Nadleśnictwo Janów Lubelski

Na terenie Nadleśncitwa Janów Lubelski funkcjonuje wiele form ochrony przyrody.

Rezerwaty przyrody

Na terenie Nadleśnictwa Janów Lubelski znajduje się 6 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 4347,87ha, co stanowi 13,7% powierzchni nadleśnictwa.

Są to rezerwaty:

1. Jastkowice,

2. Lasy Janowskie,

3. Imielty Ług,

4. Kacze Błota,

5. Szklarnia,

6. Łęka.

1. „Jastkowice”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 19 września 1959 r. (MP Nr 89, poz. 482), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Podkarpackiego z dnia 25.03.1999r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 45,68ha /aktualnie wynosi 45,65ha

Położenie: obręb Lipa, leśnictwo Rzeczyca.

Położenie administracyjne: województwo podkarpackie, powiat stalowowolski, gmina Pysznica, miejscowość Jastkowice.

- Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentów lasu mieszanego o cechach zespołu naturalnego z bogatą florą charakteryzującą stosunki przyrodnicze dawnej Puszczy Sandomierskiej.

- Przedmiot ochrony: fragmenty lasu o cechach zespołu naturalnego.

Teren rezerwatu porasta drzewostan, wchodzący w skład dobrze zachowanego zespołu grądu Tilio - Carpinetum tworzącego licznie podzespoły oraz warianty troficzne i wilgotnościowe. Wyróżnia się on pięknym starodrzewem ze znacznym udziałem jodły w drzewostanie, typowym runem oraz występowaniem wielu pomnikowych, ok. 200-letnich egzemplarzy dębu, jodły i lipy oraz licznych roślin chronionych i rzadkich.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

 2. „Lasy Janowskie”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 maja 1984 r. (MP Nr 15, poz. 108), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 2676,87ha / aktualnie wynosi 2674,44ha.

Położenie: obręb Władysławów: leśnictwo Bukowa, leśnictwo Flisy.

Położenie administracyjne: województwo lubelskie, gmina Dzwola: wsie Flisy, Momoty Górne, Kiszki, Ujście.

- Cel ochrony: zachowanie kompleksu lasów mieszanych, będących miejscem upamiętniającym największą na ziemiach polskich bitwę partyzantów polskich i radzieckich z najeźdźcą hitlerowskim.

- Przedmiot ochrony: kompleks lasów mieszanych o wartościach historycznych.

Rezerwat „Lasy Janowskie” stanowi przede wszystkim cenny obiekt głównie z uwagi na wartości historyczne. Obejmuje swym zasięgiem jedno z największych partyzanckich pól bitewnych z okresu II wojny światowej. We wschodniej części rezerwatu w obrębie Porytowego Wzgórza znajduje się pomnik dłuta B. Chromego, upamiętniający te wydarzenia, cmentarz partyzancki, ogrodzenia byłych mogił partyzanckich, ślady okopów i stanowisk ogniowych.Cennym elementem kulturowym w rezerwacie są pozostałości infrastruktury kolejki leśnej – drewnianego mostu i nasypu kolejki.

Niektóre fragmenty omawianego rezerwatu prezentują wysokie wartości krajobrazowe.  Należą tu malownicze doliny Branwi i  Bukowej, kompleks  stawów  w Momotach oraz torfowiska i łańcuchy wydm.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony.

Zarządzeniem Nr 11 z dnia 18.11.2020r. Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Lublinie dla rezerwatu ustanowiono zadania ochronne na okres 5 lat.

3. „Imielty Ług”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 stycznia 1988 r. (MP Nr 15, poz. 48) znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Podkarpackiego z dnia 25.03.1999r, Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 737,79ha / aktualnie 804,81ha.

Położenie (wg planu aktualnego PUL): obręb Modliborzyce, leśnictwo Gwizdów, leśnictwo Kochany.

Położenie administracyjne:

województwo podkarpackie, powiat stalowowolski: gmina Pysznica, wieś Jastkowice,

województwo lubelskie, powiat janowski: gmina Modliborzyce, wieś Gwizdów; gmina Janów Lubelski wieś Łążek Ordynacki.

- Cel ochrony: zachowanie charakterystycznych dla Puszczy Solskiej obszarów rozległych bagien, zarastających zbiorników wodnych z rzadką i chronioną roślinnością, stanowiących ostoję ptactwa.

- Przedmiot ochrony: bagna i zarastające zbiorniki wodne z rzadką i chronioną roślinnością.

Rezerwat prezentuje wybitne wartości krajobrazowe z uwagi na rozległą powierzchnię torfowiska i stawów oraz interesujące formy rzeźby terenu, do których należy zaliczyć wydmę, wcinającą się w postaci ostrogi w obszar torfowiska. Na skraju rezerwatu znajdują się dwa pomosty widokowe.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

4. „Kacze Błota”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 stycznia 1988 r. (MP Nr 15, poz. 48) ), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 168,67ha / aktualnie wynosi 167,89ha.

Położenie: obręb Władysławów, leśnictwo Bukowa.

Położenie administracyjne: województwo lubelskie, powiat janowski, gmina Dzwola, wieś Flisy.

- Cel ochrony: zachowanie charakterystycznych elementów dawnej Puszczy Solskiej.

- Przedmiot ochrony: torfowiska przejściowe i wysokie.

Główny przedmiot ochrony rezerwatu uległ znacznej degradacji ze względu na przeprowadzone w minionych latach melioracje. Zachowały się nieliczne fragmenty boru bagiennego. Jedynym zachowanym w nienaruszonym stanie przedmiotem ochrony w tym rezerwacie pozostały wyniesienia wydmowe. W wyniku przesuszenia obszaru rezerwatu torfowiska położone w nieckach międzywydmowych, przy stosunkowo niewielkiej miąższości torfu, uległy szybkiej degradacji i obecnie są całkowicie objęte sukcesją.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

5. „Szklarnia”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 3 marca 1989 r. (MP Nr 9, poz. 77), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 278,32ha / aktualnie wynosi 278,25 ha.

Położenie: obręb Janów, leśnictwo Zofianka, leśnictwo Obrówka.

Położenie administracyjne: województwo lubelskie, powiat janowski: gmina Dzwola wieś Flisy, gmina Janów Lubelski wieś Ruda.

- Cel ochrony: zachowanie fragmentu dawnej Puszczy Solskiej, obejmującego głównie drzewostany naturalnego pochodzenia ze znacznym udziałem jodły.

- Przedmiot ochrony: drzewostany naturalnego pochodzenia z dużym udziałem jodły.

Największe powierzchnie zajmuje w rezerwacie wilgotny bór mieszany Querco – Piceetum, który wyróżnia się tu znacznym udziałem jodły w drzewostanie (Q.-P.”abietosum”). Osobliwością jest występowanie wyżynnego, jodłowego boru mieszanego  Abietetum polonicum. 

Przez teren rezerwatu biegnie ścieżka edukacyjna w oddziałach 93, 126, 156, 157, 158,  186, 187, 188, 189 leśnictwa Zofianka.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

6. „Łęka”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i  Leśnictwa z dnia 21 grudnia 1998 r. (Dz.U. Nr 161, poz. 1094) znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Podkarpackiego z dnia 25.03.1999r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 377,35ha / aktualnie wynosi 376,83 ha.

Położenie: obręb Lipa, leśnictwo Brody.

Położenie administracyjne: województwo podkarpackie, gmina Zaklików, wsie Gielnia i Lipa.

- Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych wielogatunkowych drzewostanów o cechach naturalnych stanowiących fragment Lasów Janowskich.

- Przedmiot ochrony: wielogatunkowy drzewostan o cechach naturalnych.

Dominujący w rezerwacie zespół grądu subkontynentalnego Tilio – Carpinetum tworzą dobrze zachowane fitocenozy z wielogatunkowym i wielowarstwowym drzewostanem. Znaczny udział mają również fitocenozy łęgu jesionowo – olszowego Circaeo – Alnetum, porastającego dolinę Łukawicy. Wyróżniają się one obfitym występowaniem jesiona Fraxinus excelsior w drzewostanie. Na uwagę zasługuje występowanie fragmentów wyżynnego, jodłowego boru mieszanego Abietetum polonicum oraz buczyn zakwalifikowanych do zespołów Dentario glandulosae – Fagetum i Luzulo pilosae – Fagetum.

Rezerwat prezentuje wysokie walory krajobrazowe, na które składa się m.in. obecność malowniczej doliny rzeki Łukawicy z głęboko wciętym w podłoże korytem i licznymi meandrami.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

2. Parki krajobrazowe 

Prawie całe Nadleśnictwo Janów Lubelski położone jest  w granicach Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”. Zasady jego zagospodarowania określone są w akcie powołującym. Został powołany 3 października 1984 r. na mocy uchwały WRN w Tarnobrzegu nr II/12/84 na bazie utworzonego wcześniej Partyzanckiego Parku Pamięci Narodowej. Omawiany Park powiększono w marcu 1988 r. o część zachodnią uchwałą WRN w Tarnobrzegu nr XXVI/141/88. Aktualnie obowiązujące akty prawne powołujące Park to:

● Rozporządzenie nr 12 Wojewody Lubelskiego z dnia 5 maja 2005r. w sprawie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 108, poz. 2057);

● Rozporządzenie nr 86/05 Wojewody Podkarpackiego z dnia 12 grudnia 2005r. w sprawie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” (Dz. Urz. Woj. Podka. Nr 159, poz. 2917).

Od dnia 1 stycznia 2010r. obowiązuje Uchwała Nr XXXVIII/690/09 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 9 grudnia 2009r. w sprawie utworzenia Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych. Zespół został utworzony w celu kierowania parkami na terenie Województwa Lubelskiego. W tym między innymi do kierowania Parkiem Krajobrazowym „Lasy Janowskie”.

Łączna powierzchnia gruntów zarządzanych przez Nadleśnictwo Janów Lubelski, położonych w granicach Parku wynosi 30 691,42ha.

Na wysokie wartości przyrodnicze Parku składają się:

- duża powierzchnia kompleksu leśnego,

- ogromna różnorodność siedlisk i zbiorowisk roślinnych z wieloma rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin,

- bogata fauna charakterystyczna dla naturalnych ekosystemów leśnych,

- obecność dużych kompleksów stawów, bagien i torfowisk,

- liczne miejsca pamięci narodowej z okresu II wojny światowej oraz elementy kultury materialnej i duchowej regionu.

3. Obszary chronionego krajobrazu

Fragment terenu Nadleśnictwa Janów Lubelski, leżący w obrębie zachodniego krańca Roztocza Zachodniego, objęty jest ochroną w ramach Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Utworzony został Rozporządzeniem nr 1 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 5 stycznia 1996 r. Znowelizowano: Rozporządzenie nr 44 Wojewody Lubelskiego z dnia 17.02.2006r. w sprawie Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Powierzchnia: 20 000ha

Położenie administracyjne: powiat janowski, gminy: Batorz, Chrzanów, Dzwola, Gościeradów, Modliborzyce

Położenie fizjograficzne: Roztocze Zachodnie.

W granicach Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu znajduje się 302,90 ha pow. Nadleśnictwa Janów Lubelski. 

Obszar obejmuje północne, najbardziej urozmaicone krajobrazowo fragmenty nadleśnictwa o silnie zróżnicowanej rzeźbie terenu. Lessowe wzgórza pocięte są malowniczymi jarami i wąwozami, porośnięte roślinnością reprezentującą m.in. rzadkie w tym rejonie zbiorowisko żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Na uwagę zasługuje występowanie zespołów źródeł w rejonie Wierzchowisk.

4. Obszary Natura 2000

Nadleśnictwo Janów Lubelski znajduje się w zasięgu jednego obszaru specjalnej ochrony ptaków oraz 2 specjalnych obszarów ochrony siedlisk.

Lasy Janowskie – PLB 060005

Obszar obejmuje rozległy i zwarty kompleks leśny, stanowiący północno-zachodnią część Puszczy Solskiej o powierzchni – 60 235,75 ha. W zasięgu terytorialnym obszaru znalazło się prawie całe nadleśnictwo - łączna powierzchnia obszaru Natura 2000 Lasy Janowskie na gruntach zarządzanych przez nadleśnictwo wynosi: 31 205,91 ha. Celem wyznaczenia obszaru była ochrona występujących ptaków oraz ich siedlisk bytowania.

Przeważa płaski teren, urozmaicony wzniesieniami wydmowymi, lekko nachylony w kierunku południowo-zachodnim; odwadniany przez szereg cieków, z których wiele ma tu swoje obszary źródliskowe (rzeki: Biała, Branew, Czartosowa, Rakowa oraz Bukowa i Sanna). Obszary bezodpływowe lub okresowo przepływowe zajęte są przez torfowiska wysokie lub przejściowe, z których część zamieniono jeszcze w ubiegłym stuleciu w stawy rybne. Wśród roślinności przeważają zbiorowiska leśne (80%), z czego 50% to siedliska borowe wilgotne.

Podczas inwentaryzacji w 2010 roku stwierdzono tu 29 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, w tym 10 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. Obszar jest ostoją ptasią o randze europejskiej IBA (PL 109) ze względu na występowanie kluczowych gatunków: głuszca, bączka, bociana czarnego, lelka kozodoja. W ostoi obserwuje się ciągły spadek populacji głuszca, mimo podejmowanych prób ochrony tego gatunku ptaka. Z kolei liczebność bielika wzrosła, co zgodne jest z ogólnopolskim trendem wzrostu liczebności tego gatunku.

Uroczyska Lasów Janowskich – PLH 060031

Obszar mający znaczenie dla wspólnoty o powierzchni 34 544,25 ha, w tym 19 611,05ha gruntów nadleśnictwa.

Obszar zajmuje zachodnią i centralną część Równiny Biłgorajskiej. Położony jest pomiędzy dolinami Wisły i Sanu na zachodzie, doliną Bukowej na południu i krawędzią Wyżyny Lubelskiej i Roztocza na północy, wschodnia granica sięga po Frampol. Zagłębienia bezodpływowe zajęte są w dużej mierze przez torfowiska lub przekształcone w ekstensywnie użytkowane stawy hodowlane (ponad 150 stawów). Główną formą użytkowania terenu jest gospodarka leśna. Podstawowym celem ochrony w obszarze jest wilk - priorytetowy gatunek z Dyrektywy Siedliskowej. Jego populacja w obszarze stanowi istotną część lokalnej populacji Kotliny Sandomierskiej i Roztocza.

Lasy Janowskie to zwarty obszar leśny o dużym stopniu naturalności i małej gęstości zaludnienia, z fragmentami starych drzewostanów o charakterze puszczańskim. Głównymi walorami siedliskowymi są tu bory bagienne i torfowiska oraz bory jodłowe. Ponadto na uwagę zasługują łęgi olszowe wzdłuż licznych cieków, murawy napiaskowe i wrzosowiska zlokalizowane w zachodniej części obszaru (przede wszystkim na obszarze poligonów wojskowych) oraz śródleśne łąki.

W obszarze zidentyfikowanych zostało 22 rodzaje siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, zajmujące w sumie 12% powierzchni obszaru.

Dolina Dolnego Sanu – PLH 180020

Obszar mający znaczenie dla wspólnoty o powierzchni 10 176,64 ha. Obejmuje najciekawsze i najbardziej cenne przyrodniczo fragmenty doliny dolnego Sanu na odcinku Leżajsk – ujście Sanu do Wisły. Celem ochrony w obszarze jest zachowanie mozaiki siedliskowej charakterystycznej dla większych dolin rzecznych. Zidentyfikowano tu łącznie 16 typów siedlisk z I Załącznika Dyrektywy Siedliskowej.

Na terenie obszaru brak gruntów zarządzanych przez nadleśnictwo. W zasięgu terytorialnym, w południowo zachodniej części nadleśnictwa, znalazło się 789,32 ha pow. obszaru.

5. Pomniki przyrody

Na gruntach nadleśnictwa znajduje się 56 sztuk pomników przyrody, w tym 3 grupy drzew pomnikowych.

Wykaz pomników przyrody- w załączeniu.

6. Użytki ekologiczne

Na terenie nadleśnictwa znajduje się 10 użytków ekologicznych (śródleśne bagna oraz obszary torfowisk i zabagnionych łąk) o łącznej powierzchni 11,73 ha.

7. Ochrona gatunkowa zwierząt

Na terenie nadleśnictwa wyznaczono łącznie 17 stref ochronnych dla ptaków chronionych (bielika, bociana czarnego, orlika krzykliwego oraz głuszca). Nadleśnictwo Janów Lubelski jest jednym z nielicznych w Polsce, w których występuje głuszec. Zalicza się on obecnie do gatunków ptaków najbardziej zagrożonych wyginięciem w Polsce.

Aktualnie Nadleśnictwo Janów Lubelski, wspólnie z Nadleśnictwem Biłgoraj oraz Józefów realizuje projekt "Restytucja i czynna ochrona głuszca w Puszczy Solskiej”. Projekt  realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, nr projektu: POIS.02.04.00-00-0047/17-00.

Termin realizacji projektu: 31.03.2018- 31.12.2022r.