło się w 2020 - Kinsale oraz jedno potencjalne które na razie nie posiada inwestora ze względu na wysoki koszy – Barryroe (złoże zawiera również ropę). Na chwilę obecną ok 40% zapotrzebowania na gaz pochodzi ze złóż własnych.

Duże zapotrzebowanie na kruszywo do budowy dróg i budynków w Irlandii wspiera kwitnący przemysł wydobywczy. Obecnie tłuczeń, piasek i żwir są eksploatowane w ponad 400 miejscach w całej Irlandii.

Ale najbardziej wartościowym dobrem naturalnym Irlandii są niewątpliwie bardzo żyzne pastwiska w szczególności w środkowej i południowej części kraju.

System walutowy, kurs i wymiana

Od 2002 r. jednostką monetarną w IE jest euro (EUR) = 100 eurocentów.

Religia

Wg. spisu powszechnego z 2016 r, dominującą religią wśród ludności Irlandii jest katolicyzm 78%, co jest spadkiem z poziomu 84,2% w 2011. Systematycznie rośnie liczba osób niewierzących, obecnie wynosi ok 10,1% (samo Dublin City 41,5%), 7 krotny wzrost od 1991. Inne znaczące religie to Church of Ireland(2,6% spadek), Muzułmanie (1,3% tj. 63,443 osób, w 1991 - 3875)) oraz Prawosławni (1,2% głównie Rumuni).

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy (2023):

• Nowy Rok - 1 stycznia
• Dzień Św. Brygidy (jeden z trzech patronów Irlandii) - 6 lutego
• Dzień Św. Patryka (Święto Narodowe) - 17 marca
• Wielkanoc - 9 i 10 kwietnia
• Bank Holiday – 1 maja
• Bank Holiday – 5 czerwca
• Bank Holiday – 7 sierpnia
• Bank Holiday (Halloween) - 30 października
•  Dzień Bożego Narodzenia i Drugi Dzień Świąt - 25 i 26 grudnia

Infrastruktura transportowa

Międzynarodowe porty lotnicze to Dublin, Shannon, Knock, Kerry, Donegal.  Lotnisko w Dublinie obsługuje około 190 połączeń do 42 krajów przez 52 linie lotnicze i 32,9 mln pasażerów (2019 r.). Porty irlandzkie: Dublin (promy do Hollyhead w Wielkiej Brytanii), Rosslare (promy do Pembroke w Walii i Cherbourg & Roscoff we Francji), Dun Laoighre (promy do Hollyhead w Wielkiej Brytanii), Belfast (promy do Stranraer w Szkocji), Cork (promy do Swansea w Walii). Nowością wynikająco po części z Brexit są połączenia promowe do Hiszpanii (Bilbao) oraz Francji (Cherbourg, Dunkierka oraz Roscoff). Wszystkie porty obsługują także towarowe linie dalekomorskie.

Obowiązek wizowy

Obywatele polscy korzystają z prawa do swobodnego przepływu osób w ramach Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu na terytorium Irlandii jest paszport bądź dowód osobisty.Prawo swobodnego przemieszczania się i pobytu uzyskuje też członek rodziny obywatela UE, niezależnie od jego przynależności państwowej. Przekraczając granicę Irlandia – Wielka Brytania obywatel państwa Unii Europejskiej/Europejskiego Obszaru Gospodarczego zobowiązany jest do posiadania paszportu. Obecnie obywatele Polski, nie mają wymogu posiadania żadnych dokumentów w związku z COVID.

Ustrój polityczny

Republika, demokracja parlamentarna.

Konstytucja irlandzka określa system polityczny oraz definiuje władzę i funkcje Prezydenta, rządu i parlamentu. Definiuje również  i określa strukturę władzy sądowniczej, a także opisuje podstawowe prawa obywatelskie. Prawo Unii Europejskiej jest nadrzędne nad irlandzkim.

Władza ustawodawcza

Dwuizbowy parlament (Oireachtas). 

• Izba niższa - Dáil Éireann (Izba Reprezentantów) składa się ze 158 członków wybranych w wyborach bezpośrednich przez obywateli irlandzkich oraz brytyjskich mieszkających na stałe w Irlandii (status rezydenta), którzy ukończyli 18 lat. Zgodnie z prawem, wybory do Dáil Éireann odbywają się przynajmniej raz na pięć lat, na bazie ordynacji proporcjonalnej. Parlament może zostać w rozwiązany na wniosek Taoiseach'a (Premiera). Izba Reprezentantów jest odpowiedzialna za uchwalanie ustaw. Poza tworzeniem prawa zajmuje się zatwierdzaniem rządu, jak również kontroluje władzę wykonawczą. 
• Izbą wyższą jest Senat (Seanad Eireann). Pełni on głównie rolę doradczą. Senatorowie są również wybierani co pięć lat, ale nie bezpośrednio: spośród 60 senatorów 11 jest nominowanych przez Premiera, a 43 jest wybieranych przez tzw. panele - grupy społeczno-zawodowe (m.in. przez Panel Kultury, Rolnictwa, Pracy). Pozostałych 6 członków senatu wybierają dwie uczelnie wyższe - National University of Ireland oraz Trinity College.

Ostatnie (przyspieszone) wybory odbyły 8 lutego 2020 r. Podział głównych z 158 mandatów w Dáil Éireann (izba niższa parlamentu): Fine Geal – 38, Fianna Fáil – 43,  Sinn Féin - 37, Zieloni – 11, Partia Pracy – 6, Solidarity/People before Profit - 5, Socjaldemokraci – 4, posłowie niezależni - 16.

Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach bezpośrednich co siedem. Kandydat musi mieć ukończone 35 lat i uzyskać nominację od co najmniej 20 członków Oireachtas, albo od władz samorządowych - co najmniej czterech hrabstw lub miast, przy czym były, bądź aktualnie urzędujący prezydent może się samodzielnie nominować na kandydata. Jednak jeśli nominację uzyska tylko jeden kandydat, wówczas, w wypadku konsensusu większych partii politycznych samo głosowanie może się nie odbyć i nominat zostaje prezydentem (sytuacja taka miała miejsce do tej pory sześciokrotnie). Jedna osoba może pełnić funkcję prezydenta przez dwie kadencje. Prezydent nie pełni żadnych funkcji wykonawczych. Jego obowiązkiem jest stanie na straży konstytucji i oficjalne reprezentowanie państwa. Funkcję tę od 2011 r. sprawuje  Michael D. Higgins (Partii Pracy). W 2018 r wybrany na drugą kadencję. Konstytucja nie przewiduje funkcji wiceprezydenta.

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, który jest odpowiedzialny przed parlamentem. Na jego czele stoi premier mianowany przez prezydenta, a wcześniej zatwierdzony przez Izbę Reprezentantów. Premier nominuje innych członków rządu (zwykle od 7 do 15 ministrów). Nominuje także wicepremiera. Wicepremier może pełnić jednocześnie funkcję ministra. 

Na szczeblu lokalnym władzą wykonawczą są samorządy lokalne, które są administrowane przez 114 władz lokalnych. Są one odpowiedzialne, między innymi, za: mieszkalnictwo i budownictwo, transport drogowy i bezpieczeństwo, kanalizację, inicjatywy dotyczące rozwoju i kontrolę nad nimi, rekreację, ochronę środowiska, rolnictwo, edukację i pomoc społeczną. Samorząd jest finansowany częściowo przez rząd centralny, a częściowo z własnych źródeł, w tym z podatków lokalnych.

W grudniu 2022 zgodnie z umową koalicyjną odbyła się zmiana premiera, dotychczasowy premier z Fianna Fáil M.Martin został wicepremierem, a dotychczasowy wicepremier z Fine Gael L.Varadkar został premierem. Przetasowania odbyły się również na pozostałych stanowiskach ministerialnych i sekretarzy stanu. Zmiany nie dotkneły członków Partii Zielonych. 

Struktura administracji gospodarczej

Polityczna koordynacja promocji gospodarczej kraju leży w gestii Departamentu Przedsiębiorstw, Handlu i Zatrudnienia (Department of Enterprise, Trade and Employment)  Departament Finansów Irlandii jest odpowiedzialny za koordynację działań w sprawach gospodarki, planowania kwestii socjalnych, w tym planowania na poziomie regionalnym. Ponadto Departament Rolnictwa, Żywności i Rybołówstwa, Departament Środowiska, Klimatu i Komunikacji oraz Departament Wyższej i dalszej edukacji, badań, innowacji i nauki są szczególnie istotne w kształtowaniu polityki gospodarczej kraju.

Ponadto w Irlandii działają następujące wyspecjalizowane agencje:  

• Enterprise Ireland – odpowiada za rozwój przemysłu irlandzkiego.
• FAS – organizacja do spraw zatrudnienia i edukacji.
• Forfas – (National Economic Development Authority and Advisory Board) - zespół doradców do spraw rozwoju gospodarczego, przemysłu, innowacyjności, nauki i nowych technologii.
• IDA Ireland – (Industrial Development Agency) - agencja do spraw inwestycji zagranicznych. Posiada swoje oddziały w kilku krajach na świecie.
• Inter-Trade Ireland – promuje relacje biznesowe zarówno wśród firm prywatnych, jak i sektora państwowego na terenie całej Irlandii (Republiki i Irlandii Północnej).
• An Bord Bia (Agencja Promocji Żywności) – promocja i rozwój eksportu irlandzkich firm z sektora produktów żywnościowych i napojów.
• Bord Lascaigh Mhara (Agencja Promocji Towarów Rybnych) – promocja i rozwój eksportu irlandzkiego przemysłu rybnego.
• Chambers Ireland – reprezentuje ponad 12 tys. irlandzkich przedsiębiorstw i firm, wspiera sektor MŚP, prowadzi międzynarodową promocję gospodarczą firm zrzeszonych w stowarzyszeniu. Zrzesza poszczególne Izy Handlowe na terenie Irlandii, takie jak Dublin Chamber of Commerce, Galway Chamber of Commerce itd. 
• IIBN (Irish International Business Network) – łączy irlandzkich przedsiębiorców i profesjonalistów na całym świecie w celu identyfikowania i wykorzystania nowych możliwości biznesowych.
• IBEC - organizacja zrzeszająca przedsiębiorców, lobbująca na ich rzecz. Przedsiębiorcy zrzeszeni są w różne grupy np. Financial Services, Food and Bevreage, Drinks Ireland itd. 

Sądownictwo gospodarcze

Irlandia ma niezależne władze sądownicze, zorganizowane w 24 sądy rejonowe (District Courts), 8 sądów okręgowych (Circuit Courts), Wysoki Trybunał (High Court - który może także rozpatrywać sprawy jako Sąd Specjalny do Spraw Kryminalnych) oraz sądy specjalne, w tym gospodarcze. Sądem, który podejmuje decyzje ostateczne jest, Sąd Najwyższy (Supreme Court). Pełni on także rolę arbitra w sprawie interpretacji konstytucji. Sąd Najwyższy składa się z Sędziego Głównego, siedmiu innych sędziów oraz Prezesa Sądu Najwyższego. Sędziowie są mianowani przez Prezydenta na wniosek rządu.

Sadownictwo oparte jest na prawie zwyczajowym i ustawodawstwie uchwalanym przez parlament zgodnie z konstytucją, przyjętą w referendum w 1937 roku (ostatnio modyfikowaną w 2019 r.).

Sądy cywilne w Irlandii są właściwe do rozpoznawania spraw dotyczących sporów między osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub z udziałem Skarbu Państwa. Spory te mogą dotyczyć różnorodnych kwestii – od szkody powstałej w wypadku samochodowym po kwestionowane przejęcie przedsiębiorstwa. W sprawach cywilnych powód skarży pozwanego o naprawienie wyrządzonej mu szkody. Odszkodowanie przybiera zazwyczaj formę zasądzonej kwoty pieniężnej.

Sądy rejonowe, sądy okręgowe i Wysoki Trybunał są sądami pierwszej instancji. Właściwość Sądu Najwyższego obejmuje wyłącznie rozpoznawanie środków zaskarżenia, jak również określone sprawy związane z konstytucją. Sąd Apelacyjny (Court of Appeal) rozpoznaje wyłącznie środki odwoławcze.

Sądy rejonowe i okręgowe mają właściwość miejscową i rzeczową ograniczoną, tj. są one właściwe wyłącznie do rozpoznawania spraw, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza określonego progu lub w których strony mają swoje miejsce zamieszkania lub siedzibę na określonym obszarze geograficznym lub gdy doszło do zawarcia umowy na określonym obszarze geograficznym. Apelacje od wyroków sądów rejonowych rozpoznają sądy okręgowe, natomiast apelacje od wyroków sądów okręgowych rozpoznaje Wysoki Trybunał.

Sądy spraw drobnych (Small Claims Courts) funkcjonują w ramach sądów rejonowych i rozpatrują spory konsumenckie, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 2000 EUR. Do sądów tych można również kierować spory gospodarcze.

Sąd rejonowy jest właściwy do rozpoznawania spraw, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 15 000 EUR. Sąd okręgowy jest właściwy do rozpoznawania spraw, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 75 000 EUR (60 000 EUR w przypadku powództwa dotyczącego uszkodzenia ciała). Sąd okręgowy jest również właściwy do rozpoznawania spraw z zakresu prawa rodzinnego, w tym spraw o rozwód, separację i unieważnienie małżeństwa. Wysoki Trybunał jest właściwy do rozpoznawania spraw, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 75 000 EUR (60 000 EUR w przypadku powództwa dotyczącego uszkodzenia ciała).

Powództwa na gruncie prawa pracy rozpoznaje Sąd Apelacyjny ds. Zatrudnienia (Employment Appeals Tribunal), który jest niezależnym organem ochrony sądowej. Sąd ten jest właściwy do rozpoznawania różnorodnych sporów dotyczących praw pracowniczych. W niektórych sprawach każda ze stron sporu może odwołać się do sądu okręgowego w terminie sześciu tygodni od wydania orzeczenia przez Sąd Apelacyjny ds. Zatrudnienia. Jeżeli nie odwołano się do sądu okręgowego, a pracodawca nie wykonał orzeczenia Sądu, Minister Pracy, Przedsiębiorczości i Innowacji może wytoczyć powództwo przed sąd okręgowy w imieniu pracownika. Każda ze stron może odwołać się od orzeczenia Sądu do Wysokiego Trybunału, ale wyłącznie w zakresie ograniczonym do kwestii prawnych.

Utworzony w 2004 r. Sąd Gospodarczy (Commercial Court) funkcjonuje jako specjalistyczny wydział Wysokiego Trybunału, a jego działalność regulują w szczególności przepisy zarządzenia 63A stanowiącego element regulaminu sądów wyższej instancji ​​​​​(Order 63A of the Rules of the Superior Courts). Sąd ten jest właściwy do rozpoznawania spraw gospodarczych, w których wartość przedmiotu sporu wynosi co najmniej 1 mln EUR, spraw dotyczących własności intelektualnej oraz środków odwoławczych i skarg na decyzje wydane przez organy administracji. Sąd ten jest również właściwy do rozpoznawania innych spraw, jeżeli sędzia uzna to za celowe. Sprawy nie trafiają automatycznie do wykazu spraw gospodarczych (Commercial List) prowadzonego przez Wysoki Trybunał. Decyzję w tym zakresie każdorazowo podejmuje sędzia Sądu Gospodarczego. Sąd stosuje szczegółowy system zarządzania sprawami, który ma usprawniać przygotowanie rozprawy, eliminować zbędne koszty i zwalczać taktyki przedłużania postępowania oraz gwarantować ujawnienie wszystkich informacji przed rozprawą.

 Sprawy w pierwszej instancji zwykle rozpoznaje Wysoki Trybunał w Dublinie. Ponadto Wysoki Trybunał odbywa sesje wyjazdowe, na których rozpoznaje apelacje od wyroków sądów okręgowych w sprawach cywilnych i rodzinnych.

Sądy rejonowe są właściwe do rozpoznawania spraw dotyczących umów, określonych czynów niedozwolonych, umów dzierżawy z opcją wykupu i umów sprzedaży na raty, najmu, np. o eksmisję z tytułu niepłacenia czynszu oraz dotyczących bezprawnego zatrzymania towaru, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 15 000 EUR. Sąd rejonowy posiada również szeroki zakres kompetencji w sprawach dotyczących wykonywania orzeczeń dotyczących zadłużenia, wydawanych przez wszystkie sądy, w sprawach dotyczących udzielania koncesji, np. na sprzedaż napojów alkoholowych, a także w sprawach związanych z opieką i świadczeniami alimentacyjnymi na dzieci.

Sądy okręgowe są właściwe w sporach wynikających z umów, czynów niedozwolonych, dziedziczenia i w sprawach dotyczących zarządzania spadkiem, w sprawach rozstrzyganych według norm słuszności, w sprawach o eksmisję lub z wniosków o zawarcie nowych umów najmu w postępowaniach dotyczących umów dzierżawy z opcją wykupu i umów sprzedaży na raty, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 75 000 EUR (60 000 EUR w przypadku powództwa dotyczącego uszkodzenia ciała). Sądy okręgowe są właściwe do rozpoznania spraw z zakresu prawa rodzinnego (w tym spraw o separację, rozwód, unieważnienie małżeństwa oraz apelacji od wyroków sądów rejonowych) oraz rozpatrują apelacje od orzeczeń arbitrażowych w sporach dotyczących czynszów od najmu i dzierżawy.

Sądy okręgowe rozpatrują apelacje od wyroków sądów rejonowych, ponownie rozpoznając sprawę, a ich orzeczenia są ostateczne i niezaskarżalne.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Realny PKB urósł w 2021 o 13,6%.  Niewątpliwie ma tu znaczenie sprzyjający przedsiębiorcom klimat, niskie podatki (12,5% CIT) oraz młode i dobrze wykształcone, mówiące po angielsku społeczeństwo. Irlandia przystąpiła do globalnego porozumienia OECD, zgodnie z którym od 2023 roku, stawka podatku CIT ma wzrosnąć do poziomu 15%, ale dla przedsiębiorstw o obrocie rocznym powyżej 750 mln EUR. Na rozwój gospodarczy Irlandii wypływa utrzymująca się jego spora przewaga rosnącego eksportu nad importem. Dobra koniunktura napędza również nowe miejsca pracy, co przyczynia się do spadku bezrobocia (w 2022 sytuacja dotycząca zatrudnienia w Irlandii, była określana mianem pełnego zatrudnienia w gospodarce). Irlandia przestawia się częściowo z handlu z Wielką Brytanią na handel z Unią Europejską głównie przez Francję i Hiszpanię (połączenia promowe).

Wzrost PKB w I kw 2022 wyniósł 6,3% w sotsunku do IV kw 2021, II kw 1,8%, III kw 2,3%. W 2022 Irlandia zajęła 11 miejsce w rankingu globalnej konkurencyjności (Global Competitiveness Report) wydawanym przez IMD World Competitivness Centre. Na uzyskana pozycję składają się rozwój gospodarczy, efektywność rządu, wydajność przedsiębiorstw i infrastruktura. Dzięki wysokim wynikom w kategorii rozwój gospodarczy Irlandia otrzymała 11 pozycję wśród 63 gospodarek objętych badaniem (Polska 50 miejsce), co stanowi wzrost o 2 pozycje względem roku 2021. Do największych wyzwań stojących przed Irlandią ranking wylicza- napięcie na arenie międzynarodowej, wzrost cen energii, problem z rynkiem mieszkaniowym, infrastrukturą i sektorem budowlanym, dostępem wykwalifikowanej kadry i przerwanymi łańcuchami dostaw.​​​​​

Wzrost gospodarczy 

Biorąc pod uwagę zawirowania związane z COVID, gospodarka Irlandii kontynuuje tempo wzrostu utrzymując stały poziom. Irlandzki PKB w 2018 – 8,5%, w 2019 był na poziomie 5,4%, w 2020 – 6,2%, a w 2021 – 13,6% (dane CSO – irlandzki GUS). Na rok 2022 szacuje się wzrost na poziomie 8,2%, co spowodowane jest efektywnością przedsiębiorstw IT, sektora medycznego i farmaceutycznego. Jednocześnie na wzrost gospodarczy wpływać będą inflacja, koszty utrzymania i koszty energii.

W roku 2021 PKB wyniósł ok 423,5 mld EUR (dane CSO), a za pierwsze trzy kwartały 2022 wyniósł 349,6 mld EUR. 

Na rozwój gospodarczy Irlandii w 2021 r. wpływało wiele korzystnych czynników. A mianowicie kontynuowany był wzrost irlandzkiego eksportu i jego spora przewaga nad importem. Najważniejszy jednak wydaje się wzrost wewnętrznej konsumpcji w związku z otwarciem kraju po pandemicznym lockdown. 2022 rok przyniósł również znaczące zmiany wpływające na rozwój gospodarczy Irlandii, w tym podniesienie kosztów energii, wzrost inflacji, wzrost kosztów utrzymania. Irlandia, mimo mocnej gospodarki i silnego wzrostu nie uniknie skutków tych czynników.

Główne sektory gospodarki

Irlandia ma duży potencjał rolniczy ze względu na żyzne pastwiska, szczególnie w regionach południowych i środkowych. Z 9% pokryciem lasów, Irlandia jest jednym z najmniej zalesionych krajów w Europie. Starając się zwiększyć lesistość, Irlandia polega głównie na imporcie drewna. Linia brzegowa kraju posiadała kiedyś bogate zasoby rybne, zwłaszcza dorsza. Jednak z powodu przełowienia, przemysł rybny został zmuszony do skupienia się na akwakulturze. Przemysł górniczy opiera się głównie na produkcji ołowiu, cynku, tlenku glinu oraz niewielkiej ilości minerałów, takich jak miedź, złoto, wapień i gips.

Przemysł farmaceutyczny i technologii medycznej jest jednym z najszybciej rozwijających się przemysłów w Irlandii, co wynika z wysokiego popytu, silnej konkurencji i powstających nowych firm. W sektorze technologii medycznych i badań działa ponad 100 firm odpowiedzialnych za zatrudnienie około 25 000 osób i generujących 9,4 mld EUR eksportu rocznie. Z kolei przemysł farmaceutyczny zatrudnia blisko 50 000 osób i generuje około 60 miliardów EUR eksportu rocznie.

Dużym sukcesem w Irlandii cieszy się również branża technologiczna (IT),co spowodowane jest wzrostem liczby zagranicznych firm zakładających swoje biura w Dublinie. Sektor ten zatrudnia ponad 35 tys. Pracowników i generuje około 35 mld EUR eksportu rocznie.

Handel i eksport to główne elementy gospodarki Irlandii. Eksport odgrywa znaczącą rolę w rozwoju gospodarki. Irlandia jest jednym z największych eksporterów towarów związanych z oprogramowaniem, urządzeń medycznych i farmaceutyków.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Dane: OCED, Eurostat, CSO

Handel zagraniczny

15 grudnia 2022 CSO (Central Statistics Office) opublikowała dane dotyczące handlu międzynarodowego wg których eksport z Irlandii za pierwsze 10 miesięcy 2022 roku przewyższa cały eksport za rok 2021 (176 mld EUR vs. 165 mld EUR). Porównując okres do okresu, eksport za 2022 jest o 29% wyższy niż w roku 2021, a import o 42% do 116,797 mln EUR.

Za ok 62% eksportu odpowiadały produkty chemiczne i powiązane, głównie farmaceutyki. USA jest największym odbiorca eksportu, ok 32% całości wyeksportowanych dóbr. Irlandia to światowy hub produktów farmaceutycznych i medtech, w kraju siedziby ma 24 z 25 największych firm branży, takich jak Pfizer, Johnson&Johnson, Roche, Novartis, AbbVie itd.

Po stronie importu duży wzrost zanotowano w podaktegorii paliwa, produkty z paliw – wzrost do 6,268 mld EUR (o 103%), oraz gaz naturalny i przetworzony z 1,098 mld do 4,124 mld EUR (wzrost o 275,6%). Niewątpliwie za tymi wzrostami stoją dużo wyższe ceny zarówno gazu jak i paliw. Poza tym warto zauważyć wzrost w podkategorii chemia organiczna do 15,9 mld EUR (wzrost o 90,7%), czy w podkategorii maszyny biurowe i urządzenia do automatycznego przetwarzania danych do 4,842 mld EUR (wzrost o 21,1%).

Prasa zwraca też uwagę na import z Irlandii Południowej (NI) i Wielkiej Brytanii (WB). W pierwszych 10 miesiącach roku, import z NI wzrósł o 26% w stosunku do roku analogicznego, do poziomu 4,27 mld EUR, a eksport do NI wzrósł o 34% do ponad 4 mld EUR.

Podobnie jest dla Wielkiej Brytanii, ale jak zauważają komentatorzy, odpowiada za to głównie wzrost zakupów paliw, chemikaliów i powiązanych produktów, oraz wzrost ich ceny (wartość towarów zakupionych w kategorii paliwa mineralne, smary i powiązane materiały wyniosła 6,515 mld EUR, co stanowi wzrost o 226,1%). I tak eksport do WB wzrósł do 14,592 mld EUR z 11,587 rok wcześniej (Największy wzrost w kategorii produkty chemiczne i powiązane do 5,693 mld EUR tj. o 42,6%) , a import do 20,303 mld EUR z 11,982 mld EUR, co stanowi wzrost o 69,4 % ogólnie zaś, 9% eksportu to eksport do Wielkiej Brytanii oraz 22% importu to import z tego kierunku. Zanotowano również wzrost importu z WB w kategorii żywność i żywe zwierzęta o 18,4%.

Dla kierunku UE eksport wyniósł 67,845 mld EUR (wzrost o 32,5%), a import 34,62 mld EUR (wzrost o 24,7%), wzrost we wszystkich kategoriach wyrównany, jeśli chodzi o import (żywność i żywe zwierzęta 2,780 mld EUR, wzrost o 23,6%), w eksporcie wybija się kategoria produkty chemiczne i powiązane, wzrost do 49,777 mld EUR tj. o 40,2%.

Dla kierunku USA eksport wyniósł 53,641 mld EUR tj. wzrost o 23% w stosunku do okresu analogicznego roku ubiegłego, import zaś wyniósł 18,686 mld EUR tj. wzrost o 31%. Jeśli chodzi o eksport, ponownie należy zauważyć wzrost w kategorii produkty chemiczne i powiązane do 41,87 mld EUR tj. o 23,4%.

Jeśli chodzi o Chiny, eksport wyniósł 12 mld EUR wzrost o 22,5% a import 11,562 mld EUR tj. wzrost o 91,5%, co w szczególności jest widoczne w kategorii produkty chemiczne i powiązane wzrost do 5,006 mld EUR tj. o 607%.

Eksport do reszty świata wyniósł 24,31 mld EUR (wzrost o 36,5%) a import 26,359 mld EUR tj. wzrost o 43,5%.

Inwestycje zagraniczne

Wkład bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w gospodarkę irlandzką jest dalekosiężny i szacuje się, że 20% wszystkich miejsc pracy w sektorze prywatnym w państwie można bezpośrednio lub pośrednio przypisać BIZ. BIZ przyczyniają się do znacznych dochodów podatkowych skarbu państwa, generują inne działania handlowe w całej gospodarce i pomagają napędzać inwestycje w badania i innowacje.

W 2020 r. pozycje irlandzkich BIZ za granicą zmniejszyły się o ok. 14 mld EUR, a pozycje BIZ w Irlandii wzrosły o ok. 16,9 mld EUR. Jako procent PKB, BIZ wychodzące zmniejszyły się o 9 punktów procentowych, a BIZ przychodzące wzrosły o 14 punktów procentowych. Irlandzkie zapasy bezpośrednich inwestycji za granicą zmniejszyły się do 988 mld EUR na koniec 2020 r. z pozycji zapasów wynoszącej 1 002 mld EUR na koniec 2019 r.

Zasób inwestycji bezpośrednich w Irlandii wzrósł w okresie od końca 2019 r. do końca 2020 r., czyli z 1080 mld EUR do 1 098 mld EUR. Wzrost inwestycji ze Stanów Zjednoczonych o 54 mld EUR został zrównoważony spadkiem inwestycji z Europy i ośrodków offshore odpowiednio o 13 mld EUR i 27 mld EUR.

https://www.cso.ie/en/statistics/internationalaccounts/foreigndirectinvestment/

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Do najważniejszych organizacji międzynarodowych o charakterze ekonomicznym, których Irlandia jest członkiem należą: 

• Organizacja Narodów Zjednoczonych;
• Bank Światowy;
• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW);
• Światowa Organizacja Handlu (WTO);
• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD);
• Unia Europejska (UE) a jej ramach system Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW);
• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)
• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

W pierwszej połowie 2022 roku eksport Irlandii do państw Unii Europejskiej wyniósł 45 210 mln EUR, a import 22 506 mln EUR. Największy eksport odnotowano z Niemcami (19%), Belgia (12%) i Niderlandami (9%). Eksport do Polski wynosi jedynie 1%. Najwięcej produktów i usług importowano z dwóch państw UE -  Niemcami (24%) i Francją (28%). Kolejne trzy pozycje zajmowały Niderlandy (11%), Belgia (6,3%) i Hiszpania (6%). Polska w 2022 roku znajduje się na 7 miejscu (3%).

Gospodarcze umowy dwustronne

Polsko-irlandzkie stosunki gospodarcze reguluje prawo Unii Europejskiej na podstawie podpisanego 16 kwietnia 2003 roku w Atenach i obowiązującego od 1 maja 2004 roku Traktatu dotyczącego przystąpienia Polski i dziewięciu innych krajów do Unii Europejskiej (Dz.U. 2004 nr 90 poz. 864). Kwestie podatkowe reguluje Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Irlandii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu z 13 listopada 1995 roku (Dz.U. 1996 nr 29 poz. 129).

Dwustronna wymiana handlowa

Eksport do Polski wyniósł za I-X 2022 1,191 mld EUR, analogiczny okres 2021 1,115 mld EUR. Import 1,025 mld EUR w 2022 a w 2021 720 mln EUR. Jest to odpowiednio wzrost 6,8% oraz o 42%. Obroty w 2022 wyniosły 2,216 mld EUR a w 2021 (w analogicznym okresie) 1,835 mld EUR, co stanowi wzrost o 20,8%, bilans wyniósł w 2022 166 mln EUR, podczas gdy w 2021 wynosił 395 mln EUR. Polska jest na 7 miejscu pod względem importu (za Francją, Niemcami, Holandia, Hiszpanią, Belgią, Włochami, a przed Czechami, Portugalią i Szwecją). Jeśli chodzi o eksport z Irlandii, Polska jest również na 7 miejscu, za Niemcami, Belgią, Holandią, Francją, Włochami, Hiszpanią, a przed Czechami, Szwecją i Portugalią. Dane Irlandziego Biura Statystycznego - CSO. 

Wzajemne inwestycje

Wg danych NBP irlandzkie inwestycje bezpośrednie w Polsce w 2019 roku wyniosły ogółem netto -97,1 mln EUR, przy czym wartość kapitału własnego netto (akcje i inne formy udziałów kapitałowych) wyniosła -22,9 mln EUR, kwota reinwestowanych zysków netto 56,2 mln EUR, a instrumentów dłużnych netto -130,4 mln EUR. Skumulowane irlandzkie inwestycje w Polsce wyniosły na koniec 2018 roku 1,1 mld EUR. Oznacza, to, że Irlandia znajduje się na 22. miejscu wśród inwestorów zagranicznych w Polsce. Według danych GUS, na koniec 2018 roku funkcjonowało w Polsce 221 podmiotów z udziałem irlandzkiego kapitału, z czego ponad 70% (162) zatrudniała do 9 osób. W tym okresie na polskim rynku obecnych było 15 firm z Irlandii, których inwestycje przekraczały 1 mln USD. Do najważniejszych irlandzkich inwestorów w Polsce należą takie firmy jak: Cement Roadstone Holding (produkcja materiałów budowlanych), JFC Manufacturing Ltd (produkcja wyrobów z plastiku), Kingspan Group PLC (produkcja systemów płyt warstwowych dla budownictwa, termoizolacji, zbiorników na paliwo), SouthWestern Business Process Services(usługi outsourcingu biznesowego), ABP Food Group (przetwórstwo mięsa). Warto jednak pamiętać, że waga inwestycji irlandzkich jeszcze dekadę wcześniej była znacznie większa, ale w 2011 roku - na skutek wycofania się Allied Irish Bank (AIB) - z Polski nastąpił odpływ kapitału w wysokości niemal 3 mld EUR (AIB był największym inwestorem irlandzkim w Polsce i najdłużej działającym na naszym rynku, od 1995 roku; posiadał udziały w Banku Zachodnim WBK S.A., które zostały odsprzedane Banco Santander S.A; operacja podyktowana była decyzją rządu irlandzkiego nakazującego AIB podwyższenie rezerw kapitałowych poprzez sprzedaż wszystkich aktywów zagranicznych). Perspektywy napływu inwestycji z Irlandii do Polski w najbliższych latach w dużej mierze będą zależały od kształtowania się koniunktury gospodarczej zarówno w skali globalnej, jak i na rynku irlandzkim. W ostatnich kilku latach Irlandia charakteryzuje się jednym z najszybszych wzrostów gospodarczych wśród krajów Unii Europejskiej, co może wiązać się z lepszymi perspektywami inwestycyjnymi. Irlandzkie firmy, zwłaszcza sektora małych i średnich przedsiębiorstw, mogą być także skłonne do przenoszenia się do Polski w celu poprawy swojej pozycji konkurencyjnej. Mają na to wpływ przede wszystkim koszty pracy, które w Irlandii należą w dalszym ciągu do najwyższych w Europie. Zjawiska tego nie jest nawet w stanie zrekompensować obowiązujący w Irlandii bardzo niski podatek korporacyjny (CIT), który utrzymuje się na poziomie 12,5%.

Większość polonijnych biznesów działających w Irlandii to niewielkie firmy handlowe, przedsiębiorstwa remontowo-budowlane, transportowe oraz firmy świadczące usługi fryzjerskie, kosmetyczne czy informatyczne. Dobrze rozwija się sektor oferujący usługi polskiego personelu medycznego. Powstałe przychodnie i ośrodki zdrowia czy działające samodzielnie gabinety cieszą się dużym zainteresowaniem Irlandczyków i innych narodowości. Obecność dużej liczby obywateli polskich przyczyniała się do powstania dużej ilości sklepów oferujących produkty żywnościowe z Polski, których nabywcami są nie tylko Polacy, ale też imigranci z innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej. W związku z popytem na różnego typu usługi świadczone w języku polskim wzrasta liczba kancelarii prawnych, firm doradztwa zawodowego, finansowego i rachunkowego, których założycielami są polscy obywatele. Wiele firm irlandzkich prowadzi też obsługę w języku polskim.

Współpraca regionalna

 Irlandia w zasadzie nie ma kontaktów bezpośrednich z regionami w Polsce. Zresztą nie ma tu tradycji (z oczywistych względów) dotyczącej współpracy transgranicznej, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii. Innym aspektem wpływającym na brak współpracy dwustronnej jest fakt, że Irlandia leży na uboczy Europy, jest niewielkim krajem i historycznie nie miała i nie ma obecnie bliższych związków gospodarczych z naszą częścią Europy. Do tej pory została podpisana umowa o miastach partnerskich między Stargardem Szczecińskim a miastem uniwersyteckim w Limerick.  Ponadto Malbork współpracuje z Kilkenny (umowa podpisana 17 marca 2017 r).

Współpraca samorządów gospodarczych

• Irlandzko-Polska Izba Handlowa z siedzibą w Warszawie - niezależna organizacja non-profit, której celem jest promocja i rozwój handlu oraz inwestycji pomiędzy Irlandią a Polską (www.irishpolish.pl).  
• Irlandzka Izba Handlowa ds. Europy/Środkowo-Wschodniej „i-cham” (www.icham.ie) w 2018 połączyła się Irish International Business Network (www.iibn.com).

Od 1 maja 2004 r. Irlandia otworzyła swój rynek pracy i usług dla obywateli polskich i firm polskich. Od tego dnia firmy delegujące do Irlandii pracowników polskich w ramach trans-granicznego świadczenia usług nie podlegają obowiązkowi notyfikowania zamiaru świadczenia usług na terytorium IRL.

W związku z otwarciem z dniem 1 maja 2004 r. rynku pracy IRL dla obywateli Polski, przepisy wprowadzające ww. obowiązek notyfikowania usług transgranicznych nie dotyczą pracowników polskich oraz pozostałych państw, które posiadają prawo do swobodnego świadczenia pracy w IRL.

 Nie istnieją żadne poważniejsze bariery we wzajemnej współpracy gospodarczej. Polskie firmy traktowane są w Irlandii zgodnie z zasadami traktowania narodowego, co oznacza, że władze tego kraju stosują do nich te same przepisy i reguły, co do firm miejscowych.

Jeszcze przed kryzysem gospodarczym działające na rynku irlandzkim polskie firmy budowlane sygnalizowały ograniczenia wprowadzone przez urząd skarbowy (Revenue) odnośnie czasu pobytu pracowników na zasadzie oddelegowania do maksymalnie 60 dni w ciągu roku. Od 1 stycznia 2006 r. został wprowadzony w sposób jednoznaczny obowiązek przejścia wszystkich osób zatrudnionych w Irlandii powyżej 60 dni w roku na irlandzki system wynagrodzeń (Irish payroll). Nie oznacza to jednak konieczności rejestrowania działalności gospodarczej w Irlandii. Firmy świadczące usługi na terenie Irlandii mają natomiast obowiązek zarejestrować się w Urzędzie Skarbowym (Revenue) jako pracodawca lub wystąpić do urzędu z wnioskiem o zwolnienie z tego obowiązku. Wymagania postawione przez Urząd Skarbowy odnośnie obowiązku rejestracji jako pracodawca lub zwolnienia z niego nie są przejrzyste i uzależnione są m.in. od rodzaju wykonywanej pracy czy ilości osób zatrudnionych w Irlandii. W związku z tym zalecane jest zasięgnięcie wcześniejszej informacji w Revenue lub w firmie świadczącej usługi księgowe. Sygnalizowany wyżej wymóg dotyczy wszystkich firm zagranicznych i nie może być w związku z tym traktowany jako przejaw dyskryminacji wobec polskich przedsiębiorców.

Pewnym utrudnieniem dla polskich przedsiębiorców może być stosowany w Irlandii podatek o nazwie Relevant Contracts Tax (RCT). Jego istota sprowadza się do tego, że główny wykonawca kontraktu, który korzysta z usług podwykonawcy rozliczając się z nim potrąca z wynagrodzenia podwykonawcy część kwoty należnej dla irlandzkiego urzędu skarbowego. Wymóg ten został wprowadzony w celu wzmocnienia obowiązku rozliczenia się z fiskusem. Podatek ten występuje w trzech obszarach działalności: budownictwo, leśnictwo, przetwórstwo mięsa. Ma on zastosowanie w przypadku firm będących rezydentami i nierezydentami podatkowymi w Irlandii. Stawki RCT to: 0%, 20% i 35%. Standardowa stawka to 20%, jednak dla firm nieznanych irlandzkiemu urzędowi skarbowemu lub wobec których ma poważne zastrzeżenia czasami stosuje najwyższą stawkę – 35%. Podwykonawcy, którzy nie mają obowiązku rejestracji działalności w Irlandii, aby odzyskać potrąconą kwotę podatku RCT muszą wypełnić formularz IC1 (dla działalności gospodarczej) lub IC3 (dla sp. z o.o.) i uzyskać potwierdzenie we właściwym dla miejsca rejestracji firmy urzędzie skarbowym w Polsce. Skomplikowana procedura zwrotu podatku RCT jest uciążliwa, ale dotyczy wszystkich firm, stąd nie może być traktowana jako przejaw dyskryminacji polskich przedsiębiorców.

Ponadto pomimo znacznego zliberalizowania regulacji dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej, zakres obszarów podlegających licencjonowaniu bądź wymagających uzyskania pozwolenia (często od władz lokalnych) jest w Irlandii dość znaczny. Należą do nich m.in.: wybrana działalność importowa i eksportowa, usługi medyczne, sektor żywności, usługi finansowe i ubezpieczeniowe, agencje zatrudnienia, usługi turystyczne, czy usługi taksówkowe.

Irlandia charakteryzuje się mniejszym stopniem formalności niż Polska, co wpływa na łatwość robienia interesów. Cenione są szybkie odpowiedzi na zapytania ofertowe oraz rzeczowe i konkretne negocjacje, które nie przeciągają się w nieskończoność. Przyjazne nastawienie i entuzjazm Irlandczyków nie oznacza pozytywnej decyzji. Irlandczycy są z natury przyjaźni. W biznesie cenią sobie bliskie relacje i stawiają na budowę zaufania. Irlandczycy mają w zwyczaju przypieczętować transakcje biznesowe „na słowo”. Ważnym elementem kultury anglosaksońskiej, w tym Irlandii jest small-talk, który pozwala na zbudowanie dobrej atmosfery.

Instytucje rządowe

Informacje dla  obywateli i przedsiębiorców www.citizensinformation.ie

Rząd Irlandii www.gov.ie

Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Handlu – www.dfa.ie

Ministerstwo Sprawiedliwości  i Równouprawnienia www.justice.ie

Ministerstwo Finansów www.finance.gov.ie              

Ministerstwo Pracy, Przedsiębiorczości  i Innowacyjności  www.djei.ie

Ministerstwo Spraw Socjalnych www.welfare.ie

Bank Centralny Irlandii  www.centralbank.ie

Enterprise Ireland www.enterprise-ireland.com

Industrial Development Agency (IDA)  www.idaireland.ie

Bord Bia (promocja produktów spożywczych) www.bordbia.ie

Irlandzki Urząd Patentowy www.aptma.ie

Krajowy Rejestr Spółek www.cro.ie

Urząd Skarbowy www.revenue.ie

Sąd Pracy www.labourcourt.ie

Krajowy Urząd ds. Standardów www.nsai.ie

Urząd ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Pracy www.hsa.ie

Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności www.fsai.ie

Centralny Urząd Statystyczny www.cso.ie

Zbiorcza strona irlandzkich lokalnych izb przedsiębiorców  www.localenterprise.ie

Irlandzkie przepisy i akty prawne www.irishstatutebook.ie 

Oficjalna prasa ekonomiczna

The Irish Times www.irishtimes.com

Irish Independent www.independent.ie

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

Główny Urząd Statystyczny (CSO) www.cso.ie

Finfacts (informacje finansowe) www.finfacts.ie

Instytut Badań Ekonomicznych i Społecznych (ESRI) www.esri.ie

Izby handlowe 

Arklow Chamber www.arklow.ie

Athlone Chamber www.athlonechamber.ie

Cork Chamber www.corkchamber.ie

Dublin Chamber www.dublinchamber.ie

Dundalk Chamber www.dundalk.ie

Galway Chamber www.galwaychamber.ie

Kilkenny Chamber www.kilkennychamber.ie

Limerick Chamber www.limerickchamber.ie

Sligo Chamber of Commerce www.sligochamber.ie

South Dublin Chamber www.sdchamber.ie

Waterford Chamber www.waterfordchamber.ie