Odra

• „Złota alga” pojawiła się w wodach Odry z powodu spływu z Kanału Gliwickiego. Eksperci resortu klimatu i środowiska podkreślają, że zdolności „złotej algi” do rozwoju w dynamicznym nurcie rzeki są ograniczone, w porównaniu do warunków panujących w stagnujących wodach kanału, jednak obserwowane od początku maja niskie przepływy Odry stanowią dodatkowy czynnik zwiększający ryzyko.
• Główny Inspektorat Środowiska zwiększył częstotliwość monitoringu, a Zespół Zarządzania Kryzysowego MKiŚ zebrał się w tym tygodniu dwa razy, żeby aktualizować zalecenia dla służb. Sytuacja jest na bieżąco monitorowana.
• 14 maja odbyła się narada Zespołu Zarządzania Kryzysowego MKiŚ z udziałem przedstawicieli resortów infrastruktury i przemysłu, Wód Polskich i wojewodów nadodrzańskich województw. Spotkanie prowadziła wiceministra klimatu i środowiska Urszula Zielińska.
• Zespół wydał rekomendacje dla służb – najważniejsze z nich mają na celu ograniczenie możliwości przedostawania się skumulowanych ilości „złotej algi” z Kanału Gliwickiego do Odry. Eksperci zespołu zdecydowali, że w dalszym ciągu konieczne jest ograniczenie do minimum przez Wody Polskie śluzowania na Kanale Gliwickim oraz kontynuowanie odpowiedniego sterowania przepływami wody.
• Ze względu na to, że w tym tygodniu zaobserwowano wzrost „złotej algi” w wodach Odry, 16 maja odbyła się kolejna narada ZZK MKiŚ, żeby dopasować rekomendacje do dynamicznie zmieniającej się sytuacji. W ramach przyjętej procedury monitoringowej, przypisano pierwszy stopień zagrożenia dla punktu powyżej Wrocławia w Łanach.
• Służby wojewodów oraz pracownicy Wód Polskich prowadzą codzienne wizje terenowe, a zespoły zarządzania kryzysowego pozostają w bieżącym kontakcie.

Kanał Gliwicki jest obecnie głównym siedliskiem „złotej algi”, a próg trzeciego (najwyższego) stopienia zagrożenia jest regularnie przekroczony od 15 kwietnia w części punków pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na kanale. Okres wiosenny, w tym wysokie nasłonecznienie, sprzyjają toksycznym zakwitom inwazyjnego glonu. Jeszcze w maju planowana jest aplikacja w Kanale Gliwickim środka, który ograniczy rozwój „złotej algi”. Akcja ma się odbyć pod nadzorem naukowym Instytutu Ochrony Środowiska – PIB.

Działania interwencyjne

Ministerstwo Klimatu i Środowiska z początkiem 2024 roku usprawniło zarządzanie kwestiami związanymi z Odrą. Monitoruje działania innych resortów związane z procesem tworzenia rozwiązań, które trwale poprawią stan polskich rzek. Spotkania ZZK MKiŚ od 5 marca br. odbywają się co najmniej raz w tygodniu. Uczestniczą w nich przedstawiciele resortów infrastruktury i przemysłu, Wód Polskich oraz wojewodów odrzańskich (zachodniopomorskiego, lubuskiego, śląskiego, dolnośląskiego oraz opolskiego). Główny Inspektorat Ochrony Środowiska prowadzi rozbudowany monitoring interwencyjny, w ramach którego obok podstawowych parametrów wody analizuje m.in. zawartość związków azotu i fosforu, sprawdza też liczebność komórek „złotej algi” (w litrze wody). Informacje są kierowane do Wód Polskich, wojewódzkich centrów zarządzania kryzysowego i innych uprawnionych jednostek. Dane są też udostępnione na portalu: gov.pl/odra

Działania długofalowe

Eksperci resortu klimatu i środowiska podkreślają, że zagrożenie toksycznymi zakwitami „złotej algi” jest i będzie występować nadal. W sezonie wiosenno-letnim należy spodziewać się punktowego śnięcia ryb w miejscach występowania inwazyjnego glonu, szczególnie biorąc pod uwagę, że warunki pogodowe i hydrologiczne wyprzedzają o prawie miesiąc typowe wartości dla tej pory roku. Dlatego obok działań doraźnych kryzysowych, jakie są rekomendowane przez ZZK MKiŚ, konieczna jest też długofalowa strategia, która obecnie jest tworzona od podstaw w ramach prac międzyresortowych.

W wyniku audytu przeprowadzonego po zmianie rządu okazało się, że nie powstał żaden system, który umożliwia zarządzanie ryzykiem. Mimo wydania przez poprzedni rząd wielu milionów złotych, monitoring automatyczny jest w początkowej, pilotażowej fazie. Obecne kierownictwo MKiŚ, w porozumieniu z innymi resortami, prowadzi między innymi prace nad stworzeniem aktywnego modelu hydrologicznego, który umożliwi „widzenie się” zrzutów przemysłowych. Analizuje też możliwości zwiększenia retencji i realizacji inwestycji w systemy odsalania wód kopalnianych, co zlikwiduje przyczynę problemu, jakim wysokie zasolenie wód Odry i Kanału Gliwickiego.