Lasy Państwowe Nadleśnictwo Skarżysko

Na gruntach w zarządzie Nadleśnictwa Skarżysko występują następujące formy ochrony przyrody:

1. „Rezerwat Cisowy Skarżysko", utworzony został na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa z dnia 27.04.1953r. (MP z dnia 15.05.1953r., Nr A-44, poz. 531), w celu zachowania ze względów dydaktycznych, naukowych oraz dla potrzeb badawczych naturalnego stanowiska cisa. Specyfiką rezerwatu jest jego położenie w sąsiedztwie wsi, co wpływa na niekontrolowaną penetrację i wynikające z niej zagrożenia antropogeniczne. Ponadto obniżenie poziomu wód gruntowych, rozwój kruszyny w warstwie podszytu oraz brak naturalnego odnowienia cisa są dodatkowymi czynnikami wpływającymi na kondycję chronionego gatunku. Postępowanie w celu zachowania przedmiotu ochrony na tym terenie wymaga  ochrony czynnej, między innymi przez usuwanie kruszyny oraz inicjowanie odnowienia naturalnego lub wprowadzanie sztucznie cisa. Rezerwat tworzą  drzewostany olszowe z domieszką jodły, buka, sosny i brzozy. Powierzchnia rezerwatu wynosi 5,93 ha.
2. „Rezerwat Cisowy Majdów", utworzony został na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa z dnia 25.08.1953r. (MP z dnia 20.09.1953r., Nr A-84, poz. 997), w celu ochrony naturalnego stanowiska cisa. Specyficzne uwarunkowania przyrodnicze i społeczne tego rezerwatu  oraz wynikające z nich zagrożenia są takie same jak w przypadku rezerwatu „Cisowego Skarżysko". Charakter przyrodniczy Rezerwatu Majdów nieco różni się od poprzedniego,  miedzy innymi część rezerwatu stanowią tu młodsze drzewostany olszowe, ponadto występuje tu większy udział jodły. Prawna ochrona wyżej wymienionych stanowisk cisa sięga okresu międzywojennego XX wieku. Powierzchnia rezerwatu wynosi 11,16 ha.
3. Rezerwat ,,Ciechostowice" został utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa z dnia 19.03.1953 r. (MP z 1953r. Nr A-30 poz. 383). Celem utworzenia rezerwatu było zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentu lasu mieszanego ze znaczną domieszką endemicznego modrzewia polskiego. Powinien on przede wszystkim:

1. uchronić i utrzymać twory przyrody w postaci starych drzewostanów mieszanych z jodłą, modrzewiem, dębem bezszypułkowym i sosną, w stanie odpowiadającym potrzebom nauki i oczekiwaniom społeczeństwa,
2. być terenem wzorcowym i doświadczalnym dla praktycznej hodowli lasu i ochrony modrzewia.

Według prof. dr hab. R. Zaręby drzewostany rezerwatu ,,Ciechostowice" należą do zbiorowiska Querco-Abietum. Modrzew polski jest w tym zbiorowisku gatunkiem domieszkowym, natomiast gatunkiem panującym jest jodła. Wynika stąd specyfika działań pielęgnacyjno-ochronnych, które z jednej strony muszą zmierzać do utrzymania starodrzewia z przewagą jodły i wartościowych podrostów tego gatunku, a z drugiej do utrzymania stałej domieszki modrzewia jako najważniejszego elementu, dla ochrony, którego utworzono ten rezerwat. Powierzchnia rezerwatu wynosi 7,72 ha.

Sieradowicki Park Krajobrazowy.

Całkowita powierzchnia „Parku” wynosi 12 106 ha, z czego 4 005,89 ha (33% jego areału) znajduje się na gruntach Nadleśnictwa Skarżysko. Sieradowicki Park Krajobrazowy wchodzi w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich. Został utworzony w 1988 roku uchwałą Nr XXVIII/279/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 10.06.1988r. Bezpośrednią wszelką działalnością związaną z istnieniem Parku zajmuje się Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych z siedzibą w Kielcach. Park obejmuje swoim zasięgiem Płaskowyż Suchedniowski oraz Pasmo Sieradowickie Gór Świętokrzyskich. Podobnie jak cały Zespół Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich ma charakter leśny, w 85 % pokrywają go lasy. Jest to ważny regionalny węzeł hydrograficzny i obszar źródliskowy dla prawobrzeżnych dopływów rzeki Kamiennej (Kamionki, Żarnówki, Lubianki i Świśliny). Oprócz bogatej fauny i flory na terenie parku występują liczne wychodnie skał z różnych okresów w dziejach Ziemi. Jako osobliwości przyrody nieożywionej podlegają one ochronie indywidualnej w postaci pomników przyrody nieożywionej.

Oprócz wysokich walorów przyrodniczych, tereny w zasięgu Zespołu Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich, stanowią walory historyczno-kulturowe. Znajdują się tu liczne miejsca pamięci, związane głównie z walkami powstańczymi oraz okresem II wojny światowej. Ponadto jest tu wiele zabytków kultury materialnej oraz stanowisk i śladów archeologicznych sięgających epoki neolitu.

Obszary Chronionego Krajobrazu

Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Przysusko–Szydłowieckie – został utworzony w 1983 roku na podstawie Uchwały Nr XV/69/83 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983 r. zmieniającej uchwałę Nr VI/27/77 w sprawie planu przestrzennego zagospodarowania województwa radomskiego do 1990 roku oraz planu społeczno-gospodarczego rozwoju województwa w latach 1976-1980 i kierunków rozwoju do roku 1985 (Dz. Urz. WRN w Radomiu z 1983 r., Nr 9, poz. 51). Od chwili utworzenia zmienił się podział administracyjny kraju i obecnie obszar ten znajduje się w dwóch województwach, dlatego posiada dwie obowiązujące podstawy prawne. Na terenie województwa mazowieckiego jest to Rozporządzenie Nr 40 Wojewody Mazowieckiego z dnia 5 maja 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasy Przysusko Szydłowieckie (Dz. Urz. Woj. Maz. z 2005 r. poz. 2947) wraz ze zmianami. Na terenie województwa świętokrzyskiego jest to Uchwała Nr XLIX/886/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie zmiany uchwały Nr VIII/133/11 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 30 maja 2011 r. w sprawie wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Lasy Przysusko-Szydłowieckie (Dz. Urz. Woj. Święt. z 2014r., poz. 3160). W ubiegłym dziesięcioleciu na skutek korekt w przebiegu granicy województw na terenie OChK Lasy Przysusko–Szydłowieckie oraz kolejno pojawiających się aktów prawnych doszło do znacznych zmian zasięgu tego OChK–u. Obecnie w Nadleśnictwie Skarżysko występuje on tylko w swojej „mazowieckiej” części, natomiast część „świętokrzyska” położona jest na terenie gminy Gowarczów, poza zasięgiem terytorialnym Nadleśnictwa. W wyniku tej zmiany oddziały 1-4, 12-17, 26-31, 45-49, 64 (cz.), 65-69, 201 obrębu Skarżysko straciły swą przynależność do OChK Lasy Przysusko–Szydłowieckie, a w skali całego Nadleśnictwa powierzchnia tego OChK–u zmniejszyła się o 842,02 ha i obecnie wynosi 5250,59 ha. W stosunku do całkowitej powierzchni OChK Lasy Przysusko–Szydłowieckie wynoszącej 41593,00 ha, grunty Nadleśnictwa Skarżysko stanowią 13%. Nadzór nad Obszarem sprawuje Marszałek Województwa Mazowieckiego.

OChK Lasy Przysusko–Szydłowieckie ma na celu ochronę terenów o wyróżniającym się krajobrazie złożonym ze zróżnicowanych ekosystemów, które są wartościowe zwłaszcza ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnią funkcję korytarzy ekologicznych. Przedstawione z rozporządzeniu powołującym ten OChK zalecenia sprowadzają się do utrzymania dotychczasowego stanu ekosystemów pochodzenia antropogenicznego oraz poprawy ekosystemów naturalnych. Obszar ten obejmuje swoim zasięgiem duże kompleksy lasów głównie jodłowo-sosnowych, stanowiące północną część Puszczy Świętokrzyskiej. Znajdują się tu strefy źródliskowe Radomki, Drzewiczki i Iłżanki wraz z ich dolinami w górnym biegu. Wspólnie ze staropolskim zagłębiem przemysłowym rozciągającym sie w rejonie Przysuchy, Chlewisk i Rzucowa OChK Lasy Przysusko–Szydłowieckie stanowi teren atrakcyjny pod względem przyrodniczym, turystycznym, wypoczynkowym, a także naukowo-badawczym.

Konecko – Łopuszniański Obszar Chronionego Krajobrazu – utworzony w 1995 r. Rozporządzeniem Nr 12/95 Wojewody Kieleckiego (Dz. U. Woj. Kiel. z 1995 r., Nr 21, poz. 145), natomiast aktualna podstawa prawna to Uchwała nr XXXV/616/13 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 23 września 2013 r. dotycząca wyznaczenia Konecko-Łopuszniańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. U. Woj. Święt. z 2013 r., poz. 3308). Ma on powierzchnię całkowitą 98287 ha, z czego 1782,95 ha (tj. niecałe 2%) znajduje się na gruntach Nadleśnictwa Skarżysko obejmując południowo-zachodnią część głównego kompleksu leśnego obrębu Skarżysko. Nadzór nad obszarem sprawuje Marszałek Województwa Świętokrzyskiego. Podstawowe działania przewidziane w uchwale wyznaczającej ten obszar sprowadzają się do ochrony występującej tu przyrody, a zwłaszcza ukształtowanych ekosystemów.

Konecko–Łopuszniański OChK rozciąga się od Bliżyna przez Stąporków, Sielpię Wielką, Rudę Maleniecką, Radoszyce po okolice Łopuszna. Obszar ten cechuje się urozmaiconą, pagórkowatą rzeźbą terenu z charakterystycznymi kopulastymi pagórami, garbami i stoliwami, które są rozwinięte na wychodniach piaskowców i piaskowcowo-mułowcowo-ilastych skał wieku dolno jurajskiego (lias), a w części wsch. i płd. obszaru, także wieku dolno triasowego. Z kompleksami tych skał związane było historyczne już dziś kopalnictwo rud żelaza i przemysł metalurgiczny, a także współcześnie ważne gospodarczo zbiorniki podziemnych wód pitnych, zaszeregowane do kategorii chronionych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Zasoby wód podziemnych i powierzchniowych stanowią najważniejszy przedmiot ochrony w tym OChK–u. Obszary te stanowią bardzo istotny regionalny wododziałowy węzeł hydrograficzny, gdzie ma swój początek wiele rzek zasilanych przez licznie występujące tu źródła, młaki i wysięki. Blisko połowę powierzchni tego obszaru stanowią lasy, stanowiące w części północnej stosunkowo zwarte kompleksy, natomiast w części południowej tworzące mozaikę ze zbiorowiskami nieleśnymi – zwłaszcza łąkami, torfowiskami wysokimi i wrzosowiskami. Szczególnie cenna jest tu funkcja wodochronna lasu. Nieprzeciętnie bogata w skali regionalnej jest tu fauna, co przejawia się dużą liczebnością zwierzyny łownej oraz obecnością licznych miejsc lęgowych ptactwa. Występują tu liczne zabytki kultury materialnej związane przede wszystkim z tradycjami Staropolskiego Okręgu Przemysłowego – związane z wydobyciem, hutnictwem i przetwórstwem żelaza oraz urządzenia hydrotechniczne. Konecko–Łopuszniański OChK pełni również ważne funkcje klimatotwórcze, aerosanitarne i rekreacyjno–turystyczne.

Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej – powstał w 1995 r. na mocy Rozporządzenia Nr 12/95 Wojewody Kieleckiego (Dz. U. Woj. Kiel. z 1995 r., Nr 21, poz. 145), a aktualna podstawa prawna jego istnienia to Uchwała Nr XXXV/617/13 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 23 września 2013 r. dotycząca wyznaczenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej (Dz. U. Woj. Święt. z 2013 r., poz. 3309). Jego powierzchnia całkowita wynosi 72634 ha, z tego 767,65 ha (1%) znajduje się na gruntach Nadleśnictwa Skarżysko i obejmuje kompleks Pleśniówka i część kompleksu Młodzawy w obrębie Skarżysko oraz kompleks leśny Osiny w obrębie Szydłowiec. Nadzór nad obszarem sprawuje Marszałek Województwa Świętokrzyskiego. Podstawowe działania przewidziane w uchwale wyznaczającej ten obszar są takie same jak w powyżej opisanym OChK–u i sprowadzają się do ochrony występującej tu przyrody, a zwłaszcza ukształtowanych ekosystemów.

OChK Doliny Kamiennej obejmuje przede wszystkim tereny wzdłuż malowniczej doliny rzeki Kamiennej i jej dopływu Kamionki, a także dużą część rozległych tzw. Lasów Iłżeckich położonych pomiędzy miejscowościami Iłża, Starachowice i Ostrowiec Świętokrzyski. W północno-zachodniej części przeważają wychodnie piaskowcowych i piaskowcowo-mułowcowo-ilastych osadów triasu dolnego (retu) jury dolnej (liasu), w których występują cienkie pokłady syderytowych rud żelaza.  Były one przez kilka wieków przedmiotem eksploatacji górniczej i przetwórstwa metalurgicznego. Część południowa obejmuje przede wszystkim żyzne, użytkowane rolniczo gleby Wyżyny Sandomierskiej. Większość kompleksów leśnych tu występujących to bory i bory mieszane, które pokrywają oligotroficzne siedliska wytworzone z piszczysto-gliniastch osadów plejstoceńskich. Zdecydowanie mniejsze powierzchnie zajmują żyzne lasy grądowe, występujące przeważnie w postaci niewielkich płatów na lessach opatowskich. Do szczególnie cennych elementów przyrody należą tu murawy kserotermiczne i naturalne fragmenty lasów dębowo-lipowych porastające strome zbocza dolin rzecznych, będące miejscem występowania rzadkich gatunków roślin, takich jak wisienka stepowa, len złocisty czy ostnica Jana. Obecność rudy żelaza oraz żyznych gleb sprawiła, że tereny te zostały już bardzo dawno zagospodarowane przez człowieka, o czym świadczy duża ilość zabytków. Do najciekawszych należy rezerwat archeologiczny Rydno, dokumentujący paleontologiczne kopalnie czerwonych barwników hematytowych oraz tzw. „Krzemnionki Opatowskie” – jeden z największych i najlepiej zachowanych na świecie obiekt związany z górnictwem epoki kamienia. OChK Doliny Kamiennej chroni zbiorniki wód podziemnych i powierzchniowych oraz dolinę rzeki Kamiennej będącą istotnym korytarzem ekologicznym. Ważna jest również funkcja klimatotwórcza i aerosanitarna tego obszaru.

Sieradowicki Obszar Chronionego Krajobrazu – istnieje od 2001 r. ustanowiony Rozporządzeniem Nr 335/2001 Wojewody Świętokrzyskiego (Dz. U. Woj. Święt. z 2001 r., Nr 108, poz. 1271). Obecnie jego podstawą prawną jest Uchwała Nr XLIX/881/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie Sieradowickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. U. Woj. Święt. z 2014 r., poz. 3155). Obejmuje on teren o powierzchni 15893 ha,
w tym 667,89 ha (4%) to grunty Nadleśnictwa Skarżysko. Sieradowicki OChK stanowi jednocześnie otulinę Sieradowickiego Parku Krajobrazowego i swoim zasięgiem otacza kompleks lasów Siekierzyńskich obejmując także ich fragment na wschód od drogi Starachowice-Rzepin. Nadzór nad obszarem sprawuje Marszałek Województwa Świętokrzyskiego. Ustalone dla tego obszaru działania w zakresie czynnej ochrony ekosystemów to ochrona kompleksu leśnego dla zachowania różnorodności biologicznej lasu, zapewnienie bioróżnorodności ekosystemów, a zwłaszcza najcenniejszych zbiorowisk łąk oraz zachowanie naturalnych stanowisk roślinności kserotermicznej, nieprzekształconych fragmentów obszarów wodnych i tworów przyrody nieożywionej. W 2005 r. dla tego obszaru wykonano inwentaryzację przyrodniczą.

Teren Sieradowickiego OChK posiada zróżnicowaną budowę geologiczną, wynikającą z położenia na granicy trzonu paleozoicznego Gór Świętokrzyskich oraz jego obrzeżenia mezozoicznego. Są one przykryte utworami powstałymi podczas kolejnych zlodowaceń. Krajobraz charakteryzuje się tu przejściowością pomiędzy typem rzeźby górskiej i wyżynnej, przy czym obszary wyżyn zdecydowanie przeważają. Dużą część obszaru pokrywają żyzne gleby wykształcone na lessach, co spowodowało, że zdecydowanie dominują tu tereny rolnicze. Przeprowadzona tu inwentaryzacja przyrodnicza wykazała istnienie 103 zbiorowisk roślinnych oraz 963 gatunki roślin, w tym część bardzo rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Ustanowiono tu wiele pomników przyrody, dwa użytki ekologiczne i cztery stanowiska dokumentacyjne. Na całym obszarze Sieradowickiego OChK występuje wiele obiektów zabytkowych świadczących o dużym bogactwie dziedzictwa kulturowego, od czasów prehistorycznych poczynając aż po dzień dzisiejszy. Należą do nich głównie obiekty związane z górnictwem i hutnictwem oraz układy architektoniczne Wąchocka i Bodzentyna. Sieradowicki OChK chroni przede wszystkim bogactwo ekosystemów, zróżnicowany krajobraz oraz istniejące tu korytarze ekologiczne.

Suchedniowsko–Oblęgorski Obszar Chronionego Krajobrazu – powstał (tak jak poprzedni) w 2001 r. na mocy Rozporządzenia Nr 335/2001 Wojewody Świętokrzyskiego (Dz. U. Woj. Święt. z 2001 r., Nr 108, poz. 1271). Obecnie obowiązująca podstawa prawna to Uchwała Nr XLIX/880/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie Suchedniowsko-Oblęgorskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. U. Woj. Święt. z 2014 r., poz. 3154). Jego powierzchnia wynosi 27514 ha, z tego zaledwie 7,19 ha znajduje się na gruntach Nadleśnictwa Skarżysko. Jest to oddział 221 w obrębie Skarżysko, złożony z małych pododdziałów rozproszonych wśród lasów prywatnych położonych na północ od Bliżyna. Nadzór nad obszarem sprawuje Marszałek Województwa Świętokrzyskiego. Suchedniowsko–Oblęgorski OChK stanowi otulinę Suchedniowsko–Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego otaczając główny kompleks leśny Puszczy Świętokrzyskiej. Działania w zakresie czynnej ochrony ekosystemów przewidziane dla tego OChK–u to ochrona kompleksów leśnych dla zachowania różnorodności biologicznej lasu, zapewnienie bioróżnorodności ekosystemów, a zwłaszcza najcenniejszych zbiorowisk łąk, naturalnych fragmentów obszarów wodnych i tworów przyrody nieożywionej. Ochroną na tym terenie objęto lasy oraz gęsto zaludnione obszary rolnicze. Oprócz walorów przyrodniczych występują tu liczne zabytki kultury materialnej z unikatowymi w skali ogólnokrajowej pozostałościami dawnego przemysłu i techniki tzw. Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Tereny te objęte są ochroną w formie OChK ze względu na krajobraz, bogactwo ekosystemów i pełnienie funkcji korytarzy ekologicznych.

Obszary Natura 2000

Sieć ekologiczna NATURA 2000 jest systemem ochrony wybranych elementów przyrody, przyjętym przez kraje Unii Europejskiej. Sieć ta ma uzupełniać systemy krajowe i dawać merytoryczne podstawy do zachowania dziedzictwa przyrodniczego w skali kontynentu. Celem utworzenia ekologicznej sieci jest ochrona różnorodności biologicznej na terytorium krajów członkowskich Unii Europejskiej.

Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów objętych innymi formami ochrony przyrody w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Program Natura 2000 opiera się na dwóch formach ochrony t. j.:

§  Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) – wyznaczane w celu ochrony lęgowej ptaków (tzw. Dyrektywa Ptasia),

§  Specjalne Obszary Ochrony (SOO) – wyznaczone w celu ochrony siedlisk (tzw. Dyrektywa Siedliskowa)

OZW Ostoja Sieradowicka PLH260031 – jest to obszar o powierzchni 7847,37 ha, z czego 2420,65 ha występuje w zasięgu Nadleśnictwa Skarżysko, a 2124,87 ha (27%) na gruntach Nadleśnictwa. Obejmuje on fragment Płaskowyżu Suchedniowskiego i Pasma Sieradowickiego z takimi wzniesieniami jak Kamień Michniowski (435 m n.p.m.) czy Góra Sieradowska (390 m n.p.m.). Pod względem geologicznym są to regularne ciągi garbów denudacyjnych zbudowanych głównie z masywnych piaskowców dolno triasowych, na których zalegają osady plejstoceńskie. Łagodne wzniesienia terenu są tu poprzecinane strumieniami będącymi dopływami rzeki Kamiennej, z których do znaczniejszych należą: Lubianka, Żarnówka, Szczebrza i Świślina. Ostoja Sieradowicka znajduje się na terenie rozległego kompleksu leśnego, wchodzącego w skład dawnej Puszczy Świętokrzyskiej, złożonego z lasów o dużym stopniu naturalności, mającymi fragmentami charakter górski. Występuje tu wiele siedlisk przyrodniczych, spośród których 13 znajduje się w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Do najlepiej wykształconych należą żyzne buczyny, bory i lasy bagienne oraz wyżynny jodłowy bór mieszany. W dobrym stanie zachowały się zmiennowilgotne łąki trzęślicowe i torfowiska, występujące przeważnie w dolinach rzecznych. Ochrona tych siedlisk, reprezentujących najcenniejsze przyrodniczo fragmenty sieradowickiego kompleksu leśnego, jest podstawowym celem, dla którego utworzono ten obszar Natura 2000. W Nadleśnictwie Skarżysko występuje on tylko w obrębie leśnym Rataje.

OZW Lasy Skarżyskie PLH260011 – obszar o powierzchni 2383,50 ha, w całości położony w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Skarżysko, w tym 1722,07 ha (72%) znajduje się na gruntach Nadleśnictwa (1545,05 ha w obrębie Skarżysko i 177,02 ha w obrębie Szydłowiec). Krajobraz kształtują tu równiny oraz wzgórza i pagórki poprzecinane dolinami strumieni, zbudowane z utworów geologicznych pochodzenia polodowcowego zalegających na piaskowcu dolno jurajskim. Występują tu źródliska rzek Oleśnicy i Bernatki oraz innych dopływów Kamiennej. Podstawowym celem obszaru jest zabezpieczenie najwartościowszych elementów przyrody tego terenu, do których należą fragmenty dobrze zachowanych lasów bukowo-jodłowych, stanowiących pozostałość po dawnej Puszczy Świętokrzyskiej oraz śródleśne łąki. Występują tu duże płaty endemicznego wyżynnego jodłowego boru mieszanego (Abietetum polonicum), a o górskim charakterze lasów świadczy występowanie siedliska żyznej buczyny karpackiej (Dentario glandulosae Fagenion, Galio odorati-Fagenion). Do szczególnie cennych składników tutejszych drzewostanów należy modrzew polski (Larix decidua subsp. polonica) oraz cis pospolity (Taxus baccata). Dużą wartość przyrodniczą posiadają liczne torfowiska przejściowe i wysokie – m. in. stanowiące rzadkość w skali kraju torfowisko z klasy Oxycocco-Sphagnetea. Na obrzeżach lasów występują doskonale zachowane zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), stanowiące ostoję dla licznych gatunków chronionych roślin oraz zwierząt – w tym dwóch gatunków „naturowych” motyli – przeplatki aurinii (Euphydryas aurinia) i czerwończyka nieparka (Lycaena dispar). W najstarszych fragmentach drzewostanów znajdują się stanowiska pachnicy dębowej (Osmoderma eremita). W zagłębieniach terenu oraz dolinach strumieni miejscowo wykształciły się priorytetowe siedliska borów i lasów bagiennych (91D0) oraz łęgów olszowych (91E0). Spośród ssaków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej mają tu swoje ostoje: wydra (Lutra lutra), coraz częściej spotykany wilk (Canis lapus) oraz przejawiający cechy ekspansywności bóbr europejski (Castor fiber).

OZW Wzgórza Kunowskie PLH260039 – całkowita powierzchnia obszaru wynosi 1868,67 ha, z tego 313,97 ha znajduje się w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Skarżysko, a zaledwie 3,49 ha na jego gruntach. Jest to sześć pododdziałów w obrębie Rataje (169d-j) położonych na powierzchni nieleśnej, w tym w czterech występują zadrzewienia i zakrzewienia. Obszar Natura 2000 Wzgórza Kunowskie znajduje się na Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej, na pograniczu czterech mezoregionów – Płaskowyżu Suchedniowskiego, Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Sandomierskiej i Przedgórza Iłżeckiego. Krajobraz zdominowany jest przez szerokie, łagodne garby i wierzchowiny oraz płaskodenne doliny rzeczne. Pod względem geologicznym jest to obrzeżenie mezozoiczne paleozoicznego trzonu Gór Świętokrzyskich. Na zboczach dolin rzecznych występują piaskowce, wapienie triasowe i jurajskie, przykryte utworami czwartorzędowymi, gliną zwałową i piaskami, a w części południowo-wschodniej również grubszą pokrywą lessową. Spotkać tu można liczne odsłonięcia skał różnego pochodzenia, a zbocza dolin rzecznych są często rozczłonkowane wąwozami lessowymi i noszą ślady zjawisk krasowych. W okolicy miejscowości Wióry istnieje sztucznie utworzony rozległy zbiornik retencyjny. Zdecydowanie dominują tu grunty rolne, a lasy zachowały się w niewielkiej ilości. W obszarze Natra2000 Wzgórza Kunowskie stwierdzono występowanie 11 typów siedlisk przyrodniczych. Do najcenniejszych należą murawy kserotermiczne, łąki o różnym stopniu wilgotności, starorzecza oraz fragmenty łęgów i grądów. Ostoja stanowi obszar występowania wielu gatunków zwierząt i posiada szczególne znaczenie zwłaszcza dla regionalnych populacji modraszka telejusa i czerwończyka fioletka. Na murawach kserotermicznych spotkać można wiele zagrożonych w skali kraju gatunków roślin jak np. zaraza wielka, goryczka krzyżowa, pięciornik skalny, wiśnia karłowata czy dzwonecznik wonny. Odnotowano tu wiele rzadko spotykanych gatunków ptaków, w tym posiadającą największą kolonię lęgową w kraju żołnę zwyczajną. Dolina rzeki Kamiennej wraz z jej dopływem Świśliną stanowi ważny korytarz ekologiczny o randze ogólnokrajowej. Na gruntach Nadleśnictwa Skarżysko znajdujących się w obszarze Wzgórza Kunowskie nie stwierdzono występowania siedlisk przyrodniczych ani gatunków z Załączników I i II Dyrektywy Siedliskowej.

Pomniki przyrody

Narzuty skalne

1. Skałka - ściana skalna o długości 8m, wysokości 1-1,5m, znajduje się w pobliżu miejscowości Michałów Mały, oddz. 148d, Leśnictwo Nad Kamienną - uznana za pomnik przyrody Zarządzeniem nr 23/87 Wojewody Kieleckiego z dnia 02.10.1987r.
2. Skałki - trzy niewielkie stoły skalne wysokości 1-2m i średnicy 3-5m, znajdują się w oddz. 151b, Leśnictwo Nad Kamienną - uznane za pomnik przyrody Zarządzeniem nr 23/87 Wojewody Kieleckiego z dnia 02.10.1987r.
3. Bloki skalne – szt. 4 o średnicy do 5m, wysokości 1,5-3m. Bloki znajdują się w pobliżu miejscowości Pleśniówka, oddz. 151a, Leśnictwo nad Kamienną. Uznane za pomnik przyrody Zarządzeniem nr 23/87 Wojewody Kieleckiego z dnia 02.10.1987r.
4. Skałki ("Biały kamień") – szt. 12. Nieduże, naturalne formy skalne występujące na odcinku kilkudziesięciu metrów o wysokości 1-2,5m. Skałki znajdują się w oddz. 68b, k, Leśnictwo Parszów. Uznane za pomnik przyrody Zarządzeniem nr 23/87 Wojewody Kieleckiego z dnia 02.10.1987r.
5. Skałka („Cygańska Kapa”) - próg skalny o długości ok. 40m i wysokości do 3,5m. Obiekt znajduje się w oddz. 98b Leśnictwo Węglów. Uznana za pomnik przyrody Zarządzeniem nr 23/87 Wojewody Kieleckiego z dnia 02.10.1987r.

Drzewa

1. Sosna pospolita, oddz. 64c, Leśnictwo Węglów, Obręb Rataje (Zarządzenie Nr 26/86 Wojewody Kieleckiego, z dn. 24.12.1986r. ws. uznania za pomnik przyrody (Dz. Urz. Województwa Kieleckiego Nr 20, poz. 183 z dn. 27.12.1986r.)
2. Dąb szypułkowy, oddz. 129b, Leśnictwo Parszów, Obręb Rataje (Uchwała Nr XXIII/150/2004 Rady Miejskiej w Wąchocku z dn. 24.08.2004r. ws ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego Nr 229 poz. 3153 ze zm.)
3. Dąb szypułkowy, oddz. 6b, Leśnictwo Majdów, Obręb Szydłowiec (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
4. Buk zwyczajny, oddz. 22f, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
5. Buk zwyczajny, oddz. 33d, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
6. Buk zwyczajny, oddz. 40b, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
7. Dąb bezszypułkowy, oddz. 55a, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
8. Klon Jawor, oddz. 56a, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
9. Klon Jawor, oddz. 56a, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
10. Buk zwyczajny, oddz. 56a, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
11. Klon zwyczajny, oddz. 56a, Leśnictwo Majdów, Obręb Skarżysko (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
12. Modrzew polski 4 szt., oddz. 132, 133, Leśnictwo Ciechostowice, Obręb Skarżysko (Uchwała Rady Gminy Bliżyn Nr XIII/66/2001 z dn. 27.10.2011r. Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego z dn. 2011.12.07 Nr 288, poz. 3332)
13. Dąb szypułkowy, oddz. 152g, Leśnictwo Nad Kamienną, Obręb Skarżysko (Uchwała XXXVI/187/2009 Rady Gminy w Skarżysku Kościelnym z dn. 30.09.2009r. ws. ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego Nr 477, poz. 3477 z dnia 16.11.2009r.)
14. Dąb szypułkowy, oddz. 152g, Leśnictwo Nad Kamienną, Obręb Skarżysko (Uchwała XXXVI/187/2009 Rady Gminy w Skarżysku Kościelnym z dn. 30.09.2009r. ws. ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego Nr 477, poz. 3477 z dnia 16.11.2009r.)
15. Dąb szypułkowy, oddz. 152g, Leśnictwo Nad Kamienną, Obręb Skarżysko (Uchwała XXXVI/187/2009 Rady Gminy w Skarżysku Kościelnym z dn. 30.09.2009r. ws. ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego Nr 477, poz. 3477 z dnia 16.11.2009r.)
16. Dąb szypułkowy, oddz. 152g, Leśnictwo Nad Kamienną, Obręb Skarżysko (Uchwała XXXVI/187/2009 Rady Gminy w Skarżysku Kościelnym z dn. 30.09.2009r. ws. ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego Nr 477, poz. 3477 z dnia 16.11.2009r.)
17. Dziesięć dębów szypułkowych oddz. 39k, x, Leśnictwo Trębowiec, Obręb Szydłowiec (Rozporządzenie Nr 67 Wojewody Mazowieckiego z dn. 24.10.2008r. ws. pomników przyrody położonych na terenie powiatu szydłowieckiego (Dz. Urz. Województwa Mazowieckiego Nr 194, poz. 7028)
18. Dąb Szypułkowy, oddz. 113a, Leśnictwo Rzepin, Obręb Rataje Uchwała Nr XXI/213/20 Rady Gminy w Pawłowie z dn. 27.10.2020r. ws. ustanowienia pomnika przyrody „Dąb Michał”
19. Modrzew Polski, oddz. 133c, Leśnictwo Ciechostowice, Obręb Skarżysko Uchwała Nr XX/152/2020 Rady Gminy Bliżyn z dn. 30.11.2020r. ws. ustanowienia pomników przyrody

Użytki ekologiczne

Użytkiem ekologicznym nazywamy teren nieleśny (w rozumieniu kategorii użytku gruntowego), objęty ochroną prawną w celu zachowania ekosystemów mających znaczenie dla różnorodności biologicznej.

Użytkami ekologicznymi mogą być: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

Aktualnie na terenie Nadleśnictwa Skarżysko znajdują się dwa użytki ekologiczne o powierzchni 5,98 ha:

1. śródleśne bagno, oddz. 125k, m, Leśnictwo Skarżysko Książęce, o powierzchni 2,65 ha, ustanowiony Rozporządzeniem Nr 19/2002 Wojewody Świętokrzyskiego z dn. 19.02.2002r. ws. uznania za użytki ekologiczne (Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego z 2002r. poz. 291).
2.  śródleśne bagno, oddz. 144a, Leśnictwo Ciechostowice, o powierzchni 3,33 ha, ustanowiony Rozporządzeniem Nr 19/99 Wojewody Świętokrzyskiego z dn. 15.06.1999r. ws. uznania za użytki ekologiczne (Dz. Urz. Województwa Świętokrzyskiego z 1999r. poz. 660).