Lasy Państwowe Nadleśnictwo Koniecpol

Do szczególnych form ochrony przyrody występujących na terenie Nadleśnictwa lub w jego zasięgu należą: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, pomniki przyrody, europejska sieć obszarów chronionych – Natura 2000, użytki ekologiczne oraz prawnie chronione gatunki flory i fauny.

REZERWATY

Na gruntach Nadleśnictwa położone są trzy rezerwaty:

a)      „Kępina”
b)      „Borek”
c)      „Góra Zborów”

Zajmują one łącznie 154,43 ha, co stanowi około 1,45% powierzchni Nadleśnictwa.

W granicach zasięgu administracyjnego Nadleśnictwa znajduje się w/w rezerwat „Góra Zborów”, z tym że jest położony zarówno na gruntach Nadleśnictwa (0,15 ha) jak i poza nimi (pozostała część- około 44,85 ha). Poniżej przestawiono ogólny opis rezerwatów.

Rezerwat „Kępina”
Został powołany Rozporządzeniem nr 36/2005 Wojewody Śląskiego z dnia 19 sierpnia 2005 r. Rezerwat jest położony w całości na gruntach Lasów Państwowych (o powierzchni 89,58ha - Leśnictwo Pradła) i obejmuje naturalne obniżenie terenu, przez który przepływa potok Rajecznica. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie cennych zbiorowisk roślinnych. Na siedliskach wilgotnych i lekko zabagnionych występuje las łęgowy z panującą olszą czarną. W obniżeniach rozwinął się ols porzeczkowy, charakteryzujący się dominacją olszy czarnej i kępkową strukturą runa. Na piaszczystych wzniesieniach terenu występują zbiorowiska suboceanicznego boru wilgotnego, a w miejscach nieco bardziej suchych płaty suboceanicznego boru świeżego. Najcenniejszym pod względem przyrodniczym fragmentem rezerwatu jest otoczenie potoku Rajecznica oraz jego obszar źródliskowy. Występuje tu m.in. endemiczny gatunek rośliny- warzucha polska. O wyjątkowych walorach przyrodniczych rezerwatu "Kępina" decydują również stanowiska gatunków roślin objętych ochroną prawną- w szczególności gatunków obszarów podmokłych i źródliskowych, jak np. zachylnik błotny, borówka bagienna, siedmiopalecznik błotny, a także inne rzadkie gatunki leśne, jak wawrzynek wilczełyko, kukułka fuscha, ciemiężyca zielona, widłak goździsty. Jak podaje Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody został on ogólnie powołany w celu ochrony naturalnych zbiorowisk roślinnych w postaci niżowego lasu łęgowego, olsu porzeczkowego i ziołorośli wraz z całym bogactwem gatunkowym flory i fauny oraz źródlisk i wywierzysk. Dodatkowo „Kępina” leży w zasięgu OZW „Źródła Rajecznicy” oraz posiada otulinę o powierzchni 73,37 ha. Otulinę tworzy się w celu zabezpieczenia danego rezerwatu przed zewnętrznymi zagrożeniami wynikającymi z działalności człowieka. Sama otulina nie jest formą ochrony przyrody, lecz obszarem na którym działalność człowieka nie może negatywnie oddziaływać na przyrodę obszaru chronionego. Zadania gospodarcze zaplanowane w otulinie rezerwatu „Kępina” zostały uzgodnione z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Katowicach i „nie będą skutkować naruszeniem przedmiotu i celu ochrony rezerwatu oraz nie spowodują zakłócenia przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych na jego terenie”. Szczegółowe informacje na ten temat zawiera załącznik 11.7. Opisywany rezerwat posiada zadania ochronne na okres 5 lat od 4 września 2014 r. do 3 września 2019 r.

 
Rezerwat „Borek”.
Został utworzony zarządzeniem Ministra Leśnictwa z dnia 19 marca 1953 r. w celu ochrony kompleksu leśnego o urozmaiconych wielogatunkowych drzewostanach, posiadających cechy zespołów naturalnych, spełniających wybitną pod względem biologicznym rolę w krajobrazie jako jedyne w okolicy, na znacznej przestrzeni zadrzewienie. Rezerwat obejmuje naturalny las sosnowy, w którym występują liczne grupki 200-letnich dębów. Największą wartość rezerwatu stanowią świetliste dąbrowy, łęg olchowy i ols typowy. Teren rezerwatu jest płaski, lekko nachylony w kierunku wschodnim i południowo-wschodnim z lokalnym obniżeniem w części północnej. Wysokość rezerwatu nad poziomem morza wynosi około 250 m. W rezerwacie występuje kilka gatunków roślin znajdujących się pod ochroną tj. bluszcz pospolity (Hedera Helix) widłak jałowcowaty (Lycopodium Annotinum), wawrzynek wilczełyko (Daphne Mezereum) podkolan biały (Platantherea Bifolia). Rezerwat jest izolowany od większych kompleksów leśnych i dlatego nie bardzo można tu liczyć na spotkanie większych ssaków. Bogata jest natomiast fauna stawonogów, mięczaków, płazów i ptaków. Omawiany rezerwat posiada aktualny Plan Ochrony zatwierdzony rozporządzeniem nr 64/06 Wojewody Śląskiego z dnia 7 grudnia 2006 r. Powierzchnia Rezerwatu Borek na terenie Nadleśnictwa to 64,70 ha. Położony jest na terenie leśnictwa Mełchów.

Rezerwat „Góra Zborów”.
Został utworzony zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 sierpnia 1957 r. w celu zachowania licznych skał wapiennych tworzących najbardziej malowniczą grupę ostańców na Wyżynie Częstochowskiej. Rezerwat jest zlokalizowany na terenie Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Ostoja Kroczycka” oraz w zasięgu Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Obszar rezerwatu to, jak wcześniej wspomniano, liczne ostańce skał wapiennych, nierzadko kilkudziesięciometrowej wysokości z jaskiniami, w tym udostępnioną do ruchu turystycznego Jaskinią Głęboką oraz wydmy śródlądowe. Obszar ten odznacza się również wyjątkowym zróżnicowaniem zbiorowisk roślinnych. Bezleśne stoki zajmują zarośla z szakłakiem, dereniem, głogami, tarniną i leszczyną oraz murawy kserotermiczne i roślinność naskalna. W wielu miejscach dużą powierzchnię porastają priorytetowe płaty jałowca pospolitego na podłożu wapiennym. Na skałach rozwinęły się murawy naskalne i zbiorowiska paproci szczelinowych, z rzadkimi gatunkami roślin, m.in.: goździk siny, skalnica gronkowa (relikt glacjalny). Na uwagę zasługują także system źródliskowy Białki Zdowskiej i Grzybówki. Na terenach zarządzanych przez Nadleśnictwo znajduje się tylko niewielka część rezerwatu o powierzchni 0,15 ha, zlokalizowana w wydzieleniu 320p obrębu Szczekociny Leśnictwo Pradła. Wydzielenie znajduje się na działce ewidencyjnej, która została przekazana Nadleśnictwu przez Śląski Urząd Wojewódzki i dodatkowo pozostaje ona we współwłasności z osobą prywatną. Omawiany rezerwat posiada Zadania Ochronne ustanowione zarządzeniem nr 14 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2014 r.

 
PARK KRAJOBRAZOWY

W granicach Nadleśnictwa funkcjonuje Park Krajobrazowy Orlich Gniazd funkcjonujący w strukturze Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego z siedzibą w Będzinie. Łączna powierzchnia Nadleśnictwa Koniecpol wchodząca w skład tej formy ochrony przyrody wynosi 170,68 ha i położona jest w zasięgu leśnictwa Mełchów i Pradła.

Park Krajobrazowy Orlich Gniazd został utworzony w 1980 roku, natomiast Zarządzeniem Wojewody Śląskiego nr 222/99 z dnia 16 listopada 1999 roku, został włączony do Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. Park rozciąga się od przełomu Warty pod Mstowem na północy po linię Pustynia Błędowska – Rabsztyn – Trzyciąż na południu, obejmując praktycznie całą Wyżynę Częstochowską oraz fragment Wyżyny Olkuskiej. Powierzchnia PK Orlich Gniazd wynosi 600,85 km2, natomiast powierzchnia otuliny 483,88 km2. Ukształtowanie powierzchni i budowa geologiczna terenu Parku ma odbicie w zróżnicowaniu krajobrazowym i przyrodniczym. Obszar Parku zbudowany jest głównie ze skał mezozoicznych, natomiast zasadnicza część utworów pochodzi z okresu jurajskiego. Niewątpliwie czynnikiem zasadniczo wpływającym na rozwój rzeźby tego terenu jest zjawisko krasowienia. Występujące tutaj jaskinie oraz schroniska skalne to jedne z najpiękniejszych i najbardziej interesujących obiektów w regionie. Formą krajobrazu są również licznie występujące tu ostańce wapienne (zwane inaczej mogotami), stanowiące również jeden z elementów rzeźby krasowej. Budowa geologiczna PK Orlich Gniazd ma zasadniczy wpływ na warunki hydrologiczne tego obszaru. Teren Parku jest bardzo ubogi w wody powierzchniowe (rzeki i potoki). Mała ilość stałych systemów wodnych uzupełniana jest przez sieć cieków okresowych, które pojawiają się po ulewnych deszczach, szczególnie w okresie letnim. Wiele wód powierzchniowych ginie pod ziemią w tzw. ponorach, by wypłynąć ponownie w pewnej odległości w postaci źródła krasowego zwanego także wywierzyskiem. Urozmaicona rzeźba terenu, niejednolity mikroklimat i stosunki glebowe oraz bogata przeszłość historyczna są przyczyną różnorodności zbiorowisk roślinnych jakie spotykamy na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej, a tym samym w Parku Krajobrazowym Orlich Gniazd. Flora, według dotychczasowych doniesień, liczy około 1300 gatunków. Spośród zwierząt na szczególną uwagę zasługują nietoperze, które znajdują znakomite miejsca bytowania w licznych na terenie Parku jaskiniach, schroniskach skalnych i starych wyrobiskach. Występuje tu kilkanaście gatunków tych ssaków. Na terenie Parku występuje także wiele rzadkich ciepłolubnych gatunków bezkręgowców. Biorąc pod uwagę obszar Nadleśnictwa, Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” obejmuje południowo zachodnią część Nadleśnictwa, którego tereny należą do obrębu Szczekociny. Łączna powierzchnia gruntów należących do Nadleśnictwa, a wchodzących w obszar Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd wynosi 169,60 ha. Są to oddziały 317-321 wspomnianego wcześniej obrębu Szczekociny. W otulinie PK Orlich Gniazd znajdują się oddziały 184, 327-331, 339 obrębu Koniecpol oraz 288-316 obrębu Szczekociny (z wyłączeniem 296a,b, 297a,b, 298a, 299a). Łącznie otulina zajmuje obszar 992,56 ha gruntów Nadleśnictwa. Park Krajobrazowy „Orlich Gniazd” posiada aktualny Plan Ochrony ustanowiony uchwałą Sejmiku Województwa Śląskiego nr IV/48/2/2014 z dnia 10 marca 2014 r.

 

POMNIKI PRZYRODY

Na terenie Nadleśnictwa Koniecpol ochroną pomnikową objętych jest 7 obiektów:

a)      Dwa okazy dęba szypułkowego znajdujące się w oddziale 241i leśnictwa Bałków (obręb Koniecpol), w gminie Secemin (nr w rej. RDOŚ: 418, 419) -Rozporządzenie Woj. Częstochowskiego nr  ewidencyjny pomnika 53/309, Rozporządzenie Woj. Częstochowskiego nr  ewidencyjny pomnika 53/310
b)      Dąb szypułkowy znajdujący się w oddziale 195h leśnictwa Bałków (obręb Koniecpol), w gminie Secemin (nr w rej. RDOŚ: 420) - Rozporządzenie Woj. Częstochowskiego nr  ewidencyjny pomnika 53/311
c)      Daglezja zielona znajdująca się w oddziale 226c leśnictwa Dębowiec (obręb Szczekociny), w gminie Szczekociny (nr w rej. RDOŚ: 34) - Rozporządzenie Woj. Częstochowskiego nr  ewidencyjny pomnika 15/252
d)      Modrzew europejski znajdujący się w oddziale 226m leśnictwa Dębowiec (obręb Szczekociny), w gminie Szczekociny (nr w rej. RDOŚ: 35) - Rozporządzenie Woj. Częstochowskiego nr  ewidencyjny pomnika 15/253
e)      Dąb szypułkowy znajdujący się w oddziale 226m leśnictwa Dębowiec (obręb Szczekociny), w gminie Szczekociny (nr w rej. RDOŚ: 33) - Rozporządzenie Woj. Częstochowskiego nr  ewidencyjny pomnika 15/254
f)       Sosna pospolita znajdująca się w oddziale 296f leśnictwa Pradła (obręb Szczekociny), w gminie Kroczyce (nr w rej. RDOŚ: 1425) - Rozporządzenie Woj. Częstochowskiego nr  ewidencyjny pomnika 30/300

 

NATURA 2000

W granicach zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Koniecpol znajduje się 6 obszarów chronionych sieci Natura 2000. Są to wyłącznie obszary ochrony siedlisk. Sieć Natura 2000 w Nadleśnictwie Koniecpol tworzą następujące obszary o znaczeniu wspólnotowym:
1. PLH240016 „Suchy Młyn”, powierzchnia 524,27 ha, w tym na gruntach Nadleśnictwa 33,88 ha
2. PLH260018 „Dolina Górnej Pilicy”, powierzchnia 11 193,22 ha, w tym na gruntach Nadleśnictwa 262,67 ha;
3. PLH260013 „Dolina Białej Nidy”, powierzchnia 5 116,84 ha, w tym na gruntach Nadleśnictwa 75,35 ha;
4. PLH240033 „Źródła Rajecznicy”, powierzchnia 194,27 ha, w tym na gruntach Nadleśnictwa 162,65 ha;
5. PLH240032 „Ostoja Kroczycka”, powierzchnia 1 391,16 ha, w tym na gruntach Nadleśnictwa 5,06 ha;
6. PLH240031 „Białka Lelowska”, powierzchnia 7,23 ha, nie występuje na gruntach Nadleśnictwa ale w ich bezpośrednim sąsiedztwie, w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa;

OZW PLH240034 „Buczyny w Szypowicach i Las Niwiski”, powierzchnia 256,09 ha nie występuje na gruntach Nadleśnictwa jak też w zasięgu terytorialnym. Położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie gruntów w zarządzie Nadleśnictwa.


UŻYTKI EKOLOGICZNE

Na gruntach Nadleśnictwa zlokalizowanych jest kilkanaście użytków ekologicznych, spełniających bardzo ważną rolę dla zachowania różnorodności biologicznej nie tylko ekosystemów związanych z roślinnością drzewiastą ale również wymienianych łąk, oczek wodnych czy wydm. Poniżej przedstawiono wykaz i opis tych form ochrony przyrody.

 

OCHRONA GATUNKOWA

Gatunki roślin stwierdzone na gruntach Nadleśnictwa: Barwinek pospolity, Bluszcz pospolity, Chrobotek reniferowy, Ciemiężyca zielona, Cis pospolity, Grzybienie białe, Gwiazdnica długolistna, Języczka syberyjska, Konwalia majowa, Kopytnik pospolity, Kruszczyk rdzawoczerwony, Kruszczyk szerokolistny, Lilia złotogłów, Listera jajowata, Marzanka wonna, Owsica spłaszczona, Paprotka zwyczajna, Pełnik europejski, Pierwiosnka wyniosła, Płucnica islandzka, Podkolan biały, Porzeczka czarna, Przylaszczka pospolita, Warzucha polska, Wawrzynek wilczełyko.

Gatunki zwierząt stwierdzone na gruntach Nadleśnictwa: Kumak nizinny, Rzekotka drzewna, Traszka grzebieniasta, Traszka zwyczajna, Bielik, Bocian czarny, Dzięcioł średni, Lelek kozodój, Zimorodek zwyczajny, Żuraw, Czerwończyk fioletek, Czerwończyk nieparek, Modraszek nausitous, Modraszek telejus, Poczwarówka jajowata, Bóbr europejski, Ryjówka aksamitna, Wydra, Jaszczurka żyworodna, Padalec zwyczajny, Żmija zygzakowata.