Polska w OECD

W raporcie dokonano przeglądu kluczowych wyzwań związanych z rynkiem pracy i wyzwaniami społecznymi, które mają spowodować  bardziej inkluzywne ożywienie po COVID-19. Analiza dotyczy również polityk mających na celu sprostanie tym  wyzwaniom i przyszłe perspektywy rozwoju. Szczególną uwagę zwraca się na pracowników najbardziej narażonych na niestabilność na rynku pracy (młodzi ludzie, pracownicy z niższym wykształceniem oraz mniejszości rasowe/etniczne). Prognozy dotyczą również szeregu długotrwałych problemów strukturalnych, które mają kluczowe znaczenie dla integracji na rynku pracy, takich jak siła rynkowa pracodawców i jej konsekwencje dla rynku pracy, rola firm w kontekście nierówności płac oraz wpływ regulacji  czasu pracy na dobrostan wydajność pracowników.

Rosyjska inwazja na Ukrainę wywołała poważny kryzys humanitarny i wywołała wstrząsy gospodarcze na całym świecie. Kilka milionów Ukraińców – głównie kobiet i dzieci – uciekło ze swojego kraju w poszukiwaniu schronienia w innych krajach Europy i poza nią. Wzrost cen towarów wywołany konfliktem zwiększył presję inflacyjną wywołaną zakłóceniami w łańcuchu dostaw, które w ostatnich czasach uderzyły w realne dochody. Szok gospodarczy osłabia siłę ożywienia po kryzysie COVID-19, chociaż w pierwszych miesiącach 2022 r. można zauważyć ożywienie na rynkach pracy. Jednak pomimo stałego wzrostu zatrudnienia realne dochody do dyspozycji gospodarstw domowych spadały w ujęciu rocznym w ostatnim kwartale 2021 r., a w wielu krajach szacuje się, że spadek ten będzie kontynuowany w pierwszych miesiącach 2022 r. ze względu na inflację.

Ożywienie aktywności gospodarczej po kryzysie COVID-19 było szybsze niż oczekiwano, ale ożywienie na rynku pracy było nierównomierne w różnych krajach i sektorach i nadal jest niepełne, a jego trwałość jest niepewna z powodu wojny na Ukrainie. Pandemia jeszcze się nie skończyła i nadal kształtuje dynamikę zatrudnienia w różnych branżach. W szczególności w tyle pozostają branże takie jak usługi noclegowe i gastronomiczne, co ma istotny wpływ na grupy pracowników, którzy najczęściej w nich pracują. Młodzi ludzie, nisko wykwalifikowani i nisko opłacani pracownicy nadal nie korzystają ożywieniu w wielu krajach. To samo dotyczy mniejszości rasowych/etnicznych. Grupy te zostały również poważnie dotknięte wzrostem cen towarów: gospodarstwa domowe o niskich dochodach nie tylko przeznaczają na konsumpcję większą część swoich zasobów, ale też energia i żywność stanowią szczególnie dużą część ich koszyka konsumpcyjnego.

Kraje OECD zareagowały na kryzys związany z COVID-19 z determinacją, uzupełniając istniejące wcześniej środki w zakresie zatrudnienia i ochrony socjalnej szybkimi i zakrojonymi na szeroką skalę środkami nadzwyczajnymi w różnych obszarach. Interwencje te skutecznie wspierały miejsca pracy i dochody pracowników oraz położyły podwaliny pod silne ożywienie rynku pracy. Do końca 2021 r. środki antykryzysowe zostały wycofane w większości krajów z powodu ożywienia aktywności gospodarczej. Pilna potrzeba udzielenia wsparcia doprowadziła do nierównego ukierunkowania w niektórych obszarach - wyższych niż potrzebne wydatków i prawdopodobnie słabych zachęt do wyjścia z programów wsparcia. Chociaż szeroko rozpowszechnione środki wsparcia zapobiegły dalszemu wzrostowi nierówności dochodów w wielu krajach OECD, niektóre grupy dotkniętych kryzysem pracowników nie były wystarczająco chronione. Wojna w Ukrainie stawia nowe wyzwania dla rynku pracy i polityki społecznej w krajach OECD. W tym kontekście wiele rządów szybko podjęło działania, aby wspomóc duży napływ uchodźców z wojny na Ukrainie i zrekompensować duże wzrosty cen energii, podczas gdy inne środki są ciągle w sferze analiz.

Około jednej trzeciej ogólnych nierówności płacowych można wyjaśnić różnicami w praktykach ustalania płac między firmami niż różnicami w poziomie i przyroście kwalifikacji pracowników. Z kolei różnice w wynagrodzeniach między firmami odzwierciedlają różnice w produktywności, ale także dysproporcje w sile ustalania płac. Aby przeciwdziałać wysokim, a w niektórych przypadkach stale rosnącym nierównościom płac, działania skoncentrowane na pracownikach (np. edukacja, uczenie się dorosłych) muszą być uzupełnione działaniami ukierunkowanymi na firmy. Dotyczy to w szczególności polityk, które pomagają słabszym firmom dorównać poziomem produktywności do wiodących firm; promować mobilność zawodową między firmami oraz ograniczać władzę monopolistyczną pracodawców na rynkach pracy. Wszystkie te polityki mogłyby doprowadzić do podniesienia płac i zmniejszenia nierówności płacowych bez negatywnego wpływu na zatrudnienie i produkcję.

Badania sugerują, że skrócenie normalnych godzin pracy może poprawić dobrostan pracowników bez szkody dla zatrudnienia i produktywności. Analiza szeregu krajowych reform legislacyjnych i skrócenie czasu pracy na poziomie przedsiębiorstw wskazuje, że ograniczenie normalnych godzin pracy (przy utrzymaniu stałych miesięcznych wynagrodzeń) może zachować zatrudnienie i poprawić dobrostan, jeśli wpływ na jednostkowe koszty pracy pozostanie ograniczony (z powodu wzrostu wydajności lub subsydiów publicznych). Te korzystne skutki są bardziej prawdopodobne, jeśli partnerzy społeczni mają swobodę negocjowania godzin pracy, płac
i organizacji pracy. Co więcej, wspieranie korzystania z elastycznych godzin pracy może mieć pozytywny wpływ na zdrowie, satysfakcję pracowników i równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Telepraca może również poprawić satysfakcję pracowników – ale jej wpływ na równowagę między życiem zawodowym a prywatnym oraz zdrowie jest różny.

Więcej informacji:

https://www.oecd-ilibrary.org/employment/oecd-employment-outlook_19991266

---

OECD (2022), OECD Employment Outlook 2022: Building Back More Inclusive Labour Markets, OECD Publishing, Paris,    https://doi.org/10.1787/1bb305a6-en   

Photo: ©OECD 2022; Cover©León del Monte