Polska w OECD

Wskazany raport opiera się na wcześniejszych badaniach OECD identyfikujących kluczowe społeczno-ekonomiczne i instytucjonalne czynniki wpływające na morale podatkowe w krajach rozwijających się, jak również bada wpływ jakości usług publicznych na to morale. W dokumencie wykorzystane są także nowe dane dot. pewności podatkowej, która miałaby stanowić punkt wyjścia do zbadania morale podatkowego w sektorze biznesowym. Raport zawiera również szereg sugestii dot. możliwości włączenia kwestii morale podatkowego do całościowych strategii legislacji podatkowych.

Lepsze zrozumienie tego, co motywuje podatników do uczestnictwa w systemie podatkowym i przestrzegania obowiązujących reguł, jest niezwykle istotne dla politycznych decydentów. Administracje podatkowe odniosą niezaprzeczalne korzyści wynikające z wyższych wpływów,
a podatnicy (zarówno przedsiębiorstwa, jak i osoby fizyczne) będą lepiej obsługiwani przez instytucje podatkowe, które będą rozumiały ich potrzeby. Ponadto, takie zrozumienie może również pomóc państwom oraz organizacjom społeczeństwa obywatelskiego w poprawie komunikacji w zakresie opodatkowania oraz partnerom rozwojowym w maksymalizacji wpływów z pomocy rozwojowej.

Omawiany raport koncentruje się na krajach rozwijających się, w których znaczenie dochodów podatkowych zostało podkreślone zarówno w ramach Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG), jak i agendy z Addis Abeby dot. finansowania rozwoju (AAAA). Dochody z podatków stanowią największe źródło finansowania rozwoju, zapewniając fundusze pomagające w zmniejszaniu ubóstwa, podnoszeniu jakości usług publicznych oraz budowania fizycznej i społecznej infrastruktury dla długoterminowego rozwoju. Kraje rozwijające się charakteryzuje jednak zazwyczaj mała podstawa opodatkowania, duży nieformalny sektor, słabe zarządzanie i zdolności administracyjne, niewielki dochód na mieszkańca, niski poziom krajowych oszczędności i inwestycji oraz powszechne unikanie zobowiązań podatkowych i uchylanie się od płacenia podatków przez przedsiębiorstwa i elity.

W rezultacie dwie trzecie najsłabiej rozwiniętych państw nadal boryka się z uzyskaniem wpływów podatkowych przekraczających każdego roku 15% PKB, co stanowi powszechnie przyjęte minimum umożliwiające skuteczne funkcjonowanie państwa. Dla porównania, w krajach członkowskich OECD wpływu podatkowe stanowią blisko 35% PKB. W ostatnich latach nastąpił jednak znaczny postęp, zwłaszcza w dziedzinie podatków międzynarodowych. Zarówno kraje rozwijające się, jak i partnerzy rozwojowi zwiększają swoje wysiłki na rzecz wspierania mobilizacji zasobów krajowych. Na skutek wdrażania pakietu BEPS rządy zwiększają swoje możliwości w zakresie opodatkowania przedsiębiorstw wielonarodowych (MNE), natomiast poprawa wymiany informacji skarbowych prowadzi do zwiększenia wpływów wynikających z opodatkowania tzw. podmiotów o wysokiej wartości netto (HNWI).

Większa koncentracja na morale podatkowym może stanowić sposób na zwiększenie dobrowolnego przestrzegania przepisów. Badania wykazują znaczącą korelację pomiędzy morale podatkowym, definiowanym ogólnie jako wewnętrzna motywacja do płacenia podatków, a przestrzeganiem przepisów podatkowych zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. W związku z tym, lepsze zrozumienie tego, co napędza różnice w morale podatkowym, jest kluczowym elementem w wyjaśnianiu różnic w przestrzeganiu przepisów podatkowych. Stanowi również alternatywę dla tradycyjnych środków administracyjnych i ilościowych, tj. stosunek wpływów podatkowych w relacji do PKB. Morale podatkowe składa się z kilku, powiązanych ze sobą elementów. Jedno podejście do zrozumienia tych wzajemnych powiązań proponuje Bank Światowy. Teoria Zmian w zakresie przestrzegania przepisów podatkowych Banku Światowego podkreśla dynamiczne relacje między zaufaniem, ułatwieniami i egzekwowaniem przepisów oraz ich rolę w budowaniu morale podatkowego. Teoria ta zakłada, że zaufanie jest napędzane przez stopień, w jakim system podatkowy, w tym podejście do ułatwiania i egzekwowania przepisów, jest określany jako sprawiedliwy dla wszystkich, stały i przejrzysty. W związku z tym wzmocnienie przestrzegania przepisów podatkowych polega nie tylko na poprawie egzekwowania przepisów podatkowych, ale również dochodzenia do przestrzegania przepisów na skutek budowania zaufania i ułatwiania płatności w oparciu o wiarygodny, sprawiedliwy i uczciwy system podatkowy.

Celem dokumentu jest pogłębienie debaty na temat morale podatkowego, w tym określenie potencjalnych rozwiązań politycznych i opcji dla przyszłych badań. Wykorzystano w nim najnowsze empiryczne  dane w celu dostarczenia nowych dowodów na zrozumienie morale podatkowego. Sprawozdanie składa się z dwóch rozdziałów. W pierwszym rozdziale skupiono się na morale podatkowym osób fizycznych, wykorzystując analizę mikroekonometryczną badań opinii publicznej na poziomie globalnym (World Values Survey) i regionalnym (w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej). Pozwala ona na identyfikację czynników społeczno-gospodarczych i instytucjonalnych, które mogą mieć wpływ na morale podatkowe w krajach rozwijających się. W rozdziale drugim badane jest morale podatkowe przedsiębiorstw i dokonano w nim przede wszystkim przeglądu literatury. Następnie wykorzystano w nim pewność podatkową (tax certainty) jako wskaźnik zastępczy dla morale podatkowego przedsiębiorstw międzynarodowych (MNE), opierając się na danych ankietowych z ponad 500 przedsiębiorstw działających w ponad 80 rozwijających się krajach, w celu określenia niektórych z potencjalnych czynników stymulujących i warunkujących morale podatkowego w tych firmach.

 

Więcej informacji:

https://www.oecd-ilibrary.org/taxation/tax-morale_f3d8ea10-en

 

---

OECD (2019), Tax Morale: What Drives People and Businesses to Pay Tax?, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/f3d8ea10-en

Photo:©2018; Cover © The graphic elements in the main cover illustration were adapted from vectors courtesy of Shutterstock.com