Część I - Wprowadzenie do historii straży ogniowej w mieście Hajnówka
Każdy dzień jest kawałkiem historii.. To co dzieje się teraz i to co pamiętamy staje się nagle tym co się wydarzyło. Historia zmienia się nieustannie. Jest nieprzewidywalna, dynamiczna i mądra, gdyż uczy nas nieprzerwanie. Historię tworzą ludzie, wydarzenia i to co po sobie pozostawiamy.
Jesteśmy tuż przed wspaniałym jubileuszem 70- lecia powstania Komendy Powiatowej PSP w Hajnówce, które swoje uroczyste obchody będzie miało w 2024 r. Naszym obowiązkiem jest nie tylko o tym pamiętać, ale przypomnieć innym jak ważną rolę w budowaniu naszego regionu odgrywała straż pożarna. Nadchodzący Jubileusz skłania nas do refleksji nad historią jej powstania. Powróćmy więc na moment do tych miejsc, gdzie to wszystko się zaczęło.
Hajnówka, zwana wcześniej Hajnowszyzną, była drugim co do wielkości ośrodkiem przemysłowym w województwie. Z maleńkiej osady wyrósł dynamicznie rozwijający się ośrodek przemysłu drzewnego, głównie za sprawą zasobów leśnych Puszczy Białowieskiej.
Przed 100 laty Hajnówka posiadała zabudowę tylko drewnianą. W okresie powojennym zaczęto wprowadzać nowe dziedziny przemysłu drzewnego i miasto rozkwitło.
Fabryka Chemiczna ze względu na charakter produkcji stanowiła największe zagrożenie pożarowe. Wśród robotników wydzielono grupy ratowników, które gasiły pożary wysypisk węgla. Do użytku mieli wówczas jedną pompę ręczną.
Decyzję o utworzeniu straży pożarnych w Hajnówce podjęto w 1924 roku, kiedy miał miejsce duży pożar zabudowań drewnianych, baraków robotniczych w sąsiedztwie dynamicznie rozwijającego się tartaku. Pożar był na tyle poważny, gdyż groził spłonięciem zakładu.
W 1925 r. utworzono cztery oddziały przyzakładowych straży pożarnych w: Fabryce Chemicznej, Tartaku Państwowym, Zarządzie Kolejek Leśnych i Terpentyniarni Porowskiego.
Wszystkie przyzakładowe straże oddziałowe pomagały sobie wzajemnie. Strażacy mieli dobrą opinię i cieszyli się szacunkiem społeczeństwa oraz względami dyrekcji zakładów. Prowadzili oni ćwiczenia, organizowali szkolenia i odczyty. Zakłady przemysłowe utrzymywały straż, gdyż wówczas opłacały o 25% mniejszy podatek ubezpieczeniowy.
W 1927 roku dla usprawnienia działań oddziały te połączono tworząc Ochotnicze Zjednoczone Straże Pożarne Fabryczne. Prezesem Zjednoczonych Straży był dyrektor Fabryki Chemicznej, a zastępcą dyrektor Tartaku. Pierwszym Komendantem został Teodor Merzlak Kostecki (1927-1929), następnie byli nimi Józef Besche (1930-1937) i Edward Szwed (1938-1939).
W 1927 r. powołano także Ochotniczą Straż Pożarną Miejską, przy której w 1935 r. powstał Ochotniczy Dziewczęcy Oddział Samarytański.
Na terenie Hajnówki straż pożarną tworzyły przyzakładowe oddziałowe jednostki OSP, miejska OSP a od 1953 r. Związek OSP. W 1954 r. powstała obecnie funkcjonującej komenda, a w 1968 r. utworzono Zawodową Straż Pożarną. Przyzakładowe jednostki OSP zaczęły stopniowo przekształcać się w zakładowe straże pożarne. Dnia 1 lipca 1992 r. utworzono Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą w Hajnówce, która istnieje do dziś.
Opracowano na podstawie:
W. Tatarczyk, Dzieje Hajnówki do 1944, Hajnówka 200, s. 33-35.
W. Tatarczyk, Straż pożarna w Hajnówce, Hajnówka 1980.
Historia Straży Pożarnej na terenie Powiatu Hajnowskiego, według stanu na dzień 31.12.2006, opracowanie własne.
Księga pamiątkowa Komendy Powiatowej PSP w Hajnówce.
Fotografie pochodzą z Izby Tradycji Komendy Powiatowej PSP w Hajnówce.
Autor: Dorota Smyk, KP PSP w Hajnówce.
