Energia od kuchni
30.09.2021
„Energia od kuchni” - czy energia elektryczna to cudowny środek na zwiększenie dostępu ludzi na świecie do nowoczesnych, czystych, nieemisyjnych metod gotowania? Rozwiązanie nie jest takie proste … gdyż kuchnia jest mocno powiązana z kulturą, tradycją i smakiem.
Według danych IEA obecnie na świecie 90% ludzi posiada dostęp do energii elektrycznej, ale aż 4 mld ludzi nie ma dostępu do nowoczesnych metod gotowania (bezpiecznych, niezawodnych i efektywnych), w tym 2,6 mld ludzi wciąż używa tradycyjnych, emisyjnych źródeł energii do gotowania takich jak biomasa, drzewo, nafta powodujących zanieczyszczenie powietrza w gospodarstwach domowych, głównie dymem kuchennym, który jest przyczyną około 2,5 mln przedwczesnych zgonów rocznie. Co więcej, dane wskazują, że 1,8 mld ludzi stosuje do gotowania biomasę pomimo faktu, że posiada dostęp do energii elektrycznej. Globalnie jednak w ostatnich latach odnotowywano pozytywny trend w zakresie dostępu do czystych metod gotowania. Przykładowo od 2010 r. w Indiach i Chinach ponad 450 mln osób uzyskało dostęp do „czystego gotowania” w wyniku programów wsparcia dla gazu płynnego (LPG) i polityki czystego powietrza.
Wyzwanie związane z czystym gotowaniem pozostaje szczególnie duże na kontynencie afrykańskim – np. w Afryce Subsaharyjskiej tylko 17% ludności ma dostęp do nieemisyjnych metod gotowania, a pandemia Covid-19 jeszcze pogarsza tą sytuację. Zdecydowana większość ludzi w Afryce Subsaharyjskiej polega na gromadzeniu biomasy do gotowania, w szczególności na obszarach wiejskich, co szkodzi zdrowiu i hamuje poprawę produktywności. Co roku z powodu zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych umiera tam przedwcześnie prawie 490 tys. ludzi, a kobiety i dzieci są najbardziej narażone na negatywne efekty tego zjawiska.
Pandemia Covid-19 i jej skutki grożą obecnie odwróceniem i tak już niewystarczającego postępu, jaki odnotowano w ostatnich latach. Zmiana priorytetów rządowych, zakłócenia w łańcuchu dostaw oraz środki dystansu społecznego spowolniły realizację wielu programów. W konsekwencji wzrostu ubóstwa spowodowanego kryzysem, istnieje ryzyko, że wiele gospodarstw domowych na obszarach wiejskich i podmiejskich może powrócić do korzystania z węgla drzewnego, nafty lub drewna opałowego. Aby temu zapobiec, niektóre kraje podjęły szybkie działania: Uganda zniosła podatek od wartości dodanej na gaz płynny (LPG) w czerwcu 2020 r., a rząd w Indiach zagwarantował bezpłatne uzupełnianie LPG dla niektórych najuboższych członków społeczeństwa w okresie od kwietnia do września 2020 r.
Wśród krajów afrykańskich Maroko ma jeden z najwyższych poziomów dostępu do czystych metod gotowania dzięki powszechnemu stosowaniu LPG. Jednak ludzie mieszkający na obszarach wiejskich, którzy nie mają dostępu do systemu dystrybucji butanu, są bardziej zależni od tradycyjnych źródeł, w tym drewna opałowego. To nie tylko pogłębia wylesianie, ale jest również szkodliwe dla zdrowia i środków do życia. Ponadto silnie subsydiowana produkcja i dystrybucja butanu stanowi coraz większe obciążenie dla budżetu i bilansu handlowego Maroka. Dopłaty do LPG kosztują rząd marokański ok. 1 mld USD rocznie. Stąd też konieczne jest poszukiwanie innych, bardziej efektywnych kosztowo i energetycznie rozwiązań.
IEA od wielu lat bada w jaki sposób można zwiększyć dostęp ludności na świecie do czystego gotowania. W ramach prowadzonych regularnie spotkań „IEA Academy” – Międzynarodowa Agencja PEnergetyczna zaprezentowała ostatnio jakie działania są podejmowane w Afryce aby zachęcić ludzi do korzystania z energii elektrycznej w kuchni. Wydaje się, że duży potencjał – oprócz gazu LPG szeroko używanego w kuchniach w krajach rozwijających się – posiada energia elektryczna i używanie elektrycznych ciśnieniowych urządzeń do gotowania – tzw. EPC (ang. Electric Pressure Cooker) – urządzenia te są bardzo energooszczędne i zdecydowanie skracają czas gotowania. Zostało to udowodnione empirycznie podczas warsztatów przeprowadzonych w Maroku, polegających na przygotowaniu trzech tradycyjnych dań: tażin, szakszuka i zupy z soczewicy, zwyczajowo przygotowywanych nad rozżarzonym węglem lub drewnem, a w bardziej nowoczesnym wydaniu na gazie.
Jednak rozwiązanie to nie jest takie proste … gdyż kuchnia jest mocno powiązana z kulturą, tradycją i smakiem. Aby osiągnąć znaczący progres w tym zakresie konieczne są zmiany behawioralne, a te są możliwe jeżeli odpowiednio przygotuje się pod nie grunt.
Badania w tym zakresie, ale też praktyczne wdrażanie w życie nowych rozwiązań prowadzone są w ramach brytyjskiego programu MECS – Modern Energy Cooking Services.
W ramach prowadzonych badań zdano sobie sprawę, że efektywne energetycznie urządzenia do gotowania (jak EPC) jeżeli są dobrze dostosowane do potrzeb lokalnej kuchni mogą w znaczący sposób poprawić dostęp do ekonomicznych i czystych rozwiązań w przyrządzaniu tradycyjnych posiłków. Stąd też powstał pomysł na opracowanie książki kucharskiej dla Kenii, która jednocześnie tłumaczy w przystępny sposób dlaczego gotowanie w elektrycznych urządzeniach ciśnieniowych jest lepsze – dla zdrowia, finansów domowych i środowiska oraz prezentuje tradycyjne przepisy na niektóre potrawy.
Więcej informacji na temat dostępu do czystego gotowania:
https://www.iea.org/reports/sdg7-data-and-projections/access-to-clean-cooking
Książka Kenya eCookbook:
Źródło: IEA